Zor LGS tercihi ferahlatıyor

GEÇEN hafta 15 Haziran’da 1 milyonu aşkın ortaokul son sınıf öğrencisinin katılımıyla Liselere Geçiş Sistemi (LGS) kapsamındaki merkezi sınav yapıldı. Bugün ve yarın da Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) 2.5 milyon aday katılacak. Bütün üniversite adaylarına başarılar diliyorum. Ama bugünkü yazımın konusu LGS.

Geçen haftaki sınavın yankıları hâlâ devam ediyor. Aylar süren hazırlığın ardından sınavdan neredeyse ağlayarak çıkan bazı öğrenciler soruların zorluğundan şikâyet etti. Sosyal medyada gözüme çarpan bir öğretmen notu vardı: “Görevli olduğum salonda masanın üzerinde ‘Hiçbir şey yapmamış gibi suçlu, her şeyi yapmış gibi yorgun ve halsizim’ yazıyordu.” Çocukların yaşadığı sınav stresi daha güzel anlatılamazdı. Ergenlik çağındaki 1 milyonu aşkın çocuğun girdiği bu zorlu sınav sonrası velilerin de kafası karışık. Yaz onlar için biraz sıcak geçecek. Tercihlerini özel okullardan yana kullanacak olanlar okul okul dolaşacak. Devlet liseleri için tablo 11 Temmuz’da sonuçlar açıklanınca belli olacak.

İşte bu karmaşık süreçte velilere isabetli tahminleri ve detaylı analizleriyle yol gösterecek bir eğitim uzmanı var: Salim Ünsal.

Benim de yakından tanıdığım Ünsal’a bu yıl sınavın görece zor olmasının tercih dönemine nasıl yansıyacağı konusundaki öngörülerini ve velileri hangi noktalarda uyarmak istediğini sordum:

ZORLAYICI BİR SINAVDI

“Aday öğrenci profillerinde bir yıldan diğer yıla bilgi, beceri, test tekniği ve başarı bakımından büyük farklar olmamasına rağmen sınav performansları ve yüzdelik dilimler bakımından her yıl farklı sonuçlarla karşılaşılıyor. Bunun da en büyük nedeni uygulanan sınavların zorluk kolaylık derecesinin farklı olabilmesi. Örneğin 2019’da nispeten kolay olarak nitelenen sınavın 2020’de pandeminin de etkisiyle adaylara daha zor geldiğini gördük. LGS tarihinin en zorlayıcı sınavına ise çocuklar 2021 yılında girdi. Özellikle matematik soruları çok tartışıldı. 2022 nispeten öğrencileri ferahlatan bir sınavdı. 2023 deprem felaketi yılına denk geldiği için müfredatın daraldığı en kolay sınavlardan biri oldu. 2024 ise 2019 yılındakine benzer bir zorluk derecesindeydi ve çocuklar büyük ölçüde zorlanmadılar. 15 Haziran’da uygulanan LGS ise soruların zaman alıcı ve zorlayıcı olduğu bir sınav izi bıraktı çocuklarda. Henüz sonuçlar açıklanmadığı için öğrenci gözlemi ve algısından hareketle bu yorumu yapabiliyoruz.

TÜRKÇE ‘SEÇİCİ’ OLDU

Yıllara benzerlik bakımından 2021 ile 2022 arasında bir pozisyon almasını bekliyoruz. Önceki yıllarda çoğunlukla matematik üzerine yüklenen seçicilik vasfına bu yıl Türkçe ve fen bilimleri testlerinin de ilave edildiğini söyleyelim. Bu emek veren, çalışan ve sınava iyi hazırlananla hazırlanamayanı ayırt edici bir gelişme olacak. Sınavların zorluk derecesi okullara yerleşme yüzdelerine de belli ölçüde yansıyor. Mesela soruların kolay geldiği yılda 80 doğru ile girilen bir okula soruların zor olduğu yıllarda 74-75 doğru ile girebilme şansını yakalıyor çocuklar. Özetle sınavda kıyamet kopmuşsa tercihte bir ferahlama yaşanıyor, sınav rahat geçmişse tercihler bir kaos haline gelebiliyor.”

ADAYLARIN YARIŞTIĞI OKULLAR

LGS’de en amansız yarışın yaşandığı okullar doğal olarak her yıl skalanın en üstünde pozisyon alan köklü ve geleneği olan okullar. Bunların büyük bölümünün İstanbul’da olduğunu söylemeliyiz. İstanbul Erkek, Galatasaray ve Kabataş hemen her yıl zirveyi paylaşıyorlar. Bunları Cağaloğlu, Sakıp Sabancı, Hüseyin Avni Sözen ve Kadıköy Anadolu liseleri takip ediyor. Bu araya Ankara, İstanbul ve İzmir Fen liseleri de girebiliyor. Bu okullardan birine girebilmek için öğrencinin on binde 1 ile binde 5 arasındaki bir dilimde olması gerekiyor.

Salim Ünsal

REKABET YÜZDE 2’LİK DİLİMDE

Zirve klasmanın altında da çetin bir yarışın olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle yüzdelik dilimi 2’ye kadar olan okullarda rekabet üst düzeyde. Bu dilimde geçen yıl 94 lise bulunuyordu; 33’ü İstanbul, 11’i Ankara ve 11’i de İzmir’de. Kalan 39 lise ise diğer illerde. Bu okullara 2023 yılında 10 bin 366 öğrenci alınmışken, geçen yıl 246 kişilik eksilme ile 10 bin 120 öğrenci alındı. 94 lisenin 52’si fen, 31’i Anadolu, 6’sı proje mesleki ve teknik Anadolu ve 5’i de proje Anadolu imam hatip lisesi.

81 DOĞRU YÜZDE 1’E GİRER

Yüzde 1 dilimindeki okullara girebilmek için adayların geçen yıl 90 soruluk LGS testlerinden 85 doğru 5 yanlış yapması yeterli olabiliyordu. Bu yıl sınavın olası zorluk durumunu da dikkate aldığımızda 81 doğru 9 yanlışın bu okullar için yetebileceğini öngörebiliriz. Yüzde 2 dilimlik liselere girebilmek için ise adayların geçen yıl 80 doğru 8 yanlış, 2 boşluk bir sınav performansına ihtiyaçları vardı. Aynı okullara bu yıl girebilmek için belki de 76 doğru, 12 yanlış, 2 boş yeterli olacak.

ÖĞRENCİLERİN YÜZDE 90’I KATILIYOR

Liselere Giriş Sistemi’nin (LGS) sınavlarını 2018 yılından beri yapıyoruz. Öncesinde TEOG (Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş) sınavları vardı. Bunlar 8’inci sınıftaki her öğrencinin girmek zorunda olduğu merkezi sınavlardı. Bu çocukları bu yaşta merkezi sınav stresine maruz bırakmayalım diye LGS’ye geçildi. Bizde sınav varsa öğrenci de var demektir. Bu nedenle sistem değişikliği en azından başvuru sayıları itibarıyla pek bir fark yaratmadı. LGS de 8’inci sınıftaki öğrencilerin yüzde 90’ının katıldığı sınavlar haline geldi.