İki arkadaş New York’tan İstanbul’a birlikte uçacaksınız. Ama arkadaşınız İstanbul’da aktarma yapacak ve Batum’a devam edecek. Aynı anda, aynı uçağa bilet almak için sisteme girdiğinizde görüyorsunuz ki, onun bileti fazladan bir uçuşu daha olmasına rağmen sizinkinden daha ucuz. Hem de aradaki fark yüzde 15, hatta 20 civarında. Bu mümkün mü? Havayolu şirketleri aktarmalı uçuş ile daha fazla yolcunun peşinde. Uçağın doluluğunu etraftan topladıkları, aktarmalı gelen yolcularla yükseltiyorlar. Daha fazla aktarmalı yolcunun dikkatini çekebilmek için de fiyatlar daha düşük tutuluyor. Bunu uygulamayan havayolu şirketi yok.
Gençler tercih ediyor
Bu açığı fark eden genç yolcular, ucuza uçmanın yöntemi haline getirmişler. İlk örneğimize dönecek olursak; New York-Batum bileti satın alıyorlar ama İstanbul’da uçaktan iniyorlar. Ama tabii bu işin de incelikleri var. Mesela yanınıza el bagajı almanız şart, yoksa Batum bileti aldığınızdan bavullar da uçakla birlikte Batum’a gider. Bu tür uçuşları bulan, yolculara satan siteler bile var. Öte yandan havayolları için baş ağrısı bir mesele. Gelir kaybının yanı sıra kayıp yolcu aranırken rötar ve güvenlik açığı meydana geliyor. Bu nedenle havayolları gizli şehir uygulaması yapanların peşinde. Sık yapanları kara listelerine alıp uçurmayan şirketler var. Bazıları ise özel yolcu programına üye olanların millerini kesiyor. Transit yolcu ağırlığı çok olan havayolları ise bilet alımı sırasında ‘gizli şehir uygulaması yapılamaz’ diye uyarı veriyor. Aksi halde para cezası uygulayacağını belirtiyor.
Dava açıldı
Geçen günlerde Alman Lufthansa Havayolları bir yolcuya bu sebeple dava açtı. Oslo’dan uçağa binen yolcu, Frankfurt aktarmalı Seattle’a uçmuştu. Dönüşte Frankfurt’ta indikten sonra bir başka Lufthansa bileti alarak Oslo yerine Berlin’e uçtu. Lufthansa dava açarak iki uçuş arasındaki farkı yolcudan talep etti. Ancak mahkeme davayı reddetti. Şimdi Lufthansa temyize gitmeye hazırlanıyor. Dava, havayolu şirketleri tarafından merakla takip ediliyor.
Daha birkaç ay evvel İngiliz bir yolcu, kendisini uçakta ‘aşırı iri’ birinin yanına oturtan British Airways’e tazminat davası açmıştı. Bangkok’tan Londra’ya uçan yolcu, elverişsiz oturma biçimi nedeniyle sırtının sakatlandığını iddia ediyordu. Bu biraz aşırı bir örnek olabilir ancak dar ekonomi sınıfı koltuklarda, hele de ortadaki yeri aldıysanız rahatsızlık kaçınılmaz oluyor. Peki yanınızdaki koltuğun boş kalmasını garantilemek mümkün mü?
İşin sırrı havalimanında, check-in kontuarında. İşleminiz sırasında yer hizmetleri görevlisine güleryüzünüzü kullanarak ricada bulunun. Eğer özel yolcu programında statünüz varsa belirtin. Doluluk yüksek değilse, size “Uçağın arka bölümünde oturmak ister misiniz” diye sorarsa onaylayın. Genellikle koltuk dağılımı önden başlar. İşlemin ardından görevliye teşekkür etmeyi unutmayın. Peki ya işleminizi internet üzerinden yapıyorsanız? İşte yolları... İnternet üzerinden check-in yapan yolcuların önemli bölümü ön tarafı istiyor. Yanınız boş kalsın istiyorsanız siz arkadaki koltukları seçin. Bazı uçak tiplerinde arkadaki koltukların aralıkları biraz daha daralabiliyor. Ama yanınızın boş kalma ihtimalinin de çok yüksek olduğunu unutmayın. Geniş gövdeli ve iki koridorlu uçaklarda pencere kenarındaki koltukların dışında bir de uçağın ortasındaki bölüm vardır. Uçak tipine ve havayoluna göre değişmekle birlikte bu koltuklar 3-4 hatta 5’li de olabilir. Genellikle en çok tercih edilen pencere kenarı veya koridor koltuklarından sonra bu sırada boş yerler olabilir. Online işlem yaparken orta bölümü seçin.
