Değişen lise yapısında kritik bir dönemeç

Lise hayatının tanıdık düzeni ile üniversite sınavlarının baskısı arasında sıkışan öğrenciden olgunluk, kararlılık ve yön bulma yetisi bekliyor ki bu yaşta bunların hepsi bir arada pek de kolay değil. Türkiye’nin eğitim sisteminde köklü değişiklikler hayata geçerken, 11. sınıf artık sadece bir ara yıl değil; ülke çapında beklentilerin, ailelerin hayallerinin ve bireysel belirsizliklerin birleştiği bir sınav alanı haline geldi.

AKADEMİK BASKININ ZİRVESİ

Türkiye’de lise eğitimi 9. sınıftan 12. sınıfa kadar dört yıldan oluşuyor. Bu süreçte, özellikle Anadolu ve Fen liselerinde okuyan öğrenciler için 11. sınıf genellikle en zorlu akademik yıl olarak kabul ediliyor. Bu aşamaya gelindiğinde öğrenciler genellikle sayısal (MF), eşit ağırlık (TM) veya sözel (TS) alanlardan birini seçmiş oluyorlar. 11. sınıf, bu seçimlerin somutlaştığı, müfredatın ciddi şekilde alanlara göre ayrıldığı ilk yıl. Aynı zamanda, Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) hazırlığın hızlandığı dönem. Bu yıl boyunca ileri seviye matematik, edebiyat, fizik, kimya, coğrafya, felsefe gibi derslerde yoğun içerikler işleniyor. Sınıf içi performans, deneme sınavları ve iç değerlendirmeler neredeyse her hafta öğrencilerin gündeminde yer alıyor. Meslek liselerinde ise 11. sınıf, öğrencilerin stajlara başladığı, alana özgü uygulamalı eğitimlerin hızlandığı ve teoriyle pratiğin birleştiği bir yıl olarak dikkat çekiyor.

ZİHİNSEL YÜK VE PSİKOLOJİK ETKİLER

Akademik yük artarken, psikolojik baskı da aynı oranda yükseliyor. Öğrenciler, sınav kaygısı, tükenmişlik ve başarısızlık korkusunu sıkça dile getiriyor. Üniversiteye giriş sadece bir yıl uzaklıktayken ve çoğu aile iyi bir üniversiteyi tek seçenek olarak görüyorken, baskı her yönden hissediliyor. Ancak okullarda ruh sağlığı desteği hâlâ sınırlı. Rehber öğretmenler genellikle fazla öğrenciye bakmak zorunda kalıyor ya da yeterli kaynaklara erişemiyor. Psikolojik sorunları dile getirme konusundaki sosyal çekinceler de devam ediyor. Not odaklı bu sistem, öğrencileri birey olarak görmektense, performans sayılarına indirgemiş durumda. Dershaneler, özel dersler ve hafta sonu kursları da öğrencilerin zamanını ve enerjisini fazlasıyla tüketiyor.

EĞİTİM REFORMUNUN ETKİLERİ

2024-2025 eğitim yılında uygulamaya giren “Türkiye Yüzyılı Eğitim Modeli” kapsamında, müfredat ve öğretim yapısı yeniden tasarlandı. Bu dönüşümün içindekilerden biri de 11. sınıf öğrencileri oldu. Yeni müfredat, içerik yoğunluğunu azaltırken; finansal okuryazarlık, dijital beceriler, çevre bilinci ve proje temelli öğrenme gibi alanlara yer vererek eğitimde yaşamla bağ kurmayı hedefliyor. Sınav yapıları da değişiyor. Artık açık uçlu sorular, analiz gerektiren cevaplar ve proje ödevleri daha fazla kullanılıyor. 11. sınıf öğrencileri için bu durum, derslerin biraz daha dinamik hale gelmesini sağlasa da, üniversite sınavının baskınlığı hâlâ sistemi yönlendiren temel faktör olmaya devam ediyor. Eleştirmenler, bu reformların kalıcı fayda sağlaması için üniversiteye geçiş sisteminde de yapısal değişiklikler gerektiğini savunuyor.

GELECEĞİ SEÇMEK

11. sınıf öğrencilerinden beklenen en büyük şeylerden biri de kariyer netliği. 16-17 yaşındaki gençlerden hayatlarının yönünü belirlemeleri, hangi mesleği yapacaklarına karar vermeleri ve bu doğrultuda hazırlanmaları isteniyor. Türkiye’de alan değiştirmek zor ve zahmetli. Bu da öğrencilerin sonradan yeni ilgi alanları keşfetmelerini veya rotalarını değiştirmelerini neredeyse imkânsız hale getiriyor. Üniversite rehberliği her okulda aynı seviyede değil. Özel okullarda bu hizmet daha yapılandırılmışken, pek çok devlet okulunda öğrenciler, tercihlerinde öğretmenlerin, ailelerin ve arkadaş çevresinin yönlendirmelerine bel bağlamak zorunda kalıyor.

SOSYAL HAYAT VE KİŞİSEL GELİŞİM

Tüm bu baskıya rağmen, 11. sınıf aynı zamanda arkadaşlıkların güçlendiği, kimliğin şekillendiği, fikirlerin oluştuğu bir dönem. Okul kulüpleri, yarışmalar, sosyal etkinlikler, yurt dışı değişim programları gibi faaliyetler, akademik yoğunluğun arasında öğrencilere nefes alma alanı sunuyor. Bu dönemde öğrenciler daha bağımsız hareket etmeye, kendi fikirlerini savunmaya ve dünyayı daha geniş bir perspektiften görmeye başlıyorlar. Toplumsal meseleler, güncel olaylar ve geleceğe dair düşünceler, sınıf dışında yapılan sohbetlerde kendine yer buluyor. Bir bakıma, 11. sınıf, gençliğin son yılı ve yetişkinliğin ilk adımı arasında bir geçit.

GELECEK İÇİN UMUT

12. sınıf ve üniversite sınavı yaklaşırken, 11. sınıf öğrencileri yoğun bir süreçten geçiyor. Eğitim reformları umut verici, fakat bu sürecin başarısı, kaynakların adil dağılımı, öğretmen eğitimi ve öğrencilerin psikolojik olarak desteklenip desteklenmediğine bağlı olacak. Şu an için 11. sınıf, bilgiyle anlam, beklentiyle gerçeklik, gençlikle sorumluluk arasında hassas bir denge. Bu dengeyi sürdürebilmek için, gençlere yalnızca bilgi değil, anlayış da sunulmalı.

Günün Sözü: “Eğitimdir ki, bir milleti ya özgür, bağımsız, şanlı, yüksek bir topluluk halinde yaşatır ya da esaret ve sefalete terk eder.” (Mustafa Kemal Atatürk)

EĞİTİMDEN, BİLİMDEN, BAŞÖĞRETMENİN İZİNDEN AYRILMADIĞINIZ AYDINLIK GÜNLERİNİZ OLSUN.