Adana’da Lavanta Tarlası…

Fotoğraf: Ali GÜLERYÜZ

Bu haftaki röportaj konuğum Ziraat Mühendisi İrfan Yüksek

Lavanta’yı birçoğumuz severiz. Çiçeğini canlı canlı saksıda evimizde yetiştiremesek de mutlaka lavanta kurusu, lavanta yağı evimizin bir köşesinde vardır.

Ya odamızın bir köşesinde ya da gardrobumuzun içinde minik keselerde…

Hem kokusuyla, hem de sakinleştirme özelliğiyle bu güzel çiçek kozmetik dünyasının da gözdesi. Kremlerden, parfümlerden, temizlik ürünlerinden tutun birçok alanda…

İrfan Yüksek Hobi olarak başladığı Lavanta yetiştiriciliği ile şimdi ticarete girdi…

10 dönümlük arazide Lavanta yetiştiriyor… Ürünün yağını çıkarıp, kilosunu da 100 Euro’dan satıyor. Ve Karaisalı da bu yetiştiriciliği yapıyor

Üretim tesisinde Lavanta yağı ile beraber, Defne Yağı, Okaliptüs, Murt yağı da çıkarıyor.

İrfan Yüksek kimdir?

Çukurova Üniversitesi, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı’ndan mezun oldum. 2000 yılında Master’ımı yaptım. Pamuk standardizasyonu konusunda yüksek lisansımı tamamladım. Aynı zamanda ailece tarımla uğraşıyoruz ve halen de devam ediyor. Bahçe tarımı yapıyoruz. Badem ve zeytin bahçemiz var.

Adana’da ilk olan Lavanta üretimine başladınız. Nasıl oldu?

10 yıl önce bahçeyi kurarken tıbbı bitkilere merakım vardı ve bahçenin bir kısmına, Kekik, Biberiye dikimi yaptık. Sonra Lavanta’yı da yetiştirmek istedim, epeyce araştırdık, Tarsus’ta Karabucak ormanlarında bulduk. Gittik fide aldık, denedik. Amatörce başladık.

Sonra?

2011 yılında Çukurova Üniversitesi’nden istifa ettim, yurtdışına gittim. Orada da gül yağı ve lavanta yağı üreten büyük bir tesis kurduk. 1000 dekarlık bir alanda da yetiştiriciliğini yaptık, halen de devam ediyor. Türkiye’ye dönünce burada da yapmak istedik.

Lavanta fidelerini bulmakta baya zorlandığınızı söylemiştiniz. Nasıl buldunuz?

Lavanta ikiye ayrılıyor, Lavandula Intermedia, Lavandula Angustifolia. Intermedia dediğimiz şuanda Isparta’da yetiştirilen Lavanta türü. Bunlar biraz daha görsel ve peyzaj amaçlı. Çiçekleri kurutmalık olarak kullanılan çiçekler, sapları da çok uzundur. Bizdeki daha kısa. İki çiçek arasındaki en belirgin özelliği yağlardaki etken maddeler ve etken madde miktarı. Intermedia’nın yağının kilosu 20 Euro civarında. Ama Angustifolia’dan çıkan yağ yaklaşık 100 Euro civarında. Epeyce sürdü araştırmamız. Fransız orjinli Angustifolia. Bulgaristan’da Stara Zagora diye dünyanın en eski tıbbı aromatik bitki araştırma merkezi var. Bulgaristan’dan ilk fideleri getirdik. Nisan ayında, 10 dönümlük arazimize ilk dikimi yaptık.

Bu kadar çabuk çiçek veriyor mu peki?

Normalde bu kadar çabuk alınmaz. Çok iyi baktığımız ve bakımlarını çok iyi yaptığımız için hemen verdi. Bana da bu sene hemen çiçek vermesi sürpriz oldu.

10 dönümden ne kadar çiçek alıp, yağ çıkarıyorsunuz peki?

1 dönümden, 1 tonluk çiçek alıyoruz. 1 tonluk çiçekten de ortalama 25 kiloluk Lavanta yağı çıkarıyoruz.

