Dağınıklıkla yaratıcılık arasında doğrusal bir ilişki var

Çocuklu evin dağınık olması normal mi?

Prof. Dr. Özgür Öner: Aslında dağınıklık, göreceli bir durumu ifade eder. Belli sınırlar içinde bir kişiye göre dağınık olan bir ortam, diğeri için gayet düzenli olabilir. Çocukların oyun oynarken etrafı dağıtması normaldir. Ancak onlardan beklenen, yaş ve gelişim düzeylerine göre etrafı toplamaya yardımcı olmalarıdır.

Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan: Çocuklu evlerin dağınık olmaması anormal olurdu. Şu ana kadar görüştüğüm ailelerden benim çocuğum çok düzenli diyenlerin sayısı bir hayli azdır. Babalar genelde çalıştığı ve daha uzun saatler evde olmadığı için dağınıklık konusuna pek takılmıyorlar. Özellikle ev hanımı olan annelerin ise kâbusu çocukların etrafı dağıtmaları. Evi dağıtmaması konusunda küçüklükten itibaren uyarı alan çocuk, bir süre sonra zaten bu uyarıları duymamaya başlar ve hiçbir uyarıyı önemsemez hale gelir. Bu durumu gören anne daha da sinirlenir. Sonrası tahmininiz gibi evde büyük kavgalar.

Anneler “Evi dağıtma!” diyerek neyi engelliyorlar?

Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan: Aslında yaratıcılık engellenmiş oluyor. Çünkü evi dağıtan çocuk kendi hayal dünyasında oyunlar oynar ve yaratıcılığını geliştirir. Evet, dağınıklıkla çocukların yaratıcılıkları arasında doğrusal bir ilişki vardır. Çünkü çocuklar dağınıklık içinde bile kendi düzenlerini oluştururlar, yaratıcılıklarını geliştirirler.

Yaratıcılığını köreltmeden orta yol bulunabilir mi?

Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan: Türk toplumunda evin dağınık olup olmaması çok büyük olay konusu. Özellikle anneler mutlaka evin toplu olması, çocuğun toplu olmaya alışması konusunda ısrarcılar. Ebeveyn olarak bu durum sizin için aşırı önemliyse çocuğun gelişimini etkilemeden ona sınırlar çizerek onu yönlendirebilirsiniz. Öncelikle çocuklar için daha net ifadeler kullanmak gerekir. Çocuklar neyin derli toplu neyin orta düzeyde idare eder veya neyin dağınıklık anlamına geldiğini anlamayabilirler. Bu durumda aile olarak ona örnekler verebilirsiniz. Masasının üzerinde duran bir iki kitabın dağınıklık olmadığını; ama dolapta olması gereken giysilerinin yerde atılmış halde olduğunda dağınıklık olarak adlandırabileceğini belirtmeliyiz. Böylece çocuğun kafasında bu ayrımlar oluşmaya başlayacaktır. Örneğin; “Odanı istediğin şekilde düzenleyerek kullanabilirsin; ama lütfen eşyalarını salona getirme. Burası ortak kullanım alanımız. Ben de odama istediğim düzende kullanıyorum” şeklindeki konuşmalarla hem çocuğun yaratıcılığını engellememiş oluruz hem de çocuğa özel alan kullanımını öğreterek doğru yönlendirmiş oluruz. Ancak bu konuşma dilinde hiçbir zaman eleştirmek, uyarmak ve yetersizliğini vurgulamak yer almamalıdır.

Dağınıklığın artıları, eksileri neler?

Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan: Çocuklar gelişim dönemlerine göre daha dağınık ya da daha az dağınık olabilirler. Bu nedenle dağınıklık durumunu çocuğun gelişim özelliklerine göre yorumlamak ve çocukların gelişim özelliklerini bilmek gerekir. Evin içinde yaşanılan her olay aslında hayatın bir kısa bir özetidir. Bu nedenle dağınıklığını nasıl organize edeceğini öğrenen çocuk öncelik planlamasını yapmayı ve organize olmayı da öğrenir. Kısacası, dağıtmadan toplamayı öğrenemez. Bu nedenle dağınıklığı olumsuz bir durum olarak görmemeli, çocuğun ihtiyaçlarına ve çevreyi keşfetme arzusuna uygun sağlıklı yaklaşımlar geliştirmeye odaklanmalıyız.

Anne-babalara önerileriniz neler?

Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan: Çocuklara sürekli olarak aynı cümleler söylenmemeli, özellikle dikkat eksikliği olan çocukların sürekli uyarı alması onları mutsuzluğa sürükler. Çocuklardan bizim kadar hızlı olmalarını bekleyemeyiz. Yapamadıkları durumlarda nedenini birlikte araştırmak ve gerçekten çocuğunuzu dinlemek önemlidir. Elbette çocuğa iyi bir model olmak da çok önemli.

Prof. Dr. Özgür Öner: Öncelikle çocuklarının dağınıklığının sebebini araştırmalılar. Dağınıklık evin içinde mi, yoksa hayatın her alanında böyle mi? Eğer ortam gerçekten çoğu insanın çok dağınık diyeceği bir haldeyse, anne ve babanın çocuğunu bu konuda uygun şekilde eğitmesi gerekecektir. Burada da bakılacak ilk nokta eğer çocuk okul yaşındaysa aynı dağınıklığın ev dışında da olup olmadığıdır. Eğer çocuk her yerde aşırı dağınıksa bu dikkat eksikliği veya hiperaktivite gibi diğer sorunlarla beraberlik gösterebilir. Eğer bu dağınıklık sadece evde ise, o zaman sınır koyma ile ilgili bir sorun olabilir. Bu durumda çocuğa yaşına ve gelişimine uygun beklenti düzeyinde ve anlayabileceği bir şekilde etrafın neden toplu olmasının daha iyi olacağı açıklanmalı, bunu nasıl yapacağı ona gösterilmeli ve sonra da kendisinin olumlu uygulamaların pekiştirilmelidir. Farklı ortamlar değişik düzeylerde toplu veya dağınık olabilir, bunun kesin bu kuralı yoktur. Aileler kendi kurallarını koyabilirler. Önemli olan kuralın makul, anlamlı, anlaşılabilir olması ve tutarlı olarak uygulamasıdır.

HAFTANIN KİTABI

Yayınevi: Can Çocuk
Yazar: Süleyman Bulut
Fiyatı: 21.50 lira

Türk çocuk edebiyatının önemli isimlerinden Süleyman Bulut’un ‘Kar Tanesi’ adlı eseri özel bir baskıyla yeniden raflarda. Kitap bir kar tanesinin maceralı yolculuğunu anlatıyor.