Eminim, Royal Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Gökhan Türkeş Öngel ile bir araya geldiğimizde anlattıklarını aktardığımda çok şaşıracaksınız.
Öngel, Ahıska Türkü. Kars Arpaçay’da doğmuş. Elektrikli ev aletlerinde bir dünya markası yaratan Öngel elektrikle 11 yaşında Kars’ın merkezine gittiğinde tanışmış. Iğdır’da bir kasabada oturan akrabalarının yanında okula gidebilmiş.
Ankara Hukuk Fakültesi’nde okurken çalışmaya başlamış ve Fenerbahçe’nin eski başkanlarında Emin Cankurtaran ile yolu kesişmiş. Rowenta’nın Ankara temsilciliğinde pazarlama bölümünde işe girmiş. 12 yıl Rowenta’da çalıştıktan sonra kendi işini kurmuş.
ÜRÜN GAMI GENİŞLEDİ
Öngel, “Bağcılar’da bir binanın alt katında ilk olarak bir elektrikli ısıtıcı – kettle kalıbı yaptırdım. Üretime beş altı kişiyle başladık. Daha sonra mutfak robotu da yapmaya başladık ve sonra diğer ürünlere de geçerek bugünlere geldik” dedi.
Royal’in önce 2 bin metrekarelik üretim ve depolama alanı ve sonrasında 2 bin 500 metrekarelik ikinci fabrika, 2020 yılında Beylikdüzü’nde devreye alınmış. Zamanla üretim ve depolama alanı 15 bin metrekareye ulaşmış. Öngel ürettikleri ürünlerin bazılarını şöyle sıraladı:
“2020 yılında ürünlerimiz arasına dikey şarjlı süpürge girdi. Toz hazneli süpürge, robot süpürge üretimlerini devreye aldık. Royal ürün ailesinde elektrikli şofben, saç maşaları, doğrayıcı grubu, rondo, et kıyma makineleri bulunuyor. Ayrıca tost makineleri, mikser grubu, elektrikli cezve grupları, çay makineleri de üretiyoruz.”
GARANTİ BBVA’nın Avrupa Yeşil Mutabakatı uyum sürecinde sürdürülebilir yatırımların önünü açmak amacıyla başlattığı “İhracatta Sürdürülebilir Gelecek” buluşması, Bursa’da gerçekleştirildi. Karbon ayak izi, yeşil ekonomi ve sürdürülebilirlik konulu panelin hemen ardından bir basın toplantısı düzenleyen Garanti Bankası Genel Müdürü Recep Baştuğ, 2024’ün geçen yıl başlayan ekonomide dengelenmenin devamı niteliğinde olacağını belirterek, sadeleşmenin kendini hissettireceğini kaydetti. Basın mensuplarından gelen soruları da cevaplayan Baştuğ; tüketiciye, yatırımcıya ve iş dünyasına 2024’e ilişkin bankacı gözüyle önemli ipuçları verdi.
İşte Recep Başbuğ’un, 2023 değerlendirmesi ve 2024 beklentileri:
ENFLASYON YÜZDE 40-45 OLUR
“Ekonomide sadeleşme bu yıl daha da kendini hissettirecek. Daha çok iç talepteki düşüş kaynaklı olarak büyüme yüzde 3.5’lar seviyesinde gerçekleşecek. Bunun da tüketim öncülüğünde gelişmesini bekliyoruz.
2024 ve 2025’in ana konusu enflasyon olacak. Bir süre yüksek faiz ortamının içinde kalacağız. Uygulanan ekonomi politikalarının sonuçlarını, son dönemde hızlı artan rezervlerimizde ve enflasyon eğiliminde elde edilen düşüşte gözlemlemeye başladık. Yılın ilk yarısında enflasyonun tepe noktasını görüp ardından gerilemesini bekliyoruz. Yıl sonu enflasyon beklentimiz yüzde 40, yüzde 45 aralığında. 2023’te yapılan vergi düzenlemeleri ve kur artışları, enflasyona ve dolayısıyla faiz maliyetine etki etti. Bu kapsamda, maliye politikasının para politikasıyla eş güdüm içinde çalışması elzem. Alınan önden yüklemeli tedbirlerle, bütçe açığı 2023’ü OVP’de tahmin edilenin çok altında bir seviyede bitirdi (Yüzde 5.4 tahakkuk eden, yüzde 6.4 OVP, yüzde 2.5 nakit açık). Depremle ilgili harcamalar elbette devam edecek. Deprem dışı harcamalar tarafında kamu dahil daha net tasarruf yapılması gerekecek.
