COVID-19 Pandemisinde Engelli Kadınlara Yönelik Hak İhlâlleri

COVID-19 toplumun tümüne yönelik tehditler içeriyor olsa da çevresel ve kurumsal etkenler, kamu politikaları, hizmetlere erişememe, yoksulluk, işsizlik ve kendi özel durumlarına bağlı kronik rahatsızlıklar engellilerin salgından daha fazla etkilenmelerine, salgının psikolojik baskısını daha derinden hissetmelerine neden oluyor.

Görme engellilerin toplumun diğer kesimleriyle eşit hak ve olanaklara sahip, özel ihtiyaçları daima dikkate alınan bireyler olarak toplumsal yaşama etkin katılımlarının sağlanması amacıyla çalışan Türkiye Körler Federasyonu; pandemi sürecinde engelli kadınların haklarına yönelik ihlâllerle ilgili bir çalışma gerçekleştirdi. 

Raporu “COVID-19 Pandemisinde Engelli Kadınlara Yönelik Hak İhlalleri” başlığı ile yayımlanan bu çalışma; bu yılın Ağustos-Eylül aylarında, “ETKİNİZ AB Programı” nın desteği ile 225 engelli kadınla yapılan anket sonuçlarına dayanıyor. “ETKİNİZ”, Avrupa Birliği’nin aday ülkelerde sivil toplumun güçlenmesi için uyguladığı Sivil Toplum Aracı Hibe Programı kapsamında finanse ediliyor. 7 Ocak 2019 tarihinde başlayan 3 yıl süreli Program, bir yandan sivil toplumun izleme kapasitesinin geliştirilmesine bir yandan da kamu kurumları ile sivil toplum kuruluşları arasında insan hakları alanındaki diyaloğun güçlenmesine katkı sağlamayı amaçlıyor.

Engelli kadınların barınma, istihdam, ekonomik durum, sağlık, şiddete maruz kalma, öz bakım ihtiyaçlarını karşılama, salgınla ilgili bilgiye erişim, internet ve sosyal medya araçlarını kullanma gibi konularda karşılaştıkları zorlukların ve hak ihlâllerinin araştırıldığı çalışmanın sonuçları çarpıcı veriler sunuyor. 

Çalışmaya katılan kadınların %76,4’ü büyük şehirlerde ve şehir merkezlerinde yaşıyor. Türkiye’de ortalama hane halkı büyüklüğü üç kişiyken, engelli kadınların %45,3’ünün aynı evde dört ve daha fazla sayıda kişi ile beraber yaşadığı görülüyor. Yine rapora göre, engeli olmayan kadınların işsizlik oranı %16,3’ken engelli kadınlar arasında işsizlik oranı pandemi döneminde %32’ye yaklaşıyor. 

Engelli kadınların %70’inin hane halkı aylık geliri 5.000 TL. ’nin altında; %24’ünün hane geliri ise 1.000 TL. ’ye bile ulaşamıyor. Pandemi öncesinde engelli kadınlar arasında ekonomik, fiziki, cinsel, duygusal, sözel, şiddet biçimlerinden en az birisine maruz kalanların oranının %33,4 olduğu; bu oranın pandemi sürecinde %39,6’ya çıktığı görülüyor. 

Rapora göre engelli kadınların %34’ü eşlerinden, %16’sı babalarından, %13’ü annelerinden, %11’i ise çocuklarından şiddet görüyor. Engelli kadınlara yönelik şiddetin %80’i ev içinde gerçekleşiyor. Yine engelli kadınların %27,3’ü pandemi döneminde hak ihlâline uğradığını kabul ediyor ve bu durumda olanların %80,8’i hak arama mekanizmalarını kullanamadığını söylüyor. 

Engelli kadınların %43,9’u pandemi döneminde psikolojik desteğe ihtiyaç duyduğunu, bunların %93’ü ise psikolojik destek alamadığını belirtiyor. Kamu kurumları tarafından oluşturulan destek hatlarını (ALO 183 Telefon/Whatsapp Hattı, Vefa Destek Hattı, Hayat Eve Sığar Uygulaması) kullanan engelli kadınların %62,7’sine göre, bu hatlar erişilebilir değil. 

Türkiye Körler Federasyonu’ nun “COVID-19 Pandemisinde Engelli Kadınlara Yönelik Hak İhlâlleri” Raporu, engelli kadınların engellilik ve toplumsal cinsiyetten kaynaklı olarak çoklu ayrımcılığa maruz kaldıklarını tespit ediyor. Raporda engelli kadınların normal zamanda karşılaştıkları hak ihlâllerinin pandemi döneminde daha da arttığı, engelli kadınların toplumun dezavantajlı kesimi olan engelliler içinde daha da dezavantajlı durumda oldukları bir kez daha görülüyor. 

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz günler dileği ile…

Not: Raporun tamamına, Türkçe, İngilizce ve Türk İşaret Dili’ nde, Türkiye Körler Federasyonu web sitesi üzerinden erişilebiliyor.