Dan Brown’ın izinde İstanbul

Boğaz kıyısında görkemli bir balo... Enbe Orkestrası’nın müziği, davet için Four Seasons’ı dolduran misafirleri aralık ayında da ısıtıyor. Neşeli konuşmalar, selamlaşmalar arasında herkesin gözlerinin aradığı biri var: “O burada mı, gelmiş mi?” Başta ‘Da Vinci Şifresi’ romanlarıyla tüm dünyayı peşinden sürükleyen Dan Brown’ın aralarında olup olmadığını merak ediyorlar. Evet, orada Bay Brown. Türkiye’deki yayıncısı Altın Kitaplar’ın 50’nci kuruluş yıldönümünde Boğaz’da verilen davette etrafa gülücükler saçıyor; isteyen herkesle fotoğraf çektiriyor.

Ta ki gecenin sonunda, kalabalığın arasından sıyrılan, güleryüzlü ve sempatik bir adam, onu bir kenara çekip düzgün İngilizcesi’yle bir teklifte bulunana kadar. “Bay Brown, benim adım Serhan Güngör. Sizi yarından itibaren İstanbul’da gezdirecek rehber benim. Ama bu şehrin tadı en çok gece çıkar. Dilerseniz, dolaşmaya şimdiden başlayabiliriz.”

Dan Brown, böyle bir teklifi reddedecek biri değil. İstanbul’u saran esrarlı gece tam da onun istediği dekor. Romanları için biçilmiş kaftan... Nitekim atlıyorlar bir arabaya, soluğu Tarihi Yarımada’da alıyorlar. Kadim şehrin gecesi içine çekiyor soğuk havaya aldırmayan Brown’ı. Rehber Serhan Güngör’ün turu, yumuşak ışık ve gölgelerle başlıyor.

Cuma günü vizyona giren, Brown’ın kitabından uyarlama, Tom Hanks’in artık edebiyat dünyasının en ünlü karakterlerinden biri haline gelen sanat tarihçisi ‘Robert Langdon’ı canlandırdığı ‘Cehennem’ daha o günlerde Brown’ın aklında mıydı? Bilinmiyor.

Ama Dante’nin Floransası’nda başlayan hikâyenin birdenbire İstanbul’a dönmesi yeterince ipucu veriyor. Dan Brown’ın Güngör’le beraber karıştığı İstanbul gecesi, Robert Langdon’ı da belli ki İstanbul’a çekmiş. Hikâyenin Ayasofya’da, Yerebatan Sarnıcı’nda düğümlenmesi belli ki bu yüzden.

Güngör, İstanbul seyahatini mümkün olduğunca uzatan yazarı, şehirde üç gün boyunca gezdirmiş. Daha sonra ‘Cehennem’de de yer bulan mekânlarda beraberce dolaşmışlar. “Çok dikkatliydi; sakindi; anlattığım her şeyi müthiş bir ilgiyle dinliyordu” diye anlatıyor Güngör, aynı hattı bu defa bizimle dolaşırken. “Zaten kitaptaki en önemli detaylardan biri onun dikkatinin eseri...

” Venedik San Marco Meydanı’ndaki Tetrark Heykeli’nden bahsediyor Güngör. 1204’te İstanbul’un işgaliyle sonuçlanan Dördüncü Haçlı Seferi’nde İstanbul’dan koparılan bu heykeldeki ‘kayıp ayak’ bugün Arkeoloji Müzesi’nde. Parçayı bize de gösterdikten hemen sonra, müzenin o güzelim bahçesinde otururken, Brown’ın bir saptamasını naklediyor Güngör. Ziyaretçi sayısını az bulduğu müze hakkında şöyle demiş yazar: “Çok önemli bir yer burası ama ‘Gizli Hazineler Müzesi’ diye adlandırsanız emin olun çok daha fazla kişi ziyaret eder.”

Yazdan kalma, tatlı bir İstanbul günündeyiz... Müze’den çıkıyoruz; Topkapı Sarayı’nın bahçesinde aheste aheste yürüdükten sonra Ayasofya’nın avlusuna giriyoruz... Burası Robert Langdon’ın, kitaptaki rehberiyle de buluştuğu yer.

