Mesele yapay zekâya elektrik yetiştirmek

Kendisi yapay ama onun için gerekli yatırımların hepsi gerçek ve ortada muazzam rakamlar var. ABD, ülke çapında 20 yapay zekâ veri merkezi kurmak için OpenAI, Microsoft, Oracle ve Nvidia ile birlikte 500 milyar dolarlık Stargate Projesi’ni başlattı. SoftBank ve MGX tarafından desteklenen girişim, ABD’de yapay zekâ hakimiyetini güçlendirmeyi, yüz binlerce kişiye iş imkânı yaratmayı ve küresel altyapıyı genişletmeyi hedefliyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, ise yapay zekâ ekosistemine yaklaşık 112 milyar dolarlık özel yatırım yapılacağını duyurdu. 68 milyonluk nüfusuyla Fransa’da ABD’den 5 kat daha az insan yaşıyor. Bu nedenle Macron söz konusu paranın Fransa için ‘ABD’nin Stargate kapsamında açıkladığı 500 milyar dolarlık yatırımına eşdeğer’ olduğunu da söyledi.

Google ise Trump’ın İngiltere’ye yapacağı resmi ziyaret öncesinde bu ülkede 5 milyar sterlin yatırım planladığını duyurdu. Şirketten yapılan açıklamada, ABD’li şirketin Google Cloud gibi yapay zekâ hizmetlerine yönelik artan talebi karşılamak için Londra yakınlarında bir veri merkezi kuracağı bildirildi.

Açıklanan yatırımların çok büyük bir bölümü veri teknolojilerine harcanacak. Bu veri teknolojileri ise inanılmaz ölçekte elektrik tüketecek.

Geçtiğimiz günlerde Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol ile konuşurken sözü bu tabloya getirdim ve sordum:

“Yapay zekâ enerji sektörüne akıllı teknolojiler sayesinde fayda mı getirecek yoksa inanılmaz bir elektrik tüketimi olacağı için zarara mı yol açacak?”

Fatih Birol, “İkisi de” diyerek girdi söze ve devam etti:

‘DENGELERİ DEĞİŞTİRECEK’

“Yapay zekâ, dünyadaki bütün ekonomik dengeleri değiştirebilecek bir güce sahip. Özellikle ABD, Çin ve Avrupa arasında. Şimdi burada iki soru var. Birincisi ‘teknolojide kim önde olacak?’

İkincisi de ‘yapay zekâ için gerekli olan veri merkezlerinin ihtiyaç duyduğu elektrik nasıl üretilecek?’ Fazla elektriği olan ülkeler yapay zekâ konusunda diğerlerinin birkaç adım önünde olacak. O bakımdan elektrik yoksa yapay zekâ da yok.”

Birol’un anlattıklarına göre, ülkeler bir yandan teknolojik alanda diğerlerinin önüne geçmeye çalışıyor diğer yandan data merkezlerini kurmak için elektrik üretimini artırıyorlar.

Fatih Birol data merkezlerinin ihtiyaç duyduğu elektriği şu sözlerle anlattı:

“Şu anda dünyada yüzlerce orta ölçekli veri merkezi kuruluyor. Bu merkezlerden sadece biri 100 bin hanenin kullandığı elektriği tüketiyor. Üstelik 7/24 gereksinimleri var. Onun için ülkeler nükleer, doğalgaz, yenilenebilir enerji hatta bazıları kömürden mümkün olduğu kadar elektrik üretimlerini artırmaya çalışıyorlar. Dünya bir elektrik çağına giriyor.”

Dünkü yazımda da dikkat çekmiştim. Elektrikli araçların sayısı her geçen gün katlanarak artıyor. Teknoloji geliştikçe klima, soğutu, ısıtıcı ve benzeri aletler de daha çok satılıyor. Fatih Birol’un anlattıklarından da yola acıkarak bu kadar tüketime elektrik yetiştirmenin dünyanın en önemli meselelerinden biri haline geldi diyebiliriz. Son dönemde ABD Başkanı Donald Trump’ın elektrik üretimi konusunda viraj almasına, güneş ve rüzgârdan çok kömür ve petrole yönelmeye çalışmasına bu açıdan bakmakta büyük fayda var.

Bakalım bu uğurda ülkeler liginde daha ne tür gelişmeler yaşayacak. Çin’in önlenemez liderliği devam mı edecek, yoksa Batılı ülkeler şapkadan tavşan mı çıkaracak. Mavi, yeşil dünyamızın başına neler gelecek? Göreceğiz...

RAKAMLARLA YAPAY ZEKÂ VE ELEKTRİK GERÇEĞİ

Veri merkezleri 2024’te dünya elektrik tüketiminin yaklaşık yüzde 1.5’ini, yani 415 terawattsaatini (TWh) oluşturdu. Veri merkezlerinin elektrik tüketiminin 2030’a kadar iki kattan fazla artarak yaklaşık 945 TWh’ye ulaşması bekleniyor. Bu rakam, bugün Japonya’nın toplam elektrik tüketiminden biraz daha fazla.

Dünyanın en büyük veri merkezi pazarı olan ABD’de veri merkezleri, 2030’a kadar olan dönemde elektrik talebi artışının neredeyse yarısını oluşturuyor. 10 yılın sonunda, ülkedeki veri merkezleri için tüketilecek elektrik miktarının alüminyum, çelik, çimento, kimyasallar ve diğer tüm enerji yoğun ürünlerin üretimi için tüketilen toplam elektriği geçmesi bekleniyor.

Günümüzde yapay zekâ odaklı büyük bir veri merkezi, 100 bin hanenin elektrik tüketimine eşdeğer enerji harcayabiliyor. Hâlen inşası süren en büyük veri merkezi ise 2 milyon haneye denk gelen elektrik tüketimine ulaşabilecek.

Farklı üretken yapay zekâ görevlerinin elektrik yoğunluğu büyük ölçüde değişiyor. Bazı açık kaynaklı yapay zekâ modellerinde, metin üretmek standart bir ev LED ampulünü bir saat çalıştırmak kadar elektrik tüketiyor. Öte yandan, 8 saniyelik tek bir video üretmek, bir dizüstü bilgisayarı iki kez şarj etmek kadar enerji yoğun olabiliyor.