Çocuk ve gençlerde obezitenin en önemli nedeni; ekzojen obezite dediğimiz hareketsizlik, hatalı beslenme alışkanlıkları, televizyon ve bilgisayara aşırı vakit ayırma vb. çevresel faktörlerden kaynaklanan obezite tipidir. Çocuk ve gençlerde obezite sıklığı gittikçe artmaktadır. Bunun nedeni modern yaşamın getirdiği beslenme alışkanlıklarında yağların ve karbonhidratların fazla miktarda tüketilmesi ve çocukların fiziki aktiviteden uzaklaşarak televizyon ve bilgisayar oyunlarına yönelmeleridir. Özellikle sosyoekonomik düzeyi yüksek toplumlarda teknolojinin gelişmesine bağlı olarak fiziksel aktivite yetersizliği ve beslenme alışkanlıklarının değişmesi (dengesiz ya da aşırı beslenme) obezitenin esas çevresel nedenlerini oluşturmaktadır. Sosyoekonomik düzeyi düşük toplumlarda ise, özellikle uygun gıda bulma olanaklarının kısıtlı olması kişileri tek yönlü beslenmeye götürerek, obezite sıklığında artışa yol açmaktadır. Ülkemizde ise özellikle şehir çocuklarında önemli bir sağlık sorunu konumundadır.
Dünyada obezite oranı 1975 yılına kıyasla üç kat artmıştır ve giderek artmaktadır. 2020 yılında dünyada 5 yaş altı 39 milyon çocuğun obez veya fazla kilolu olduğu tespit edilmiştir. Covid-19 pandemisi sonrasında da bu artış hızlanmıştır. 2025 yılında dünya genelinde toplumun yaklaşık %50’sinin obez olacağı öngörülmektedir. Obez çocukların %30’u, obez gençlerin ise %80’i erişkin yaşa ulaştıklarında da obez kalmaktadırlar. Bu durum, ileri yaşlarda morbiditesi yüksek hastalıkların sıklığını artrmaktadır. Obezite ile hipertansiyon, kalp-damar hastalıkları, diyabet, eklem sorunları, karaciğer yağlanması, bazı kanser türleri, solunum yetmezliği ve endokrin bozukluklar (erken ergenlik, adet düzensizlikleri, polikistik over sendromu, infertilite) gibi birçok hastalık arasında sıkı bir ilişki olduğu, obez kişilerde yaşam süresinin kısaldığı iyi bilinmektedir. Çocuk ve gençlerde obezite ve ilişkili olduğu önemli hastalıkları önlemek için destekleyici ortamlar oluşturulmalı, sağlıklı beslenme için seçenekler sunulmalı ve fiziksel aktivite imkanları arttırılmalıdır. Kliniğimizde de takip ettiğimiz obez çocuk ve gençlerimizin doktor muayenesi sonrası diyetisyen ve psikolog görüşmeleri sağlanmaktadır. Eşlik edecek hastalıklar açısından tetkikleri yapılmaktadır. Obezitenin tedavisinin bir davranış terapisi olduğu, tedavisinin zor, ancak diyetisyen-pediatrik endokrinolog ve ailelerin sıkı iş birliği içinde olduğu bir ekiple başarılabileceği akılda tutulmalıdır.
NELER YAPILMALI?
* Yağ ve şeker içeren yüksek kalorili gıda tüketimini azaltın, günde metrekare başına en az 2 lt su tüketin.
* Meyve ve sebzelerin yanı sıra baklagiller, kepekli tahıllar ve kuruyemiş tüketimini artırın.