Mutfak önü, tuvalet yanı
‘Uzman uçak yolcusu’, online check-in sırasında mutfak veya tuvalet önü koltukları tercih etmez. Boş kalabilen bu koltuklar rahat uçmak için gürültü veya kokuyu göze alabilirseniz uygun olabilir. THY bir dönem denedi ama sonrasında kaldırmıştı; birçok havayolu business ve ekonomi sınıfları arasında ara uygulamalar yapıyor. Veya ekstra geniş koltuk aralıklı olan ekonomi sınıfı koltuklarını ayrı satabiliyor. Bu sınıfın hemen arkasındaki koltukları seçin. Genellikle ‘sade ekonomi’ uçan yolcular bu bölümden uzak durmaya çalışıyor.
Ne internetten check-in yaparken istediğiniz koltuğa oturabildiniz ne de görevli bu ricanızı yerine getirdi... Uçağa bindiğinizde bazı koltukların boş olduğunu gördünüz. Bu isteğinizi kabin memuruna iletin. Kalkış sonrasında kemer ikaz uyarısı söndükten sonra boş koltuklara geçebileceğinizi unutmayın.
Geçen hafta, Hollanda’nın başkenti Amsterdam’da tarihi bir taşınma operasyonuna tanıklık ettim. Saatler gece yarısını gösterirken, iki ay öncesine kadar Hollandalı KLM Havayolları’nda uçan ve 30 yaşında emekliye ayrılan Boeing 747-400 tipi yolcu uçağı son yolculuğuna ‘karayoluyla’ çıktı. Otoban ve ara yollarda trafik kesildi, direkler söküldü. 12.5 km’lik yola çelik levhalar serildi. 192 tekerlekli treyler üzerinde, saatte en fazla 5 km. hızla dev yolcu uçağı, Schiphol Havalimanı yanındaki bir otelin bahçesine taşındı. Otel, iki Türk işinsanı Yıldıray Karaer ile Atılay Uslu’nun sahip olduğu Corendon Grubu’na aitti.
Bu yıl hizmete giren 4 yıldızlı otel, 680 oda, süit ve stüdyo daire ile aynı zamanda Benelüks bölgesinin en büyük otel yatırımı. Ancak bahçeye konulan iki katlı yolcu uçağı farklı bir amaçla kullanılacak. İçinde 5 boyutlu bir simülatör, kafeterya ve toplantı salonları olacak. Önümüzdeki eylül ayında Boeing 747 kapılarını misafirlerine açacak. Uçaktan önce Corendon’un yine Amsterdam’daki otelinde bir odaya Boeing 737’nin kokpiti ile kabin kesiti yerleştirilmişti. ‘737’ numaralı odayı ikiye bölen uçağın burnu da dışarı çıkartılmıştı. Bir tarafı yatak odası, diğer tarafı toplantı odası haline getirilen ‘737’ numaralı oda, büyük şirketler tarafından yoğun olarak ‘yaratıcı toplantılar’ için kullanılıyor. Odanın bir başka müşterisi de çocuklu aileler. Minik misafirler bu odada kalmaya bayılıyor.
Uygun fiyata uçmak için bilet karşılaştırması yapan sitelerde dolanıp duruyorsunuz. Devir ekonomi devri ve haklı olarak gideceğiniz yere en ucuz fiyatla ulaşmanın peşindesiniz. Aktarma yaptıkça fiyat daha da aşağıya düşüyor. Gerekirse havalimanında saatlerce beklerim ama ucuza uçarım diyorsunuz ama aktarma yapacağınız ülkenin transit vize isteyip istemediğini hiç araştırdınız mı?
Örneğin Arjantin’e uçacaksınız. Arjantin Türkiye vatandaşlarına vize uygulamıyor. Oradan yine vizesiz olarak Şili’ye, Brezilya’ya gitmenin, Güney Amerika turunun hayalini kuruyorsunuz. Vize almayacağınız için önemli bir maliyet kaleminden ve tabii ki koşturmadan kurtulduğunuz için mutlusunuz. İlk uçuş noktanız, Arjantin’in başkenti Buenos Aires olsun... “Aktarma yaparım, daha ucuza giderim” dediğinizde fiyatı 4 bin 500 TL’ye kadar çekebilirsiniz. Almanya, İngiltere, Hollanda, Fransa üzerinden uçabilirsiniz. Hatta ABD veya Kanada’ya gidip oradan da aktarma yapabilirsiniz. Ama farklı aktarma noktalarını seçerken hangi ülkelerin Türkiye pasaportuna ‘transit vize’ uyguladığını bilmekte fayda var.
