Bakanlık fruktoz alarmı verdi... Avrupa’nın 4 katı şeker içeren ürünlere düzenleme geliyor
Türkiye’de gazlı içeceklerdeki fruktoz oranı Avrupa ülkelerinin yaklaşık 4 katı. Ben değil Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu, geçtiğimiz hafta açıkladı ve ekledi: “Şekerli-gazlı içecek ve yiyecekler için yeni düzenleme yeni yasama döneminde Meclis’e gelecek.” Binlerce kez “Çok zararlı” dememe rağmen, 12 yaşındaki oğluna sözünü dinletemeyen bir anne olarak, sağlığımızın yeni bir yasal düzenleme ile güvence altına alınacağını duyduğuma çok sevindim. Peki ama “endüstriyel şekerin” yaratıcısı ABD ile Avrupa’da oranlar ve etiketlerde durum ne? Nişasta bazlı, fruktozlu mısır şuruplarının tüketimi, insan bedenine neler yapıyor? Beraber bakalım.
DÜNYADA SİROZUN ARTMASININ BİR NUMARALI SEBEBİ ENDÜSTRİYEL ŞEKERDİR
İç hastalıkları uzmanı Dr. Ayça Kaya’yı aradım. Fruktozun aslında elma, armut, üzüm gibi meyveler ve enginar, kuşkonmaz gibi sebzelerde bulunan bir çeşit “basit şeker” olduğunu söylüyor. “Ancak” ile parantez açıyor: “Hazır içecek- gıda sektörünün hızla gelişmesi ile endüstri, şekeri daha ucuza mal edebilmek ve taşınması, saklanması daha kolay olduğu için fruktozlu mısır şurubunu icat etti.”
DOĞAL DEĞİL ENDÜSTRİ İCADI
“Bugün artık neredeyse, tüm gazlı içecekler, hazır meyve suları, hazır tatlı, kek, bisküvi, gofret, hazır soslar, işlenmiş ürünlerde nişasta bazlı- yüksek fruktozlu mısır şurubu dediğimiz bu tatlandırıcılar kullanılmakta. Bir örnek; bir orta boy elmada 7-8 gram fruktoz varken, bir kutu gazlı içecekte en az 20 gram, bir litrede ise en az 70 gram fruktozlu mısır şurubu var. Bu, bir insanın alması gereken doğal sınırdan çok daha fazla ve ölümcül derecede tehlikeli. Bir bardak gazlı içeceğin kan şekerinizi yükseltme hızı da bir adet meyve yediğinizdekine oranla, en az 100 kat hızlıdır.”
KALP-DAMAR HASTALIKLARINA DİKKAT
Peki bu kadar hızlı emilebilen fruktoz uzun vadede bedenimize ne yapar? Yanıtı şu: “Doğal fruktoz karaciğerde emilir ve enerjiye dönüşür. Ancak karaciğer, yüksek fruktozlu mısır şurubunu aynı oranda işleyemez. Bu durum, uzun vadede insülin direncine, karaciğer yağlanması, kilo artışı ve obeziteye, bunun da sonu çoğu zaman siroza varır. Şu an dünya genelinde yaygınlaşan sirozun bir numaralı sebebi obezite ve bunun da sebebi; hazır gıdalar ve içeceklerde bulunan, nişasta bazlı- yüksek fruktozlu mısır şurubu kaynaklı endüstriyel şekerlerdir. Aşıların da bulunmasıyla Hepatit ve alkole bağlı karaciğer sirozları nispeten azalmıştır. Ayrıca fruktoz, trigliserit düzeyini yükselttiği için damar sertliği ve kalp hastalıkları ve ürik asit seviyesini artırarak, gut hastalığı ve böbrek taşı riskine de yol açar.”
ÇOCUKLARI KORUMAK İÇİN ACİLEN BİR ‘KANTİN REFORMU’ YAPILMALI
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre Türkiye, obezitenin en hızlı artış gösterdiği ülkelerin başında. DSÖ’nün 2060 için global ölçekli obezite projeksiyonu yüzde 70’ken, bu oran Türkiye için yüzde 94 oldu. Sağlık Bakanlığı’nın 2016’da yaptığı ve ilkokul çağı çocukların örneklem seçildiği araştırmaya göre ise 5-14 yaş grubu çocukların yüzde 10’u obez, yüzde 25’iyse fazla kilolu çıkmıştı. Okulların açılmasına 3 hafta kala, Türk Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk’e sorum şu: “Genç neslin sağlığını korumak adına ne yapılmalı?” 5 maddelik cevabı şu:
1. Kantin düzenlemesi: Gazlı-şekerli içecek ve yüksek fruktozlu ürünlerin satışı kısıtlanmalı; yerine süt, ayran, meyve ve sağlıklı atıştırmalıklar konulmalı.
2. Etiketleme şeffaflığı: Ürünler üzerindeki şeker miktarı; fruktoz- glikoz diye ayrılmalı ve halkın anlayacağı şekilde, küp şeker cinsinden gösterilmeli.
3. Fiyat politikası: Sağlıksız içecek ve yiyeceklerden ek vergi alınmalı, sağlıklı ürünler uygun fiyatla satılmalı. Okullarda ücretsiz ve temiz içme suyu istasyonları bulundurulmalı.
4. Eğitim ve farkındalık: Öğrenci, öğretmen ve velilere yönelik beslenme bilinci programları uygulanmalı.
5. Reklam sınırlamaları: Çocuklara yönelik reklamlar ya yasaklanmalı ve ciddi kısıtlamalara tabi tutulmalı.
ÇOCUKLARI KORUMAK İÇİN ACİLEN BİR ‘KANTİN REFORMU’ YAPILMALI
“Yanı sıra, ki bence en önemlisi; ‘Okul Gıdası Logosu’ uygulamasına vakit kaybetmeden geçilmelidir. Gerekli yasal ve teknik hazırlıklar yapıldı. Ancak defalarca ertelendi. Çocukların sağlığı ertelenemez. Bu nedenle okul kantinleri acilen denetlenmeli, yalnız ‘Okul Gıdası Logosu’ taşıyan sağlıklı ürünlerin satışı sağlanmalıdır.”
ABD VE AVRUPA’DA DURUM NE
ABD, gazlı içeceklerde yüksek fruktozlu mısır şurubunu en fazla kullanan ülkelerin başında. Ancak Trump yönetimi, hastalıkların artması ve bunun Sağlık Bakanlığı harcamaları üzerinde önemli bir kambur haline gelmesi sebebiyle, sağlıksız maddelerin azaltılması için üreticilere baskı yapıyor.
Fakat şunu da belirtmeliyim; ABD, “sağlıksız” ürünler pazarında lider olsa da etiketlerde bize göre daha şeffaf. Şöyle ki, ABD’de gazlı içecek pazarındaki ürünlerin ne kadarının fruktoz ve glikozdan yapıldığı (yüzde 55 civarı) etikette yazıyor. Türkiye’de ise bu oran detaylı olarak etikette yer almıyor, tüm bileşenler ŞEKER başlığı altında toplanmış durumda.
Almanya, Hollanda, Fransa gibi Avrupa ülkelerinde ise gazlı içecekte tatlandırıcı ile kullanılmış ise (şekersiz) her 100 ml. de
5 gram glikoz- fruktoz şurubu, tamamında kullanılmış ise 2-3 gram glikoz- fruktoz şurubu kullanımına izin var. Bu da Türkiye’deki oranın 4 katı.
