Emeklilik yaşı yükseliyor mu?

Zeybekçi açıklamasında özetle, “Emeklilik yaşı çok düşük. Bu konuda gelecek nesillere ihanet denebilecek kadar iddialı bir söz söyleyebilirim. Emeklilik yaşı ile ilgili bir düzenleme yok ama kesinlikle yapılmalı” dedi. Bu açıklama sonrası, çalışanlarda, ‘emeklilik yaşı yükseliyor’ endişesi başlarken, mezarda emeklilik tartışmaları da yeniden gündeme geldi.

Konunun tartışma boyutuna geçmeden önce, emeklilik yaşı ile ilgili bilgi tazelemekte fayda var. Sosyal güvenlik reformu altında bugüne kadar emeklilik yaşı birçok defa değişti. Sayısını ben bile hatırlamıyorum ama 10’un üzerinde yaş ile ilgili değişiklik yapılmıştır. Bunların bir kısmında yaş şartı kaldırılarak, prim gün sayısına bağlı emeklilik hakkı tanındı. Bir kısmında yaş şartı getirildi. Bir dönemde yine yaş şartı getirilerek kadınların 38, erkeklerin 43 yaşında emekli olmasının yolu açıldı.

EMEKLİLİK YAŞI

Daha fazla detaya girmeden, bugünkü uygulamadan bahsedeyim. 1999 yılına kadar sigortalı olanlarda 5000 ila 5975 prim gün sayısı arasında, yaşa göre kademeli emeklilik uygulanıyor ve erkek çalışanlar 58 yaşında, kadın çalışanlar ise 56 yaşına emekli olabiliyordu. 1999 yılında yapılan düzenleme ile 1999-2008 arası çalışmaya başlayan erkekler 7000 prim gün ile 60 yaşında; kadınlar ise 7000 prim gün ile 58 yaşında emekliliği hak ediyor. Örneğin, 1 Ocak 2008’de sigortalı olan bir erkek çalışan (4/A), 7000 prim günü doldurduğunda 60 yaşında emekli olacak. Aynı tarihte sigortalı olan kadın ise SGK’ya 7000 gün prim ödediğinde 58 yaşında emekliliğe hak kazanacak.

2008 yılında, sosyal güvenlikte yapılan yeni bir düzenleme ile emeklilik sistemi yeniden değişti ve emeklilik yaşı kademeli olarak artırıldı. Buna göre prim gün sayısı 7200 olmak üzere 2008’den sonra işe başlayan erkek çalışan kademeli olarak 60-65 yaş arasında, kadın çalışan ise 58-65 yaş arasında emekli olabilecek.

65 YAŞ ŞARTI

Örneğin, Mayıs 2008-2035 arasında sigortalı olan bir erkek, 7200 prim gün ödeyip, 60 yaşında emekliliğe hak kazanacak. Aynı dönemde işe başlayan kadın çalışan ise 7200 prim günü ödediğinde 58 yaşında emekli olacak. 2048’den sonra işe başlayan kadın ve erkek çalışanlar, SGK’ya 7200 prim gün ödediklerinde 65 yaşında emekli olabilecekler.

Benzer şekilde 2008 sonrası sigortalı olan Bağkur’lular 9000 prim günü ödediklerinde erkekler 60, kadınlar 58 yaşında emekliliğe hak kazanacak. 2048’den sonra ise Bağkur’lular 9000 prim gün ödeyip, kadın, erkek 65 yaşında emekli olabilecek.

DÜNYADA DURUM NE?

Özetle, mevcut sosyal güvenlik sistemine göre emeklilik yaşı zaten 65’e çekilmiş durumda. Bugün sigortalı olarak işe başlayan biri erkekse 60, kadınsa 58 yaşında emekli olabilecek.

Peki dünyada durum ne? Emeklilik yaşının en yüksek olduğu ülkelerden Libya’da 70; İtalya. Avustralya, Hollanda, ve Yunanistan’da 67 yaşında erkek ve kadınlar emekli olabiliyorlar. Mesela ABD, Portekiz, Almanya, İngiltere’de emeklilik yaşı 66’larda. Emeklilik yaşının düşük olduğu ülkeler ise Kırgızistan’da 63 (kadınlarda 58), Kolombiya’da 62 (kadınlarda 57), Endonezya’da 58, Sri Lanka’da 55.

Bu açıdan bakarsak Türkiye’de emeklilik yaşı, hemen hemen başta Avrupa olmak üzere dünya geneliyle aynı seviyelerde. Şunu da belirtmekte fayda var; tek başına emeklilik yaşı bir şey ifade etmiyor. Yaşam sürelerine de bakmak lazım. TÜİK, yeni hayat tablolarını açıkladı. Buna göre Türkiye geneli için beklenen yaşam süresi 78.1 yıl. Mesela, 2021-2023 yılında bu süre 77 yıldı. Bugün çalışma çağının başlangıcında olan 15 yaşındaki birinin ortalama yaşam süresi 64.3 yıl. Bunu niye belirttim? Sosyal güvenlik sistemlerinde yaşam süresi önemli ve reformlar buna göre yapılıyor, ihtiyaca göre de yenileniyor.

Peki, emeklilik yaşı değişecek mi? Nihat Zeybekçi’nin açıklamasına dikkat edilecek olursa, bugünden yarına böyle bir çalışma yok. Yani, emeklilik yaşı konusu bugünün gündemi değil. Sorun nerede? Sorun, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğinde. Geçen hafta da yazdım, sosyal güvenlikte sürdürülebilirlik her geçen yıl bozuluyor. Gelinen son noktada 1.61 çalışan 1 emekliye bakıyor ve bu oran, tarihin en düşük oranı.