Obezite, karın bölgesinin ve iç organlarının yağlanması şeklinde olarak da bilinir. Vücutta yağ oranının dengesiz artışı kalp damar hastalıklarına buna bağlı olarak damar tıkanıklığına, inme ve kolesterole neden olabilir.Aşırı kilonun Horlama ve uyku apnesi ile arasındaki ilişkiyi İzmir Ekol Hastanesi Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Çağlar Çallı anlattı. Obezite, horlama ve tıkayıcı uyku apnesi sendromu için en güçlü risk faktörüdür. Büyük insan topluluklarında yapılan çalışmalar analiz edildiğinde, kilo alımı ile OSAS’ın gelişme riskindeki artış arasında güçlü bir ilişki bulunmuştur. Orta-şiddetli OSAS’ın yüzde 58’inin obeziteye bağlı olduğu tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, klinisyenlerin artan yaş, erkek cinsiyet, kadınlarda perimenopozal veya postmenopozal durum ve yüz ve kafatası anomalileri gibi diğer risk faktörlerinin de farkında olması gerekir. Daha yakın zamanlarda, klinisyenler OSAS’ın gelişiminin ve ardından uyku bölünmesinin hızlanmış kilo alımına katkıda bulunabileceğini kabul ediyor. Birçok hasta OSAS tanısından önceki yıl kilolarında hızlı artışlar olduğunu bildirmektedir. Bu hızlı kilo alımı, sıklıkla horlama yoğunluğundaki artışlar, yorgunluk ve gündüz uyku hali gibi OSAS semptomları ile ilişkilidir. Bu karşılıklı ilişkinin altında yatan kesin mekanizmalar tam olarak aydınlatılabilmiş değil. OSAS sebebiyle ortaya çıkan uyku yoksunluğu durumlarının, iştah hormonlarındaki artışla ilişkili olduğunu ve ardından kalorisi yoğun gıdaların tercihi de dahil olmak üzere değişen yeme düzeniyle ilintili olduğunu gösteren veriler bulunmuştur. OSAS ile obezite birbirini besleyen iki klinik durumdur.
Obezite OSAS’ı besler, OSAS obeziteyi ...
Hekim en doğru müdahale ile araya girip, bu kısır döngüden hastayı çıkarmalıdır. Gereğinde ve yerinde yapılan cerrahiler ile OSAS ile ilişkili hızlı kilo alımına müdahale etmek ve önlemek önemlidir. Horlama ve OSAS’ı kontrol altına almak, kilo artışındaki bu olumsuz etkiyi engellemek açısından önemlidir. Uyku apnesi tespit edilen hastalarımızda tedavi yolları yapılan uyku testindeki uyku apnesinin şiddetine göre değişiklik göstermektedir. Hafif durumlarda basit bir burun ameliyatı ve diğer konservatif yöntemlerle (kilo vermek sigarayı bırakmak, yatış pozisyonunu değiştirmek vb.) hastalar rahatlarken, orta derecedeki durumlarda burun ameliyatı ile birlikte horlama ameliyatı dediğimiz bir dizi boğaz ile ilgili ameliyatlar gerekebilir. İleri derecede uyku apnesi ise çoğunlukla CPAP cihazı dediğimiz pozitif basınçlı hava veren cihazlar kullanılabilir
Hastalıklara karşı vücudumuzun savunma mekanizmalarını yöneten bağışıklık sistemi, bizi sadece mikroplardan değil pekçok zararlı faktörden korur ve sağlıklı bir yaşam sürmemizi sağlar. Yaşlanmaya ve hastalığa neden olan bu zararlı faktörlerin başında serbest radikaller gelir. Serbest radikaller, en az bir elektronu eksik olan moleküllerdir, bu da onların kararsız ve çok reaktif olmalarına neden olur. Bu radikallerin yüksek reaktivitesi, stabilize etmek için ihtiyaç duydukları elektronu/elektronları kazanmak için diğer moleküllerle oksitlenmelerine yol açar. Proteinler, lipitler ve DNA gibi çeşitli bileşiklerle oksidasyona girer ve vücut hücrelerine zarar verir. Bu zararın sonucunda başta kanser, hipertansiyon, damar sertliği, şeker hastalığı, romatizma, alzheimer hastalığı, parkinson hastalığı, göz hastalıkları (örneğin yaşa bağlı makula dejenerasyonu, katarakt) olmak üzere pekçok hastalık karşımıza çıkabilir.
İşte serbest radikal hasarını ve bununla ilişkili sağlık sorunlarını en aza indirmenin veya önlemenin bir yolu, antioksidanların düzenli olarak alınmasıdır. Antioksidanlar serbest radikallere karşı koyan, oksidatif stresi ve hücresel hasarı önleyen bileşiklerdir. Vücudumuz tarafından üretilebilir, beslenme yoluyla alınabilir veya ilaçlarla takviye edilebilir.
