Sağlık taramaları nasıl yapılıyor?

Bunun için de işe “tıbbi muayene-değerlendirme” ile başlanıyor. Tansiyonunuz ölçülüyor. Kalbiniz, akciğerleriniz dinleniyor. Dikkatli ve özenli bir değerlendirme yapılıp bedeniniz fiziksel açıdan gözden geçiriliyor.
“Fiziksel değerlendirme”yi kan ve idrar analizleri yani “laboratuvar tetkikleri” izliyor.
Kan analizlerinde şekerinize, kolesterolünüze, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarınıza, kan sayımınıza bakılıyor.
İdrar analizinin temel amacı ise böbreklerin ve detoks sistemlerinin gözden geçirilmesi oluyor.
Bu araştırmalara çoğu zaman bir “akciğer röntgeni” de ekleniyor. Kalp için bir EKG alınıyor.
Biraz daha imkânı olanlar için tetkikler daha da genişletilebiliyor.
İncelenen kişi göz, işitme, diş muayenelerinden geçiriliyor. Daha ileri (ve pahalı) radyolojik taramalara başvuruluyor.
Bu taramalara ayrıca kadınlar için PAP smear testi, erkekler içinse prostat ve testis kanseri taramaları da eklenebiliyor.

GENİŞLETMEK MÜMKÜN...

Arzu edilirse -ekonomik imkânınız ve zamanınız elveriyorsa- testlerin boyutunun daha da genişletilmesi mümkün. Mesela tiroit fonksiyonlarınız da araştırılabiliyor. Kemik yoğunluğu ölçümünüz de (özellikle menopoz döneminde bir kadınsanız) yapılabiliyor.
Vitamin-mineral düzeyleriniz inceleniyor. Bağışıklık sisteminizi gözden geçirmek hatta bunun için ciddi bir genetik bir incelemeden geçmek de mümkün olabiliyor.
Bu taramalarda incelenen kişinin psikolojik durumuyla ilgili notlar da alınıyor. Gerekiyorsa bu yönde bir değerlendirme için ilgili uzmanlardan konsültasyon isteniyor.
Kısacası ne genişlikte bir taramadan geçirileceğinize sağlık durumunuz kadar, ekonomik imkânlarınız ve incelemeyi yapanların yetenekleri, imkan ve kabiliyetleri ile karar veriliyor.

Check-up ne sıklıkta yapılmalı?

BİR NOT

Sağlık taramalarından her yıl ya da hiç olmazsa iki-üç yılda bir geçmek iyi bir fikir olsa da yapılma sıklığı kişiye göre değişebiliyor.
Sıklık konusu suistimale açık ve pek çok şey gibi ciddi biçimde sulandırılabiliyor. Bazı taramalar bilinçsiz yapılıyor. Amaçsız veya gereksiz olabiliyor. Bazı testlerin kime ne zaman, neden yapıldığı, niçin sık sık tekrarlandığı sorusuna net ve açık yanıtlar verilemeyebiliyor. Ya da tam tersine çok önemli olduğu halde bazı testler sırf ekonomik nedenler, bilgisizlik ya da imkânsızlıklar nedeniyle “pas geçiliyor”!
Önemli olmadıkları halde bazı taramalar (üstelik zarar verme ihtimalleri biline biline) üst üste ve sık sık tekrarlanabiliyor. Özellikle tarama amaçlı MRI ve tomografilerde bu çok sık görülen bir durum.

Ofansif mi, defansif misiniz?

BİR SORU BİR CEVAP

Bu testleri uzman ve ehil eller mi yapıyor? Bilgili ve tecrübeli hekimler mi yorumluyor?
Testlerden sonra gereken “önleyici” tedbirler konusunda kişiler yeteri kadar bilgilendirilip, aydınlatılıyor mu?
Hayat tarzlarında neleri değiştirmek, kilo almaları veya vermeleri, neleri yemeleri ya da yememeleri, nasıl ve hangi aktiviteleri yapmaları konusu ciddi biçimde gündeme getiriliyor mu?
Maalesef bu sorulara da “evet” demek kolay değil. Sağlık taramalarının bir de ekonomik boyutu var ki o da çok önemli.
Konunun sağlık ekonomisi yönünden iki farklı hatta iki zıt ucu var.
Bir uçta, “Bu testlere, bunca masrafa, zaman kaybına ne gerek var? Hasta olunca teşhis koy, tedavi et yeter!” diyenler, diğer uçta da “Aman ha, ne olur, ne olmaz her testi yaptıralım -yapalım- hiçbir şeyi atlamayalım” diye düşünen “defansif doktorlar” veya “Doktorum, bana her testi yaptırın, her şeyime, her yerime baktırın!” diyen ya da hastasına lüzumsuz yere her taramada bir sürü inceleme yaptıran “ofansif hastalar” ve “ofansif doktorlar” var!

Bazen hayat kurtarıcıdır

UNUTMAYIN

Kısacası, konu tartışmaya veya üzerinde konuşulmaya her zaman açık. Bana göre kime ne zaman, ne sıklıkta, ne genişlikte sağlık taraması yapılacağı konusunda kararı doktorlar vermeli.
Doktorlar da bu kararı verirken mesleki kaygılarını, hasta haklarını, ekonomik durumu veya imkânları, zaman faktörünü dikkate almalı.
Süreçte nasıl bir yol izleneceği, hangi testlerin yapılacağı, taramalarda ne kadar ileri gidileceği konusunda kişiye özel kararlar verilmeli.
Düzgün, iyi planlanmış, kişiye özel bir sağlık taramasının “hayat kurtarıcı” bile olabileceğini unutmayın.
Birçok hastada yeni filizlenen bir şeker, kanser, damar sertliği, hipertansiyonu bu taramalar sayesinde çıkardığımızı unutmayalım.