GARANTİ BBVA GENEL MÜDÜRÜ RECEP BAŞTUĞ
KUR ORTALAMA 36.8 TL
2023’ü 47 milyar dolar civarında, 2024’ü de iç talepteki yavaşlamayla birlikte 30-35 milyar dolar cari açıkla bitireceğiz. Kur beklentimiz OVP’ye paralel olacak. (2024 yılında ortalama 36.8 TL) TL’nin enflasyonun altında nominal olarak değer kaybetmeye devam edeceğini düşünüyoruz. Bu ortamda, yabancı girişlerinin de hızlanmasıyla, yılın ikinci yarısında ekonomi yönetiminin Kur Korumalı Mevduat konusunda rahatlayacağını düşünüyoruz.
O şirketin elinde nasıl bir data seti, istatistiksel bilgi olur. Bahsettiğim şirket uçtan uca veri çözümleri üreten, finansal teknoloji şirketi Matriks. Geçtiğimiz günlerde Matriks Yönetim Kurulu Üyesi Cem Tutar ile bir araya geldik. Buluşmamızda en çok aklımda kalan Türk yatırımcılara tavsiye niteliğindeki tespitleri oldu.
Cem Tutar’ın adeta milyarlarca datayı süzerek dile getirdiği bu tavsiyeleri aktarmamda fayda var:
* Borsa her gelenin kazanabileceği bir yer değil.
* Yatırım yaparken her şeyden önce duygulara hakim olmak gerek.
* Yatırımcı kendini ve risklerini doğru analiz edip, duygularını da iyi yönetebilmeli.
* Yatırımcı kendi risklerini, parasının değerini, parasının zaman değerini ve kendisinin risk iştahını doğru tarif edebilmeli.
* İki ayrı kişi için aynı yatırım stratejisi her zaman doğru değildir. Aynı miktardaki kar ya da zarar oranı iki yatırımcı için aynı şeyi ifade etmez.
* Yatırım çok kişiseldir.
Önceki gün bir grup gazeteci Ambalaj Sanayicileri Derneği (ASD) Başkanı Zeki Sarıbekir ile bir araya geldik. Başkan Sarıbekir’in sektörüyle ilgili beklentilerine geleceğim ama öncelikle ‘atık’ konusundaki tespitlerini aktarmamda fayda var. Sarıbekir ambalajların insan ömrünü uzattığını savunuyor. Bu savının temel gerekçelerini şöyle özetleyebilirim. Ambalajlanan ürün hijyenik oluyor, markası belli, hesap sorulacak adres belli vs. Ayrıca ambalajlanan ürünün dış etkenlerden korunması da sağlanıyor. Sarıbekir özellikle ucuzluk marketleriyle birlikte dünyada ve Türkiye’de ambalajlanan ürün sayısının katlanarak artığına da dikkat çekiyor. Türkiye’de kişi başı ambalaj harcaması 10-15 yıl önce 150 dolarken şimdi 325 dolara çıkmış. ABD’de bu oran 550 dolar, Japonya’da ise 600 dolar. Tabii ambalaj oranında atıkların da arttığını tahmin etmek güç değil.
Zeki Sarıbekir
RENK RENK TOPLANIYOR
Sarıbekir geri dönüşümün önemi, ekonomilere katkısı ve gelişmiş ülkelerde atıkların toplanması ile ilgili sürece dikkat çekti ve şunları söyledi:
“Gelişmiş ülkelerde ihale yapılıyor. Hangi firmanın hangi atık ürünü toplayacağı belirleniyor. Sonra bu ürünler renklerle örtüştürülüyor. Plastik yeşil, cam mavi, kağıt sarı gibi... İlgili firmanın sarıya boyanmış aracı geliyor. Sarı renkteki konteynerdeki sarı ürünleri alıyor. Süreç evlerde başlıyor. Ev halkı kağıt atığı ayrı, camı ayrı, plastiği ayrı apartman yönetimine teslim ediyor. Yönetim de toplama merkezlerine...”