* Çinko: Temel bir eser elementtir, özellikle, oksidatif-antioksidatif dengenin korunmasında önemli rol oynar. * Selenyum: Bağışıklık sisteminin normal fonksiyon görmesinde katkı sağlar. * Vitamin C: Güçlü bir antioksidandır. Ayrıca bağışıklık sistemi hücrelerinin sağlığını destekler. * Vitamin E: Hücre zarlarını serbest radikallerin zararlarından korur ve bağışıklık sistemini güçlendirir. * Beta Karoten: Vücudumuzda A vitamininin üretimine katkıda bulunur ve bağışıklık sistemini destekler. * Diğer antioksidanlar; Vitamin A, flavonoidler, Likopen, Lutein, Manganez, Terpenoidler, Zeaksantin, Glutatyon olarak sıralanır.
Dengeli ve düzenli beslenme, bağışıklık hücrelerinin gelişimi, bakımı ve optimal işleyişinde anahtar rol oynar. Besinlerle alınan antioksidanlar, müzmin hastalıklara davetiye çıkaran vücudu serbest radikaller olarak bilinen zararlı moleküllerin olumsuz etkilerine karşı koruyan bileşiklerdir.
HANGİ BESİNLERLE ALINIR
Neredeyse tüm meyve ve sebzeler, bitkisel besin içerikleri nedeniyle antioksidan kaynağıdır. Antioksidanlardan en zengin besinler arasında; C ve E vitamininden zengin olan portakal, mandalin, limon gibi narenciye ürünleri, enginar, ıspanak, ceviz, ahududu, zeaksantin içeriği ile göz sağlığımızı koruyan kırmızı yaban mersini olarak bilinen goji berry, kara üzüm, kakao çekirdekleri, yeşil çay, kırmızı pancar, kırmızı lahana ve sarımsak gelmektedir.
DAHA ÇOK GEREKTİĞİ HALLER
1- Çocuğunuzun neler yediğini 5-7 gün gözleyin . Aldığı besinleri, miktarları ve zamanları ile birlikte not edin. Daha sonra doktorunuzla birlikte bu yenilen besinleri değerlendirin. Nelerin fazla olduğunu ve nelerden vazgeçilebileceğinizi gerçekçi bir şekilde doktorunuzla da konuşarak çocuğunuzla birlikte kararlaştırın.
2- Çocuğunuzun yemeğini tüm aile fertlerinin birlikte olduğu saatlerde yemesini sağlayın.
3- Yemeğe başladıktan sonra doyma hissinin beyne ulaşması için 20-30 dakikanın geçmesi gerekir. Eğer yemek bu sürenin altında bir zamanda bitirilirse doyma hissine ulaşmadan gereğinden çok gıda alınır yavaş yemeğe özen gösterin. O nedenle yemek20-30 dakika gibi bir süreye yayılmalıdır. Çocuğun her lokmayı 20-30-40 kere çiğnemesini sağlayın. Bu kilo kontrolünün en önemli kısmı, olmazsa olmaz altın kuralıdır.
4- Şişmanlatıcı yiyecekleri sınırlandırın. Bunlar kolalı içecekler, gazozlar, hazır meyve suları, çikolata, gofret, hazır dondurmalar, şeker ve şekerlemeler (Yemek şekeri de mümkün olduğunca azaltılmalıdır.) pasta, börek, kek, kuruyemiş ve benzerleridir.
5- Karbonhidrat ve yağdan zengin gıdalar sınırlandırılmalıdır. Bunlar; bal, reçel, pekmez, şokella, ekmek, makarna, pilav, börek, mantı, hamur işi tatlılar, sütlü tatlılar, yağ ve yağda kızarmış yiyeceklerdir. Yemekteki yağ azaltılmalı, ek yağ konulmamalıdır.
6- Yemek alışkanlığı düzeltilmeli. Hazır yemek ve fastfood denilen hazır gıdalar kısıtlanmalıdır. Bunlar; pizza, hamburger, patates kızartması, döner ekmek, dürüm, salamlı, sucuklu, sosisli sandviçlerdir. Eğer çocuk çok istiyorsa haftada bir kez bu gıdalardan birini yemesine izin verilebilir.