Haklı olarak diyebilirsiniz ki, “Ben o havalimanının yolcu salonunda bekliyorum, terminal binasından dışarı adımımı bile atmıyorum. Niye transit vize isteniyor?” Bu soruyu sormakta çok haklısınız. Ancak cevabı o ülkeler ile Türkiye arasında yapılan veya yapılamayan vize anlaşmaları belirliyor. Türkiye vatandaşlarına, Almanya, ABD, Çekya, İsviçre, Kanada ve Yunanistan aktarma yaparken transit vize istiyor. Bazen transit vize için ödeyeceğiniz miktar, normal vize ile aynı fiyata gelebiliyor. Toplayacağınız belgeler de işin ekstrası. Bazı ülkelerde; örneğin Kanada’da red oranı yüksek. Diyelim ki, transit vizeyi aldınız. Bu vize ile sadece havalimanında yolcu bekleme salonunda oturup uçağınızı bekleyebilirsiniz. Çoğu transit vize, terminal binasının dışına adım atmanıza izin vermiyor. Pasaport sonrasındaki bagaj noktasına bile geçemiyorsunuz
Transiz vizenin incelikleri
Ülkesine göre istenen belgeler değişebiliyor. Ortak belgeler arasında gidiş-dönüş uçak biletleri, gidilen ülkede otel rezervasyonu veya aile ziyareti ise yanına gidilen kişiden mektup, gidilen ülkenin vizesinin kopyası, vize yok ise o ülkenin Türkiye vatandaşlarına vize uygulamadığını gösterir belge, en az 6 ay geçerlilik taşıyan pasaport, biyometrik fotoğraf, sağlık sigortası var. Transit vize fiyatları ise kimi ülkelerde normal vizeye yakın. İngiltere üzerinden aktarmalı uçuyorsanız, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda veya ABD vizeleriniz varsa, bu ülkelere 6 ay önce giriş yaptıysanız, transit vize uygulamasından muaf sayılıyorsunuz. Almanya veya İsviçre üzerinden yapacağınız uçuşlarda transit için geçerli bir Schengen vizeniz olması yeterli. Türkiye vatandaşları için Fransa transit vizesi istemiyor. Ama alanda kalış sürenizin 24 saati aşmaması gerek.
Yolcu uçaklarıyla uçmaya başladığımda havayollarının çocuklara dağıttığı özel oyuncakları alacak yaşı çoktan geçmiştim. Çocuklarım benden çok daha şanslı. Her uçağa bindiğimizde farklı farklı oyuncaklar onlara hediye ediliyor. Kuşkusuz bunun en önemli nedeni, minik yolcuyu bir süreliğine oyalayabilmek. Bu sırada da anne-babayı rahatlatmak. Havayollarının en çok tercih ettiği hediyelerin başında boyama setleri geliyor. Birkaç farklı renkte kalem, boyama kitabı çocukların favorisi. Pelüş oyuncaklar ile sırt çantaları da çok seviliyor. Şirketler kabinde sadece oyuncak dağıtmıyor. Çocuklar için özel mönü hazırlanıyor, eğlence sistemine onlara özel yayınlar konuyor. Yiyecek-içecek seçiminde midelerinin yolculuk stresinden etkilenmemesi hedefleniyor. Kabin eğlence sistemine eklenen film ve çizgi filmlerde her yaş grubu dikkate alınıyor. Peki tek tek havayolu şirketlerine bakıldığında seçeneklerimiz neler?
TÜRK HAVA YOLLARI
Doğal malzemeden
THY geçen yıldan itibaren üç yaş ve üzerindeki çocuklar için tahtadan oyuncaklar dağıtmaya başladı. Boyasından çantasına kadar tamamen doğal ürünlerin kullanıldığı oyuncakların hayvanlar serisi de var, pilot, kabin memuru, uçan aşçı, uçuş harekât uzmanı ve teknisyenden oluşan ikinci bir serisi de. Pelüş oyuncak olarak pilot montu giymiş bir kangal köpeği veriliyor. Ayrıca kumaştan yapılmış nostaljik pilot başlığı ve gözlük de var.
1- İlk adım, seyahati planlamak. Kaç günlük bir tatil olacak? Ne kadar kıyafete ihtiyacınız var? Hangi ayakkabıları yanınıza alacaksınız? Gittiğiniz yerde zamanınızın ne kadarı kapalı, ne kadarı açık havada geçecek? Bu aşamaları düşünün ve planlayın.
2- Gideceğiniz yerin hava sıcaklığını, yağmur-kar yağışlarını kontrol etmeyi unutmayın. Beklenmedik bir değişiklik, tüm bavul planınızı sil baştan yapmanıza neden olabilir. Kar beklerken yağmura çeviren hava, kalın paltonuzu işlevsiz hale getirebilir. İşi oluruna bırakmayın.
