Yeni meyhanelere eskimeyen rehber

MEYHANE adabından haberdar olmayanlarla içki içmek cehennem azabına eştir.Ağzına değil, burnuna içiyor sözü, içmesini bilmeyenin durumunu aşağılayan, hak edilen bir sözdür.Şişede durduğu gibi durmuyor, cümlesini unutmaya başladığınız zaman, alkolü kesin.Metin Eloğlu'nun da dizelerini unutmayın:‘‘Şişede durduğu gibi durmaz ki káfir,Tutar insana şu dünyayı sevdirir.’’Vefa Zat'ın Eski İstanbul Meyhaneleri'ni okurken, o anılardan, bir çok kişinin içme usulünü öğreneceğini düşündüm.Hiç kuşkusuz meyhaneler de bünye değiştirdi, meyhane müşterisi de.Zat'ın kitabında yer alan eski semtlerdeki bir çok meyhane bugün yok. Balat'tan Beyoğlu'ya uzanan meyhanelerde ne yenir, ne içilirdi, kimler giderdi, nasıl içilirdi. Kaybolan küçücük meze tabaklarının, bir içki kültürünü nasıl öldürdüğünü farketmeyene aşkolsun.Değişen İstanbul içki adabının da tarihini bu kitaptan okumak mümkün.Sıradan semt meyhanelerini yazarak, İstanbul'un bir yaşama ádetini sergiliyor.İlber Ortaylı, bir gün şöyle yazmış:‘‘Tiyatroların, restoranların, banker konaklarının dışında; Beyoğlu'nda küçük insanın hayatı neydi? Hálá yazılmayı bekleyen hikáyeler külliyatı da bu galiba.’’*Büyük ölçüde, Zat'ın çalışması anıların izinde, küçük insanın alkol ağırlıklı da olsa, yaşama serüveninine, biçimine eğilmiş.Zat, bazısını benim de anımsadığım eski meyhaneleri tasvir ediyor:‘‘Biraz bohem, biraz salaştı meyhanelerimiz, ama güzeldi. Buram, buram biz kokuyordu hemen her türü. Tahta masaları, tozlu duvarları, isli perdeleri, kırık camları ile bizimdi. Hem de çok güzeldi...’’Ortaylı'nın beklediği hikáyeye yaklaşılmış.Esnaf Meyhanaleri'nin içtenliği, dostluğu, alçakgönülülüğü, maksat muhabbet felsefesinin hakimiyeti.Meyhane çeşidi mi istersiniz... Esnaf meyhaneleri, balıkçı meyhaneleri, çalgılı meyhaneler, sahil meyhaneleri.İstanbul'un tipik meyhaneler bölümü, bugün meyhaneye gidenlerden çok, sanırım meyhane işletenleri ilgilendirir.Eski İstanbul Meyhaneleri'ndeki en hoş sayfalar, anlatılan meyhaneci tipleridir, bunlar yeni içkiye başlayana nasıl davranırlar, eski müşterilerle nasıl konuşurlar? Bence herkes buraları görgü kuralları başlığı altında okumalı.Eski meyhaneciler, gelenlere sadece müşteri gözüyle bakmazlardı. Zat, bunun geçmişten bugüne örneklerini veriyor. Bugün de Refik ile Yakup bu geleneği, bu ilişkiyi sürdürüyorlar.Cahit Sıtkı Tarancı, Cumhuriyet'teki bir yazısında meyhane sahibi Mavromatis Efendi'ye övgüler yazmış:‘‘Oh! Bir de sigara yakayım dedim. Tezgáhın önünde kendi gibi ufak tabaklara mezeler yerleştirmekle meşgul olan Mavromatis efendi, arkası bana dönük olduğu halde, sigara yakacağımı nasıl anladı da derhal bana doğru seğirtti. Acaba bir yudum rakıdan birkaç çatal mezeden ne kadar müddet sonra sigara içildiğini tahmin mi etmişti? Mümkündü. İşinin cidden ehli olan Mavromatis Efendi, gayet hürmetkárane sigaramı yaktı; tabakamı önüne uzatınca:-Mersi Pasam! diyerek sigarayı sol kulağının arkasına yerleştirdi.’’*Vefa Zat, çalışmasını, bizim de zevkle katıldığımız İlber Ortaylı'nın bir tavsiyesiyle bitiriyor:'...Türkiye, henüz dünyanın az içki tüketen ülkelerinden, Türk toplumunun alkolden çürüyen bir toplum olmaması için, meyhane kültürünün yaşaması lázımdır. Tıkınarak değil, çöplenerek yenen mezelerle, yavaş yavaş içmek, bol sohbetle devrilen kadeh sayısını azaltmak, yani içki ádábını koruyabilmek, galiba alkolizme karşı en direnççi ve etkin yol budur.''Dünden bugüne sadece meyhanaleri değil, içki kültürünü, eğlence anlayışını zaman içinde, Vefa Zat'ın yumuşak, gülümsemeli üslubundan okuyun.DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİGözyaşı Sarayı Alev Lytle Croutier OğlakEski İstanbul'da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri Reşad Ekrem Koçu DoğanToplumda Ahlák Ardayışı Helmut Schmidt Sabancı Üni.Çocukluğa Yolculuk Işık Kansu BilgiKemal Ahmet Arû Haz.Gülçin İpek Y.E.M.