Sarıbekir, dünyada belediyeler eli ile atık toplama oranlarına dikkat çekti. Japonya’da atık toplama oranının yüzde 98’leri bulduğunu belirtti. Ben de Avrupa Birliği’ndeki son duruma baktım. Kıskanmamak elde değil...
Avrupa Çevre Ajansı verilerine göre Avrupa Birliği’nde 2021’de ülkeye göre belediye atıklarının geri dönüşüm oranı şöyle:
“Almanya yüzde 67.8, Avusturya yüzde 62.5, Slovenya yüzde 60.8, Hollanda 57.8, Danimarka yüzde 57.4. Avrupa Birliği ortalaması yüzde 48.7. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verilerine göre 2020 yılında Türkiye’de bu oran yüzde 27.2.
Kripto paralar 2024’e hızlı başladı. ‘Bu piyasanın atası’ olarak anılan Bitcoin ani bir sıçrayışla 45 bin 280 dolara kadar çıktı. Ancak buradan gelen satışlarla 43 bin dolara kadar geriledi. 2023’te Bitcoin 16 bin 500 dolar civarlarında başladığı yolculuğunu 42 bin 500 dolar seviyelerinde tamamlayarak yılı yüzde 150’nin üzerinde bir yükselişle noktaladı. 2024 ve 2025 yılları için ciddi bir ‘boğa’ beklentisi mevcut. Bunun nedenlerinin başında, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’nun (SEC) Bitcoin spot ETF’sini (borsa yatırım fonu) onaylayacağına ilişkin öngörüler geliyor. Uzmanlara göre, bu onay ocak ayının ilk yarısında gerçekleşebilir. Kripto piyasasında başka ne beklentiler var. Türkiye’de son durum ne? Tüm bunları geçtiğimiz hafta, işin uzmanlarından Onur Altan Tan ile konuşma fırsatı bulduk.
PİYASA RAHATLADI
Onur Altan Tan Cambridge Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı’ndan sonra Colorado Boulder Üniversitesi Biyokimya bölümlerini tamamlamış. Sonrasında ise tutkusunun izinden kripto sektörüne adım atmış. Bitci Teknoloji’nin kurucuları arasında yer alan Onur Altan Tan, Temmuz 2023’te ise Bitci’deki görevinden ayrıldı ve Futurance Yönetim Kurulu’na dahil oldu. Tan, son aylarda piyasalarda yaşanan rahatlamaya dikkat çekerek girdi söze:
“Geride bıraktığımız iki yıl, yatırımcıların pek çok aşamada sabır ve stres testine maruz kaldığı bir dönemdi. Son iki-üç aydır ise genel olarak daha da rahatlamış bir piyasa görüyoruz. Ancak verilerin hâlâ tam anlamıyla bir boğa sezonuna işaret ettiğini söylemek çok güç. Psikolojik bir rahatlama var. Bu da çok önemli. ETF konusu piyasalarda ayrı bir hikâye yazabilir. Ama yükseliş hangi tarihte başlayacak, hangi tarihte bitecek. Dip ya da tepe neresi... Bunların hiçbirini bilmiyoruz. Bu sektörde çoğu zaman 2+2, 4 etmeyebiliyor. Bu açıdan baktığımızda, bence kripto paraların geleceğiyle ilgili çok daha kapsayıcı, çok daha uzun vadeli stratejiler geliştirme zamanı geldi.”