3- Bavula yerleştirmeden önce tüm eşyalarınızı yatağınızın üzerine veya yere dizin. Hangisi lazım, neler fazla ayırın. Kıyafetlerin, ayakkabıların yanına bavulunuzu koyun. Bu tür karşılaştırma, bavulunuza daha iyi sığmanızı sağlayacaktır.
4- En ağır botu yolculukta giyin. Böylelikle bavulunuzda ciddi bir yer açılacaktır. Ancak burnunda metal olan çizmeler güvenlik noktalarına takılmanıza neden olabilir. İlk defa giyeceğiniz ayakkabıları yanınıza almayın. Ayağınızın alışmadığı ayakkabı, yolculuğunuzu kâbusa çevirebilir.
Türkiye’de son yılların en ilginç havalimanı hırsızlıklarından biri Ankara’da yaşandı. Düğününü yapmış, yanında altınla memleketine dönenlerin bavuldaki ziynet eşyaları, havalimanındaki çetenin eline düşüyordu. Şikâyetlerin artmasıyla Çubuk Savcılığı harekete geçti ve çete çökertilerek 16 kişi tutuklandı.
Düğüne giden veya düğünden dönenlerin bavulları, kontuardan işaretlenmiş olarak bavulların ayrıldığı bölgeye geliyordu. Güvenlik kameralarının kör açılarında elinde metal dedektörü ile çete üyeleri potansiyeli yüksek bavulları ayırıp altınları çalıyordu. Çete dedektör kullanarak hırsızlığa yeni bir boyut getirmişti. Böylelikle bavullar çok hızlı kontrol edilebiliyordu. Bu tip olaylar dünyanın her yerinde yaşanıyor. Listenin başında da ABD var. Çeteleşen hırsızlar, alışveriş tutkunlarına odaklanmış durumda. Bavullarında sipariş cep telefonlarını, bilgisayarları taşıyanlar daha terminale girerken ‘işaretleniyor’. Çete üyesi olan güvenlikçi, kontuar memuru, yolcuların hareketlerine bakıp konuşmalarını dinleyip aşağıya bilgiyi iletiyor. Nokta atışı ile bavul kenara alınıyor, el çabukluğuyla soyuluyor. Bilgiyi veren, çalan, sonrasında satışı yapan arasında gelir paylaştırılıyor.
Röntgen cihazından geçerken dikkat
Havalimanlarına girişte veya arındırılmış bölgeye geçişte röntgen cihazına el bagajınızı koyuyorsunuz. Yanınızda dizüstü bilgisayarınız, sıvı varsa ayrı ayrı kontrolden geçiriyorsunuz. Çantanızı açıp kaparken dikkatli olmakta fayda var. Son dönemlerde röntgen cihazlarında hırsızlık olaylarında artış yaşanıyor. Transit trafiğin yoğun olduğu terminaller, hırsızlık potansiyelinin de yüksek olduğu yerler. Bu işi 10 bin metreye taşıyanlar var bir de. Uzakdoğulu çeteler, özellikle Ortadoğu merkezli havayollarında operasyon yapıyor. Business class’a dadananlar da var. Gece uçuşlarında kabin ışıkları söndükten sonra yolcunun yanındaki çanta bu tip çetelerin hedefi. En büyük güvenceleri ise uçakta güvenlik kamerası olmaması.
Avrupa’nın en büyük düşük maliyetli havayolu şirketi Ryanair, 1 Kasım’da yeni bir uygulama başlattı. Artık yolcuların yanlarına aldığı kabin bagajlarına da ücret talep ediliyor. Tabii ki kadınların çantaları veya ince bir dizüstü bilgisayar çantası, küçük bir sırt çantası bu uygulamaya dahil değil. Ryanair’in ücretli hale getirdiği, ‘kabin ölçüsü’ limitlerinde yani 55x20x40 santimetre boyutlarında, 10 kilogramlık çantalar. Biletinizi satın alırken yanınızda bu çantanın olacağını belirtirseniz 6 Euro ödüyorsunuz. Bu işlemi havalimanında yaptırdığınızda ücret 8 Euro’ya çıkıyor. Eğer valizinizin ölçüleri veya ağırlığı kabin standartlarını aşıyorsa uçağa kabul edilmiyor, doğrudan kargoya veriliyor. Ryanair, 20 kilograma kadar olan bagajlardan 25 Euro talep ediyor. Bu fiyatlar tek yön için geçerli.
İstisna kaide olur mu?
