WhatsApp Brezilya seçimlerinde nasıl suiistimal edildi?

BBC araştırması bu gerçeği Brezilya'da Pazar günü düzenlenecek devlet başkanlığı seçiminin ikinci turu öncesinde ortaya çıkardı.

Ülkede üç hafta önce 147 milyon seçmen ilk tur seçimleri için sandığa gitmişti.

Pazar günkü ikinci turda aşırı sağcı Jair Bolsanaro ile solcu İşçi Partisi adayı Fernando Haddad yarışacak.

Neden WhatsApp?

Brezilya'da WhatsApp bir mesajlaşma programının ötesinde. Pek çok telefon operatörü abonelerine sınırsız WhatsApp erişimi veriyor ve böylece internet planına parası yetmeyen insanlar bile WhatsApp kullanabiliyor.

Bu nedenle bu uygulama diğer ülkelerdeki sosyal medya platformlarının sahip olduğuna benzer bir işleve sahip.

Çok sayıda insan WhatsApp gruplarına katılarak tanımadığı insanlarla politika veya hobiler gibi konular üzerine yazışıyor.

WhatsApp Brezilya'da 120 milyon kullanıcısı olduğunu söylüyor.

Kullanıcılar uygulamayı haber ve sahte haber paylaşmak için de kullanıyor.

WhatsApp nasıl suistimal edildi?

"Veri kazıma" denen yöntemle Facebook'tan veri alan bazı özel cihazlar aynı anda 300 bin kişiye kadar mesaj gönderebiliyor. Bu cihazlar internet üzerinden satılıyor ve satıcılar bunları takip etmenin kolay olmadığını söylüyor.

Bu uygulama sadece politika için değil, pazarlamacılar tarafından da kozmetik ve gıda gibi ürünlerin reklamını yapmak için kullanılıyor.

BBC News Brezilya, adlarını gizli tutmak koşuluyla çeşitli siyasi kampanyalarda yer alan kişilerle, bu uygulamayı satanlarla ve istekleri dışında WhatsApp gruplarına eklenenlerle görüştü. Veri kazıma ve toplu mesaj gönderimi yaptıklarını kabul eden aktivistler ve pazarlamacılar bunu nasıl gerçekleştirdiklerini anlattı.

Bu uygulamalar WhatsApp'ın sahibi Facebook'un kurallarını ihlal ediyor. Bazı uzmanlara göre seçim yasalarını da çiğneyerek suç işliyor.

Facebook bugüne kadar yüz binlerce şüpheli WhatsApp hattını kapattığını ve Bolsonaro destekçisi olduğu düşünülen bir reklam grubuyla ilişkisi olan bazı Facebook sayfalarını da yayından kaldırdığını açıkladı.

On dakikada bin numara

Veri kazıma yazılımı müşterilerine, insanların Facebook'taki sayfa beğenileri veya paylaşımlarından yola çıkarak bir hedef kitle seçme imkanı tanıyor. On dakikada on tıklama ile neredeyse bin cep telefonu numarası ele geçirilebiliyor. Bu veriler cinsiyet ve ilgi alanlarıyla da eşleştiriliyor.

Bunun dışında siyasi kampanyalara iletişim bilgilerini verenler, Brezilya'da yasal olarak satılan veri tabanlarında bulunanlar ve telekom şirketlerinden bilgileri çalınan kişiler de sisteme eklenebiliyor.

Agency Genius Publicidade pazarlama şirketinden Luiz Rodrigues Junior, yasal olarak satılan veritabanlarını kullananlardan biri. Hangi aday için çalıştığını açıklamasa da yöntemini şöyle anlatıyor:

"Adayımı desteklemek için açıkça bir grup kuramam. Çünkü gruba ekleyeceğim insanlar onu hedef alan paylaşımlar yapabilir ve işler kontrolden çıkar.

"Bunun yerine 'Yolsuzluğa son' gibi isimlerle gruplar açıyoruz. Eklediğimiz kişilerin yarısı da grupta kalıyor. Bu grup içine iki veya üç profesyonel çalışanımızı ekliyoruz. Onlar da bizim siyasi pozisyonumuzu destekleyen içerikler paylaşıyor ve grup üyeleri arasında tartışma başlatıyor. Bunu 50 - 100 grupta yapıyoruz."

Bu pazar yeni ortaya çıktığı için fiyatlar, yapılar ve stratejiler farklılık gösterebiliyor. Sao Paulo eyaletinde bir milyon WhatsApp mesajından oluşan bir paketi yaklaşık 50 bin TL'ye denk bir fiyata almak mümkün.

WhatsApp ise sıra dışı faaliyetlerde bulunan hesapları tespit eden bir teknoloji geliştirdiklerini ve böylece istenmeyen iletilerin önüne geçtiklerini savunuyor.

Brezilya Seçim Kurulu ise "WhatsApp veya benzer uygulamaları düzenleyen herhangi bir seçim yasası bulunmuyor" diyor ve uygulamanın internet üzerinden seçim reklamlarını düzenleyen yasalara tabi olduğunu söylüyor.

Rio de Janeiro Üniversitesi'nden Prof. Carlos Affonso Souza, WhatsApp'ın mesajları şifreli bir şekilde iletmesi nedeniyle gönderilen mesajları denetleme imkanının kısıtlı olduğuna dikkat çekiyor ve bu yüzden sosyal medya platformlarının yaptığına benzer bir denetim uygulayamayacağını söylüyor:

"Korkarım ki bu durum bizi uygulamayı yasaklama veya kriptolu mesaj yollama özelliğini durdurmaya zorlama tartışmalarına geri itecek."