Kilo fazlalığının ileri şekli “obezite” olarak adlandırılmaktadır. Obezite en basit deyimle vücutta aşırı yağ birikmesi olarak adlandırılabilir. Aşırı yağ birikimi her yaş grubunda görülmekle birlikte yaşamın ilk yılı, 5-6 yaş arası ve ergenlik öncesi dönemde daha da sık olarak karşımıza çıkmaktadır. Obezite gelişme oranı son yıllarda okul öncesi yaşlarda tüm dünyada giderek artmaktadır. Okul öncesi yaşlarda fazla kilolu olan çocukların yüzde 25-40’ında, okul çağında fazla kilolu olan çocukların ise yüzde 40-60’ında ileri yaşlarda kilo fazlalığı saptanmıştır.
KİLO FAZLALIĞI NE YAPIYOR
* Glikoz toleransında bozulma, * Tip2 Diyabet (şeker hastalığı), * Yeme bozuklukları, * Yüksek tansiyon, * Uyku bozuklukları, * Solunum ve sindirim sistemi bozuklukları, * Kalp hastalıkları, * Psikolojik bozukluklar, * Depresyon,
* Deri çatlakları, * Deri enfeksiyonları, * Ortopedik bozukluklar.
AİLELER ÖNEMLİ FAKTÖR
* Anne ya da babadan birinin fazla kilolu olması çocuğunda fazla kilolu olmasında etkendir. * Ailenin aktif olması çocuğun fazla kilolu olmasını engeller. * Ailenin beslenme alışkanlıkları çocuğun ileriki yaşlardaki kilosunu etkiler. * Anne sütü ile beslenme ne kadar uzun sürerse çocuğun fazla kilolu olma olasılığı da o kadar azdır. * Ailenin fiziksel aktivitesi ne kadar fazlaysa çocuğun fazla kilolu olma olasılığı da o kadar azdır. * Ailenin sosyoekonomik düzeyi ne kadar yüksekse çocuğun fazla kilolu olma olasılığı o kadar azdır. * Ailenin eğitim düzeyi ne kadar yüksekse çocuğun fazla kilolu olma olasılığı o kadar azdır. * Evde yemek pişirilmesi ve çocuğun evde pişen yemekleri yemesi fazla kilolu olma olasılığını azaltır. * Fastfood restaurantlarından ne kadar çok yemek yenilirse çocuğun fazla kilolu olma olasılığı da o kadar artar.
NASIL ANLAŞILIR?
Obezite, fazla kilo ve vücut yağının birikmesi sonucu ortaya çıkan, her yaştan bireyi etkileyen ve ülkemizde de artış gösteren ciddi bir halk sağlığı sorunu. Vücudumuza olan etkileri arasında en iyi bilineni kardiyovasküler ve metabolik sisteme olan etkileri. Obezite, vücudumuzdaki damarları ve hormonları olumsuz yönde etkileyerek diyabet ve hipertansiyon gibi kronik hastalıklara neden olur. Son yıllarda obezite ile göz hastalıkları arasındaki ilişki de yapılan çalışmalarla araştırılmış bulunuyor. Göz sağlığı da diğer organlarımız gibi kan damar hastalıkları ve vücudumuzun genel sağlık durumundan etkileniyor.
OBEZİTE VE KATARAKT
Yapılan uzun süreli araştırmalarla obezitenin katarakt gelişiminde etkili olduğu saptanmış. Obez kişilerde yağ dokulardan salgılanan leptin hormonunun vücuttaki oksidatif stres seviyesini artırarak katarakt oluşumunu hızlandırdığı düşünülüyor. Ayrıca obez kişilerde artan iltihap süreçleri, obeziteye bağlı diyabet gibi damar hasarına sebep olan hastalıklar sonucunda doğal merceğin beslenemediği ve atık maddelerden temizlenemediği görüşü de mevcut. Tüm bunlar obez kişilerde diğer sağlıklı bireylere göre daha hızlı katarakt oluşumuna sebep oluyor.
