Onlar UFO değil Elon Musk’ın uyduları

UZAYDAKİ BİRKAÇ BİN UYDU HİÇBİR ŞEY

Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi, astrofizikçi, Prof. Dr. Ersin Göğüş, ‘Gökyüzünde her gördüğümüze UFO demeyi bıraksak mı? Tabii sıralı şekilde gittikleri, belirli bir örüntüde döndükleri için insan biraz korkuyor ama bunlar uzaylı değil, Starlink uyduları’ diyerek giriyor söze. Hani Elon Musk’ın Rusya’nın kısıtlaması sonucu dış dünya ile iletişimi kopmasın diye Ukrayna’ya gönderdiği uydulardan. ‘Tam olarak’ diyor Prof. Dr. Göğüş ve şöyle devam ediyor: “Starlink, dünya çapında altyapıdan yoksun olabilecek uzak bölgelere, uzaydan, yüksek hızlı geniş bant internet erişimi sağlamak için tasarlanan bir internet hizmeti. Musk’ın sahibi olduğu SpaceX şirketi, bu yıl yörüngeye 30’dan fazla uydu göndererek rekor kırdı, şimdiye kadarsa 3 binden fazla Starlink uydusu gönderildi. Bir fırlatmada onlarcası aynı anda gidiyor. Bu uydular kontrol ediliyor ve belirli bir örüntü içinde hareket ediyor.”

YUKARI BAK

Peki, ne oldu da Konya’dan da İzmir’den de İstanbul’dan da böylesine net şekilde görüldü? Prof. Dr. Göğüş, “Bunlar enerjilerini güneşten alır ve üzerlerinde de güneş toplayan paneller vardır. Yerden, 600 kilometre kadar, belirli bir yükseklikteler. Güneş batınca, hava hafif kararmaya başlayınca, uydular çok yukarıda olduğu ve hâlâ güneş gördüğü için biz onları rahatlıkla görürüz. Normal bir günde bile kafayı kaldırıp 10 dakika gökyüzüne bakarsanız 4-5 uydu görürsünüz. Yukarı bakmak yeterli” diyor.

TREN GİBİ

Dünyamız için bir tehlike olabilirler mi? Bunlar uzayda bir kirlilik oluşturmuyor mu? ‘Hayır’ diyor Prof. Dr. Göğüş ve şöyle yanıtlıyor: “Şöyle düşün, biz şu an bu konuşmayı yaparken gökyüzünde 20 binden fazla uçak var. Birkaç bin uydu hiçbir şey. Bu uyduların yörüngeleri de belli, dolayısıyla birbirine ya da başka uydulara da zarar vermezler. Sorun yaratıyorlar ama bu sorunlar daha çok bizi, biliminsanlarını ilgilendiriyor. Gökyüzü gözlemlerimizin içinden bazen tren gibi geçiveriyor ve tüm gözlemi bozuyorlar ama yapacak bir şey yok. Sonuçta Musk bir yatırımcı.”

MUSK TEKEL Mİ

Hazır Musk demişken; uzayda uydu tekelleşmesi ile suçlanıyor. Uzaydaki uyduların yarısına yakını Musk’a mı ait? Prof. Dr. Göğüş diyor ki: “Doğru. Ama şu an uzaya uydu fırlatmak suç değil. Belli başlı sorumlulukları aldıktan sonra herkes uzaya istediğini, istediği kadar göndermekte özgür. Musk da bir yatırımcı, bunu değerlendiriyor ve uzay boşluğunu dolduruyor.”

GÖKTAŞI GÖZLEMLEMEK BİLE RİSKE GİREBİLİR

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Sinan Aliş, bu uyduların fırlatıldıktan sonra yörüngeden ayrılana kadar yan yana hareket edip daha sonra ayrıldığını belirterek, “Bunlar Elon Musk’ın iletişim uyduları. Geniş bant internet ihtiyacını karşılamak amacı ile belirli periyotlarla, her seferinde çoklu olarak fırlatılıyorlar. Şimdiye kadar fırlatılanların sayısı 2 bini geçti. Bu sayı şu anda yörüngedeki aktif uyduların neredeyse yüzde 70’ine karşılık geliyor. Yıllardır çalışan ve tüm dünyaya hizmet veren küresel konumlama uydularının tamamının ise 3 katı kadar. Musk’ın hedefi 17 binlere varmak. Ama Elon Musk yalnız değil. Çin ve Amazon şirketinin de projeleri var. Hepsini topladığınızda önümüzdeki 10-15 yıl içinde, kabaca, uzayda 75-100 bin arası uydu olması bekleniyor. Bu da uzay çöplüğü demek” diyor.

ZARARSIZ DENEMEZ

Musk’ın tekelleşmesinden çok uzaydaki uyduların kontrol edilmez olmasına da dikkat çeken Dr. Aliş, “Uzay çok geniş ve hepsi sığıyor şu an ama sayı arttıkça risk de artıyor. Bilinçsiz ve kontrolsüzce bir artış var. Bunlar küçük uydular olduğu için kontrolleri kaybedilebilir. Alçak yörüngede oldukları için de Dünya’ya düşeceklerdir. Önemli olan başka bir uyduya çarpmadan düşmeleri. Kendi aralarında çarpışmamaları da çok önemli. Çünkü bu çarpışmalar kalıntı ve tehlike yaratacak parça sayısını artırır. Daha önce Rusya ve Hindistan’a ait iki uydu aralarında 224 metre kalacak biçimde birbirine yakın geçti, büyük bir tehlike atlatıldı. Bir de bilimsel gözlemler için oluşturduğu riskler de var uyduların. Parlamaları nedeniyle yaklaşan bir göktaşını gözlemlemek bile riske girebilir” diye noktalıyor.

SADECE MUSK DEĞİL ‘AJAN’ UYDULAR DA VAR

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’nden Doç. Dr. Hasan Esenoğlu:

“Starlink uyduların çokluğundan sadece biz değil tüm dünyadaki biliminsanları şikâyetçi. Çünkü uydular gece karanlığını bozuyor ve gözlem yaptığımız kameralarımızın önünden ‘tren’ gibi geçiyor. Durum Elon Musk’a iletildi. SpaceX parlak uyduları sönükleştirmeye yönelik çalışma yapıyor. Astronomi camiasıyla da iletişim halindeler. Ama yine de bu planlamalar daha başından yapılmalıydı. Şirket gönderdiği her 60 uydudan birinde yeni bir kaplama denemeye başladı. Bu sayede astronomi çalışmalarına daha az zarar vereceklerini umuyorlar ama göreceğiz tabii. Umarım ‘yama’ kalmaz bu çözümler. Bu arada Musk uydulara yatırım yapan tek kişi değil. Bildiklerimizden başka bilmediğimiz, ajan uydulara (gizli ve aktif) kadar, on binlerce uydu var uzayda.”