İşin güzel yanı, Dan Brown’ın o rehber karakterini Serhan Güngör’ün bizzat kendisinden esinlenerek yazmış olması (Yazar, bunu Yekta Kopan’a verdiği röportajda da anlatmıştı). Kitapta ismi Mirsat olan rehber, Langdon’ı Ayasofya’da görmek istediği o özel noktaya götürüyor. Tıpkı Güngör’ün Brown’ı ve bizi götürdüğü gibi...

İstanbul’u işgal eden Haçlı ordusunun komutanı, Venedik Doc’u Enrico Dandolo’nun Ayasofya’daki mezarının başındayız. Dandolo’nun kim olduğunu, neler yaptığını İstanbul aşığı yazar Mehmet Coral’ın satırlarından okuyalım (‘Başka Bir İstanbul’un Anıları, Doğan Kitap): “(...) Haçlılar kudurmuş gibi kente yayıldılar. Önlerine çıkan kadın erkek çoluk çocuk, sokak köpeklerine varıncaya kadar canlı gördükleri herkesi büyük bir kan şehvetiyle öldürdüler.

Katliam o denli vahşiydi ki, Batılı tarihçiler bile Latinlerin barbarları katbekat aştıklarını yazdı. İngiliz tarihçi Norwich’e göre, ‘Tarihin hiçbir istila eyleminde birkaç gün gibi kısa bir sürede bu denli güzelliğin toptan yok edildiği, emsalsiz sanat eserlerinin bu kadar barbarca tahrip edildiği görülmemiştir.’”

Bu berbat cürümleri işleyen Dandolo’nun mezarının kitaptaki sırrını açık etmeyeyim ama şu kadarını da söyleyeyim: Orada aslında sadece mezar taşı var... Ama o mezar taşı kitapta bir başka yolu açıyor. Robert Langdon mermere kulağını dayayıp şırıltıyı duyunca, suyun nereye aktığını soruyor.

Mirsat cevaplıyor: Yerebatan Sarnıcı’na... (Bu aslında ‘su götürür’ bir bilgi; hikâyenin kolay ilerlemesi için böyle gerekmiş diyelim).

Ayasofya’dan ayrılırken gözünüzün o muazzam kubbeye takılmaması imkânsız. Filistin kökenli Bizanslı tarihçi Prokopius’un, ‘Binalar’ isimli eserinde neredeyse 1500 yıl evvel yazdıkları halen geçerli: “Bu dairenin üzerinde, binayı olağanüstü güzel yapan, muazzam küresel bir kubbe yükseliyor. Som taş duvarların üzerine değil de, alanı örtmek üzere sanki gökten altın zincirle sarkıtılmış gibi görünüyor.”

Göklerin ihtişamına ilişkin ne varsa, tam tersi elbette Yerebatan Sarnıcı’nda... Dan Brown, ‘Cehennem’in en önemli şifresini buraya koyması gerektiğini ilk görüşte sezmiş olmalı. Nitekim kaderin bağlandığı yer orası...

Hem de yolu İstanbul’dan da geçmiş olan, 19’uncu yüzyılın önde gelen bestecilerinden Macar Franz Listz’e hem de ‘Dante Senfonisi’ni orada çaldırmış Dan Brown... Tam isabet!

Kitaptaki İstanbul sadece Ayasofya ve Yerebatan’dan ibaret değil. Özenli bir şekilde anlatılmış Mısır Çarşısı da var Maslak’taki gökdelenler de... Güngör; burada kendisinin de rol oynadığını düşünüyor.

“Dinlemeye açıktı. Klişelerin dışındaki İstanbul’u anlattım ona; kolaya kaçmadan da yazmış. Bu önemli. O gün de bugün de Dan Brown’un sarsıntılar içindeki turizm sektörü için bir şans olduğunu düşünüyorum.”

Şans mı gerçekten? Dünyanın her yanında sinema seyircileri sanat tarihçisi Robert Langdon’ın yani Tom Hanks’in İstanbul’da da geçen maceralarını izliyor. Bu şehre bir doping lazım. Belki bu işe yarar gerçekten.

Siz de İstanbul’u Dan Brown’ın izinde Serhan Güngör’le dolaşmak isterseniz, 23 ve 30 Ekim’de ‘Dan Brown’ın İzinde’ turlarına katılabilirsiniz (festravel.com; 212 216 10 36)