BLOCKCHAIN GERÇEĞİ
Kriptoda asıl boğanın kurumsal şirketlerin oyuna dahil olmasıyla başlayacağını sözlerine ekleyen Onur Altan Tan şöyle devam etti:
“Bugün de blockchain’e
Sonrasında sütü, tereyağı, peyniri hallettiniz. Şimdi sıra çocukların içeceklerine mi geldi? Aşağıdaki fotoğraf hafta sonundan. Çocukların içtiği 10 markanın meyveli kakaolu sütlerin paketlerine şöyle bir bakın. 10’unun da boyu posu aynı duruyor değil mi? Aynen öyle boyları posları aynı. Peki ya içlerindeki sütler? 5’inin içinde 180 ml süt var. 5’in de ise 200 ml. Eskiden hepsi 200 ml idi. Ancak 5 marka sütleri 20’şer ml azalttı. Peki ya paketler? Onları aynı bıraktılar. Kalan boşluk gaz ile dolduruldu. 200 ml görünümlü 180 ml’lik paketler piyasa sürüldü.
10 markanın meyveli ve kakaolu sütlerini inceledik. İlk bakışta aynı büyüklükte görünen bu ürünlerin 5’inin içinde 200 ml, 5’inde ise 180 ml içecek var.
200 ml’lik diğer markaların paketleriyle aynı raflarda yerini aldı. Şimdi diyeceksiniz ki, “Hangi pakette ne kadar süt olduğu paketlerin üzerinde yazıyor. Herkes ürününü istediği fiyattan satar. Sana ne.” Hiç de öyle değil. 180 ml’lik sütler 200 ml olanlardan bir tık ucuza satılıyor. Aslında hesap etseniz onlar daha pahalı. Çünkü gizli zam yapmanın yolunu böyle bulmuşlar. Fiyatı tutuyor, gram gram sütü götürüyorlar. Tüketici geliyor rafın başına küçücük yazılmış gramajları okumak mümkün değil zaten. Bakıyor hangisi ucuz onu alıyor gidiyor. Ucuz aldım sanıyor ama aslında bilmiyor ki pahalıya aldı.
ÜRÜN AZ PARA ÇOK
Üründe fiyat artışı olmamasına rağmen, ürün gramajlarında aşağı yönlü değişiklik yapılması, tüketicilerin daha az miktardaki ürüne, daha fazla para ödedikleri sonucunu ortaya çıkarıyor. Gramaj düşürülmesine rağmen ambalaj boyutları aynı tutularak tüketiciler yanıltılıyor. Üründe gramaj oyunu ile gizli zamlar yapılması alışkanlık haline geldi.
EKSİK GAZLA DOLUYOR
180 ml ambalajlı kutu sütlerin 200 ml. ambalajlı sütler ile aynı ambalaj boyutunda satılmasının sadece ekonomik boyutu problemli değil.
Satış fiyatlarının artış hızı kesildi ama konutlar hala çok pahalı. Hele hele büyük şehirlerin merkezlerinde yanına yaklaşmak pek mümkün değil. Ev satın almak ne kadar zorsa uygun fiyata kiralık ev bulmak da bir o kadar zor.
Peki bu böyle sürecek mi? Hükümetin aldığı önlemler ne kadar etkili olacak, konut fiyatları 2024 yılında ne olur, kiralar ucuzlar mı... Tüm bu soruları geçtiğimiz hafta bir araya geldiğimiz Konut Geliştiricileri ve Yatırımcıları Derneği’nin (KONUTDER) Başkanı Ramadan Kumova’ya sorduk. Gelin şimdi en önemli sorunun cevabı ile başlayalım. Konut fiyatları nasıl ucuzlar?
Kumova konuttaki en büyük maliyet kaleminin arsa olduğunu vurgulayarak girdi söze ve ekledi:
KONUTA ERİŞİM İÇİN ÖNEMLİ
“Arsa maliyeti Türkiye’de bütün dünyadaki örneklerine göre çok pahalı. Hamburg’ta yüzde 8, Düsseldorf’ta Nişantaşı gibi yerde yüzde 25. Dünya ortalaması yüzde 15. Türkiye’de ise yüzde 50 ve üstü. Arsa nedeniyle ürettiğimiz her konut için maliyeti önce ikiyle çarpıyoruz. Arsa maliyetlerinin dünyada olduğu gibi yüzde 15’lere çekilmesi halinde konut fiyatları yaklaşık olarak yüzde 40 geriler. Örneğin; yüzde 50 kat karşılığı olan bir projede, konutun metrekaresi 65 bin liraysa arsa maliyeti yüzde 15’lere düştüğünde aynı konutu 38 bin lira metrekare fiyatıyla satabilirsiniz.”