OBEZİTE VE GLOKOM
Obezitenin göz içi basıncını artırdığı çalışmalarla gösterilmiş olmakla birlikte glokom gelişimiyle doğrudan ilişkisi olduğu gösterilememiş. Ancak glokomun en önemli risk faktörü oküler hipertansiyon, yani yüksek göz tansiyonu, obez hastalarda daha sık olduğundan obezitenin dolaylı glokom risk faktörü olduğu söylenebilir. Obez kişilerde göz içi basıncı artışının sebepleri farklı birkaç mekanizma ile açıklanmaya çalışılmış. Bunlardan birincisi artan göz çevresi yağ dokusunun göze bası yapması ve göz içi basıncını artırması. İkincisi ise tıpkı diyabet ve hipertansiyon hastalarında olduğu gibi damarsal patolojiler. Obezitenin etki ettiği üçüncü mekanizma ise inflamasyon. Artan inflamasyon, yani iltihap, görme sinirinde ve trabeküler ağda neden olduğu oksidatif strese bağlı olarak dokuların kendini atık maddelerden temizlemesinde yetersizlik ve dokuların beslenme bozukluklarına karşı daha hassas olması durumlarını geliştirir.
OBEZİTE VE SARI NOKTA
Özellikle 70 yaşından sonra kalp yetmezliği sıklığı belirgin olarak artar. 40-59 yaş grubunda yüzde 2, 60-69 yaş grubunda yüzde 5, 70 yaşın üzerindekilerde yüzde 10 dolaylarındadır. Daha genç yaş grubu erkeklerde daha sık rastlanırken, yaşlılarda erkeklerle kadınların oranı eşitlenir ve hatta 80 yaşından sonra kadınlarda daha sık görülür. Kalp yetmezliğinin nedenlerinden bahsedecek olursak...
NASIL ANLAŞILIR?
En sık rastlanan nedeni koroner arter hastalığı olup, bunu sistemik hipertansiyon, kalp kası ile kalp-kapak hastalıkları izler. Yaşlılarda sistemik hipertansiyon gençlere göre kalp yetmezliği etiyolojisinde daha sık yer alır. Kalp yetersizliğinin klasik fizik muayene bulguları arasında nabız ve solunum sayısında artış, boyundaki ven basıncında artış, ödem, akciğerlerde hışıltılı, derinin birbirine sürtülmesine benzer sesler (ki çoğu kez muayene eden doktorun dinleme cihazıyla duyduğu tipik bulgulardandır), yine hekimin fizik muayenede saptadığı bulgular hastalık hikayesi kadar önemlidir. Ayrıca karaciğer boyutlarının artışı, kalp sesleri ve kapakların çıkardığı sesler, tipik bulgulardır. Bu bulguların kalp radyolojık grafisi, elektrokardiyografi ve eko başta olmak üzere ek tetkiklerle desteklenerek kolayca tanı konulması önemlidir.
Günlük pratikte kalp yetmezliği tanısında karşılaşılan sorunlar yaşlılarda daha belirgindir. Bunun başlıca nedenleri, yaşlılarda unutkanlık nedeniyle semptomlar doğru tanımlanamayabilir ya da zihinsel konsantrasyon bozukluğu nedeniyle tanı konmada güçlükler yaşanabilir. Bu nedenle dikkatli olmak gerekir. Örneğin, çoğu yaşlı hasta koltukta dik oturarak uyur ve bu yaşlılık için yakınları tarafından olağan bir davranış şekli olarak yorumlanıp gerçekte nedeni olan kalp yetmezliğinin en önemli bulgusu atlanabilir. Diğer bir bulgu, sürekli oturan yaşlılarda toplardamar duvarının gevşekliği nedeniyle ayak bileği ödemine gençlere kıyasla daha sık rastlanır. Kalp yetersizliği ile ayırıcı tanıda özellikle bu bacak toplardamar yetmezliği bulgusu tanı karışıklığına neden olabilir. Hastanın demans gibi bilişsel fonksiyonlarını kısıtlayan nöro-psikolojik hastalıklarının olması, tipik şikayetlerin fark edilmesini önleyebilir. Bu nedenle aralıklarla kalp muayenelerinin özellikle bu gruba yapılması hayati önem taşır.
TEDAVİ ŞEKLİ NEDİR?