Üretim alanınız ne kadar?

12 bin metre kare üzerinde 1800 metre kare kapalı alan üretim yeri.

İlk yağ üretiminizi de yaptınız mı?

Evet yaptık.

İlk hasattan ne kadar çıktı?

Bu yıl tarlaya dikilecek, yani Kasım’dan Nisan ayına kadar dikilecek, Haziran ayında hasat yapılacak. 1 dönüm için ilk yıl için 100 kilo civarında verim, 2. Yıl 200 kilo civarında, 3. Yıl bakımı güzel yaparsanız 1 tona kadar çiçek alma planımız var. 1 ton çiçekten de ortalama 17-25 kilo arasında yağ çıkıyor. Bu hasat dönemine göre değişiyor.

Aktarlardan filan yağ alıyoruz. Bunun orijinalliğini anlayabilir miyiz?

Anlayamazsınız bakınca. Analiz yapılması gerekiyor.

Üretimde ve verimde toprağın etkisi nedir?

Toprağın pek bir etkisi yok. Dünya artık topraksız tarım yapıyor. Toprağa zenginliği veren sulama suyudur. Suyun içerisindeki mineral maddelerdir.

Adana turizm anlamında şahlanmaya başladı, festivaller, karnavallar. Siz de bunun için bu bahçenizle adımları atacak mısınız? Bulunduğunuz konum itibariyle de tarihi yerler var.

Küçük küçük biberiye bahçeleri, adaçayı, kekik tıbbı bitkilerden oluşan bir dinlenme yeri olsun diyorum ama bazen de kendime “Tamam yeter dur” diyorum. Kanyon var mesela, Yer köprü var. O yolun üzerinde yapmak lazım ama üretim de gerekiyor.

Aynı zamanda istihdam da yaratmış olacaksınız?

Belediye ile görüştük zaten, Varda Köprüsü’nün oraya Lavanta dikilecek.

Kozmetik işine de girecek misiniz?

Bir araba markası düşünün, 200 tane tedarikçisi var. Lastiği başkası, camını başkası üretiyor. Tutup da her şeyi kendisi üretmiyor. Ben bu yağları üretiyorum, başka girişimcilere de yol açıyorum. Gelsinler görsünler. Mesela defnenin, lavantanın suyunu alıp şampuan filan yapabilirler. Mesela parfüm, katma değeri çok yüksek. Bunlar yapılabilir.

Isparta ve Konya’da uçucu yağ üretim var sadece, Türkiye’de çok fazla uçucu yağ üretilmemesinin sebebi nedir?

Bu işin ne olduğunu bilmiyoruz.

Şuanda hangi uçucu yağları üretiyorsunuz?

Evet. Bölgede var olan ürünlerle mesela defne, Mersin bitkisi, Okaliptüs. Bunun yanında Lavanta’ya da başladık. Dünya pazarında ilk 18 içerisinde Lavanta yağı.

Türkiye Pazar payında uçucu yağ üretiminde yüzde kaçlık Pazar payına girersiniz?

Kırsal Kalkınmaya da proje verdim, proje onaylandı da. Fakat bu doların yükselmesiyle beklemedeyiz. Devam edelim mi yoksa bekleyelim mi aşamasındayız.

Risk alma aşaması mı?

Risk aldık zaten. Risk alarak bu üretime başladık. Sonuç olarak mutlaka ki büyüyeceğiz ve Türkiye pazarında önemli bir rol edineceğiz. 2 makine daha gelecek üretim tesisimize.

Son olarak eklemek istedikleriniz neler?

Her tarafta lavanta fidesi var. İnsanların bu fideleri kesinlikle araştırması gerekiyor. Özellikle bu tıbbı bitki işi yapılacağı zaman köydeki kadınlarla bu işi yapmak lazım. Hakikaten çok çalışkan ve ilgililer. Tıbbı aromatik bitki yetiştiriciliğinde devletin çok fazla destek vermesiyle tarımda çok daha iyi noktaya gelebileceğimize inanıyorum.