Arsa maliyetlerini ucuzlatmadan konuta erişimin mümkün olmayacağını ifade eden Ramadan Kumova, bu konuda Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki ile geçtiğimiz aylarda görüşme gerçekleştirdiklerini söyledi. Kumova, “Arsaların özel sektör-kamu işbirliği ile üretilmesinin daha doğru bir model olacağını, arsa maliyetinin düşmesi halinde konut fiyatlarının yüzde 40 ucuzlayacağını anlattık” dedi. Beyaz yakalıların dahi konuta ulaşmada zorluk yaşamaya başladığını söyleyen Kumova, “Türkiye’de ağırlıklı olarak sosyal konut projeleri konuşuluyor. Ama artık orta segmentte de sıkıntı yaşamaya başladık. Gelinen noktada herkes bir alt segmente geçiyor”
Sıcağı sıcağına duygularını sordum, aynen aktarıyorum:
“Nişan tabii beni çok mutlu etti bu. Çünkü enerji ve iklim değişikliği konusunda yaptığımız çalışmalar bir anlamda takdir görmüş oldu. Cumhurbaşkanı Macron konuşmasında çok güzel şeyler söyledi. Bir bölümde, ‘Fatih Birol öyle güzel konuşmacı ki sokaktaki hiç bu konuyu anlamayan bir insanı da ikna edebilir, benim gibi bir devlet başkanını da. Mesela hem beni hem Biden’ı ikna edebilen biri’ dedi. Enerji konusunda dünyadaki en önemli isim, uzman vurgusu da yaptı. Bu sözler çok önemliydi benim için. Bu nişan gerçekten bizim dünyada enerji ve iklim konularında önerdiğimiz ve çoğu kabul gören çözümlerle ilgili daha da fazla çalışmamızı şevklendirdi.”
Fatih Birol’dan aldığım bilgilere göre Macron konuşmasının önemli bir bölümünde Galatasaray’dan da bahsetmiş. Bilen bilir. Fatih Birol sıkı Galatasaraylı’dır. Hatta bu kadar yoğun temposuna rağmen seyahatlerini bile çoğu zaman Galatasaray maçlarına göre ayarlar. Macron konuşması sırasında Fatih Birol’un babası ve kardeşiyle ilgili anekdotlar da paylaşmış. Törene, Türkiye’nin Paris Büyükelçisi Yunus Demirer, Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Güler Sabancı, GS Yönetimi’ni temsilen eski büyükelçi Hakkı Akil’in yanı sıra aralarında Amerika, Japonya, İngiltere, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Brezilya, İtalya’nın da bulunduğu birçok ülkenin büyükelçisi de katılmış.
Fatih Birol nişan takdiminin bizzat Macron tarafından Elysee Saray’ında yapılmasının da nadir olduğuna dikkat çekti. Bu durum kendisini ayrıca gururlandırmış ve mutlu etmiş.
BİROL’UN GÖZÜYLE COP28
- 1992 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) kapsamında her ülke tehlikeli iklim değişikliğinden kaçınmak ve sera gazı emisyonlarını küresel olarak adil bir şekilde azaltmanın yollarını bulmakla yükümlü. 30 yıldır hükümetler iklim krizine çözüm bulmak üzere bir araya geliyor.
Fatih Birol’u yakalamışken Birleşik Arap Emirlikleri’nde 30 Kasım’da başlayan ve 12 Aralık’a kadar devam edecek Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’nı (COP28) sormazsam olmazdı.
Dubai’den önceki gün dönen Birol ayağının tozuyla aldığı nişan sonrası muhtemelen tekrar Dubai’ye gidebileceğini söyledi.Dünyanın pek çok global sıkıntıyı aynı anda yaşadığı bir dönemde gerçekleşen zirvede görüşmelerin sürdüğünü, bazı konularda önemli kararların uzlaşmayla alınabileceğini belirtti.
