İstanbul'daki 'hayır' oyları kimden geldi?

Refah Partisi-AKP çizgisinin Recep Tayyip Erdoğan’ın Büyükşehir Belediye Başkanı seçildiği 1994 yerel seçiminden bu yana İstanbul’daki hiçbir seçim ve referandumu kaybetmediği düşünüldüğünde, alınan sonuç 23 yıl sonra bir “ilk” olma özelliği taşıyor.

İstanbul’da 4 milyon 728 bin seçmen ‘hayır’ oyu kullanırken, ‘evet’ oyu kullananların sayısı 4 milyon 479’da kaldı. Arada tam 249 binlik bir fark var.


AKP-MHP EKSENİNDE CİDDİ ERİME
1 Kasım 2015 seçimleri baz alınırsa, AK Parti+MHP ittifakının İstanbul’da 5 milyon 311 binlik bir oy potansiyeli olduğu varsayılabilir. CHP ile HDP ‘hayır’ cephesi olarak alındığında ancak 3 milyon 727 binlik bir potansiyel ağırlık oluşturabiliyor.

Buna karşılık referandumda ‘hayır’ oylarının 4.7 milyona çıktığı dikkate alındığında, HDP-CHP ekseninin zaten var olan oy potansiyeline tam 1 milyon oy eklendiği görülüyor. Bu önemli artış nereden kaynaklanıyor?

Öncelikle 211 bin dolayında yeni seçmenin denkleme girdiğini not edelim. Ayrıca, düşük oy oranına sahip diğer partilerin önemli bir bölümünü de ‘hayır’ oylarına ekleyelim. Bu faktörlerin dışında AK Parti+MHP ittifakının 1 Kasım’daki toplamında çok önemli miktarda bir erimenin meydana geldiğini görüyoruz. ‘Evet’ oylarının yaklaşık 4.4 milyonda kaldığı hatırlandığında, AK Parti+MHP ittifakı 5.3 milyonluk potansiyelinin 830 bin kadar altına iniyor 16 Nisan’da.
Burada ilginç bir durum var. Bu sayı MHP’nin 1 Kasım’da 790 bin dolayındaki oyunun 40 bin kadar üzerindedir. Bu sayısal yakınlıktan yola çıkarak kaybın kategorik bir şekilde MHP seçmeninin ‘hayır’a dönmesinden kaynaklandığını ileri sürecek değiliz. Çünkü AK Parti’den de belli bir kaymanın olduğu aşikâr. Ancak MHP’den kaynaklanan kopmanın sayısal olarak AK Parti’ye kıyasla çok daha fazla olduğunu düşünmemize yol açan pek çok veri var. Sahadan gelen bilgiler de bu varsayımı destekliyor.

Bu tezi destekleyen bir başka duruma dikkat çekelim. İlçe bazında incelendiğinde, İstanbul’daki 39 ilçeden 25 ilçede ‘evet’ oyları AK Parti’nin 1 Kasım’da tek başına aldığı oyun üzerindedir. Ancak çok yüksek oranlar söz konusu değildir. Tam 14 ilçede ise ‘evet’ oyları AK Parti oylarının altındadır. Bunların bir bölümünde çok az bir farkla altındadır (örneğin Beykoz-bin dolayında). Bazı ilçelerde anlamlı bir şekilde altındadır (örneğin Kadıköy 7.500 bin dolayında). Bazı ilçelerde ise AK Parti’nin 1 Kasım oyu ile ‘evet’ oyları arasında tam bir örtüşme vardır (örneğin Maltepe 125.715/ 125.811).



HAYIR CEPHESİNDE ANLAMLI ARTIŞ
Şimdi de ‘hayır’ cephesine bakalım. Rakamlara baktığımızda, 1 Kasım’da CHP ve HDP’ye oy veren seçmenlerin büyük ölçüde ‘hayır’ cephesinde kümelendiklerini, bu iki partinin tabanlarını istedikleri doğrultuda yönlendirebildiklerini söyleyebiliriz. Ancak bu iki partinin toplamı ilçelerdeki ‘hayır’ oylarının toplamının altında kalıyor.

Bu noktada yine AK Parti ve MHP’den kaynaklanan merkezkaç hareketler devreye giriyor. Bunu Bakırköy ilçesi örneğinde analiz etmeye çalışalım. Bu ilçede CHP’nin 1 Kasım seçimindeki oyu 84 bin, HDP’nin oyu ise 14 bin dolayındaydı. İkisinin toplamı küsuratıyla 99 bine yaklaşıyor. Bakırköy’de referandumda ‘hayır’ oyları 116 bin çıkmıştır. Aradaki 17 bin oy nereden gelmiş olabilir? Bu ilçede 1 Kasım’da AK Parti’nin oyu 36 bin, MHP’nin oyu ise 8 binin üstündeydi. Burada her iki partiden de ‘hayır’ oyu çıktığını düşünebiliriz. MHP faktörü Bakırköy örneğinde tek başına her şeyi açıklamıyor. Bu ilçede referandumda ‘evet’ oylarının 33 binde kaldığını hesaba katarsak, AK Parti’nin de belli bir fire verdiğini kabul etmemiz gerekiyor.

Aslında Bakırköy’deki bu kalıbın İstanbul’un başka ilçelerinde de tekrarlandığını söylemek mümkün. Örneğin Beylikdüzü’nde CHP (66 bin) ve HDP (12 bin) toplamı 78 bindir. ‘Hayır’ oyları 109 bin çıkmıştır. Arada 31 bin fark var. 1 Kasım’da ise bu ilçede AK Parti’nin 72 bin, MHP’nin 18 bin dolayında oyu vardı. ‘Evet’ oyları 76 binde kalmıştır. Burada ‘hayır’ oylarına AK Parti-MHP ekseninden bir kaymanın olduğu görülebilir.

Kuşkusuz burada yaptığımız varsayımların derinlemesine araştırmalarla teyit edilmesi gerekiyor. Ancak genel bir gözlem olarak İstanbul’da CHP-HDP eksenindeki ‘hayır’ cephesine dışarıdan gelen desteğin daha çok MHP, daha az AK Parti’den kaynaklandığını ileri sürebiliriz. Bu bizi 1 Kasım’da MHP’den AK Parti’ye yönelmiş olan oyların azımsanmayacak bir bölümünün 16 Nisan’da bu çizgiden uzaklaştığı gibi bir sonuca da götürüyor.