Kalp yetersizliği tedavisine gelince... Temel amacı mortalite (ölüm) ve morbidite (hastalık ve hastalığa bağlı şikayetlerin) hızlarının azaltılmasıdır. Bunun yanı sıra bulguları ortadan kaldırmak ya da en azından hafifletmek, yaşam kalitesini yükseltmek, akut kötüleşmeleri ve dolayısıyla hastaneye yatışları azaltmak da çok önemlidir. Tedavi prensipleri gençler gibi ancak yaşlı hastalarda hedef dozlara ulaşmanın genellikle mümkün olmadığı da dikkate alınmalı, daha düşük dozlarla yetinilmelidir. Dünyada artık tüm hastalıklarda olduğu gibi yaşlılarda da tedavi ‘bireyselleştirilmeli’dir. Kalp yetmezliğine yönelik farmakolojik reçetenin titizlikle uygulanması (hasta yakını, bakım veren profesyonel ve veya bakıcıların yakından takibini gerektirir), tedavinin esasıdır.
Yeni yıl gelsin daha fit bir vücut için spora başlayacağım, yediklerime içtiklerime dikkat edeceğim, sigarayı bırakacağım, cildime ve kendime özen göstereceğim vs.. Yeni yıl sadece bir takvim değişikliği olarak değil, gerçek bir dönüşümle adım atmayı düşünenler için bir fırsattır. Aynı zamanda içsel bir değişim ve gelişim fırsatıdır. Kendimize yeni bir şans tanıma, geçmişte yapılan hatalardan ders çıkarma ve geleceğe daha olumlu bir bakış açısıyla yaklaşmanın zamanıdır. Belki geçtiğimiz yılın zorluklarından dolayı yıpranmış olabiliriz, ancak yeni bir yıl, taze bir umut ve enerji kaynağıdır. “Geçmişte neleri başaramadım? Ne gibi hatalar yaptım? Kendimde görmek istediğim değişim nedir?” Bu sorular, bizi daha iyi bir geleceğe taşıyacak olan anahtarlar olabilir.
Yeni bir ben olmak, sadece dış görünüşte değil, aynı zamanda iç dünyamızda da gerçekleşmelidir. Daha anlayışlı, sabırlı, sevgi dolu, olumlu ve kendine güvenen bir birey olma yolunda adımlar atmak, yeni yılın bize sunduğu büyük bir lütuftur.
Zamanımız güzel, şık, bakımlı ve fit olmanın önem kazandığı bir dönem ve tıptaki yenilikler moda dünyasının bize sundukları, kozmetik ürünlerinin çekiciliği, çeşitliliği ve tüm bunlara sahip olmak için sağlıklı bir vücut. Yediklerimizin, içtiklerimizin ilacımız olması gerektiğini artık gencinden yaşlısına bilmeyenimiz yok. Yüz ve vücut bakımınız için tıbbın size sunduğu cilt bakımları, hyalüronikasid, kolajen, vitamin, mineral, aminoasid tedavileri. Kırışıklıklarınız için botoks, mezolift, selülitleriniz, karın, bel ve basenlerdeki fazlalıklarınız için Mezoterapi ve Lipoliz tedavileri sizin YENİ BİR BEN için vereceğiniz kararları bekliyor.
DAHA BAKIMLI VE GENÇ
Yapılan uygulamalarda benim altın standartım her zaman doğal görüntüden yana olmuştur. Aşırıya kaçmadan yapılan işlemler güzelleşeyim derken sizi daha kötü göstermemeli. Yılların yaşanmışlıklarını ve yüzümüzdeki etkilerini silmek, tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir. Fakat yapılan işlemlerle bu olumsuz etkileri azaltmak, daha bakımlı, daha genç, güzel, doğal görünmek mümkündür ve elbetteki her kadın ve erkeğin buna hakkı vardır. Yaşam süresinin uzaması, aktif çalışma ve sosyal hayatın devam etmesi, 60’lı yaşların artık ileri orta yaş kabul edilmesi, günümüzde genç, güzel, bakımlı görünmenin önem kazanması, kadın, erkek herkesin kendine daha çok dikkat etmesini gerektiren bir dönemi yaşamaktayız.
