Tarafsız yargı: Anayasa’nın yargı yetkisiyle ilgili 9. maddesinde yer alan ‘yargının bağımsızlığı’ ilkesine ‘tarafsızlık’ ilkesi de ekleniyor. Bu konuda herhangi bir tartışma olmadığından bu madde, mecliste iki turda en fazla kabul oyu alan düzenleme oldu.
2.MADDE
600 vekil: 550 olan milletvekili sayısı 600’e çıkarılıyor. Bazı gözlemciler bunun seçim sisteminde de daha sonra bir değişiklik yapılacağına işaret ettiği fikrinde...
3.MADDE
18’inde vekil: 25 olan milletvekili seçilme yaşı 18’e indiriliyor. Milletvekili adaylık niteliklerinden ‘askerliğini yapmış olmak’ şartı çıkarılıyor ve ‘askerlikle ilişiği olmama’ ilkesi getiriliyor.
4.MADDE
Yeniden 5 yıl: 2007’de 5 yıldan 4 yıla indirilen milletvekilliği süresi yeniden 5 yıla çıkarılıyor. Böylece yasama üyelerinin süresi cumhurbaşkanına eşitleniyor. TBMM ve cumhurbaşkanı seçimi aynı gün yapılacak.
5.MADDE
Denetim yetkisi daralıyor: Meclis’in görev ve yetkileri yeniden düzenleniyor. Meclisin ‘Bakanlar Kurulu’nu ve bakanları denetleme yetkisi’ kaldırılıyor. KHK çıkarma yetkisi ise Bakanlar Kurulu'ndan alınıp ‘kararname’ normuyla cumhurbaşkanına veriliyor.
6.MADDE
Gensoru yok: Meclis’in denetim yollarından hükümet ve bakanlar hakkında gensoru verme ve bakanlara sözlü soru yöneltme mekanizmaları kaldırılıyor. Bakanların meclise gitme zorunluluğu kalkacak, vekiller bakanlara ancak yazılı soru sorabilecek.
7.MADDE
Partili cumhurbaşkanı: Cumhurbaşkanının nitelikleri ve tarafsızlığını düzenleyen 101’inci maddeden ‘tarafsızlık’ ifadesi çıkarılıyor. “Cumhurbaşkanı seçilenin partisi ile ilişiği kesilir” ilkesi kaldırılıyor.
8.MADDE
Kararnameyle yürütme: "Devlet başkanı" unvanı anayasaya giriyor. Cumhurbaşkanına kararname yetkisi veriliyor. Temel haklar, kişi hakları ve ödevleri, siyasi haklar ve yasalarla anayasada özel olarak belirtilen konular kararname yetkisi dışında kalıyor.
9.MADDE
400 oy ile Yüce Divan: Cumhurbaşkanının yargılanması için 600 sandalyeli mecliste 301 imzayla soruşturma önergesi verilmesi, 360 oyla soruşturma açılmasına karar verilmesi ve 400 gizli oyla Yüce Divan’a gönderme kararı alınması gerekiyor.
10.MADDE
Yardımcılar ve bakanlar: Cumhurbaşkanı istediği sayıda yardımcı atayabilecek. Yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme niteliği taşıyanlar arasından atanacak. Cumhurbaşkanı yetkilerine ve dokunulmazlık haklarına sahip olacaklar.
11.MADDE
Başkan TBMM'yi feshedebilir: Cumhurbaşkanı hiçbir şarta bağlı olmaksızın seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Meclis seçimi yenilenirse cumhurbaşkanı seçimi de aynı gün yenilenecek. Ayrıca meclis de 360 oyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek.
12.MADDE
Sıkıyönetim gibi OHAL: Sıkıyönetim ifadesi anayasadan çıkarılıyor. Sıkıyönetim ilanı gerektiren şartlar büyük ölçüde olağanüstü hal (OHAL) uygulamasının içine taşınıyor. OHAL ilan yetkisi cumhurbaşkanına geçiyor.
13.MADDE
Askeri yargıya son: Askeri mahkemeler, 103 yıl sonra Türk hukuk sisteminden çıkıyor. Anayasa yargısı, idari yargı, askeri ceza yargısı ve adli yargı olarak dört kola ayrılan Türk yargı sistemi, artık üç koldan oluşacak. Savaş hali dışında askeri mahkemeler olmayacak.
14.MADDE
HSYK ve yüksek yargıda iktidar ağırlığı: Anayasa Mahkemesi, Danıştay ve HSYK'nın yapıları değişiyor. Bu değişiklikle yürütme ve yasama erkleri yargı üstünde belirleyici olacak. Örneğin bugün 22 HSYK üyesinden 5'ini belirleyen cumhurbaşkanı, yeni sistemde 13 üyeden 6'sını atayacak. Kalanları meclis seçecek.
15.MADDE
Bütçe yetkisi: Cumhuriyet kurulduğundan beri ülke bütçesini bakanlar kurulu hazırlayarak Meclis’e sunuyor. Ancak Anayasa değişikliği teklifi referandumda kabul edilirse, bütçeyi artık cumhurbaşkanı hazırlayacak ve Meclis’e gönderecek.
16.MADDE
Başbakan yok: Başbakanlık makamı kaldırılıyor, 'yürütme yetkisi ve görevi' tek başına cumhurbaşkanına veriliyor. Devlet Denetleme Kurulu'na (DDK) özel şirketler dışında neredeyse ülkedeki tüm kurumları ‘idari bir başsavcı’ gibi soruşturma yetkisi veriliyor.
17.MADDE
Seçimler: Yeni sisteme göre cumhurbaşkanı ve TBMM’nin birlikte seçildiği ilk sandık 3 Kasım 2019’da kurulacak. Ancak Meclis’in bu tarihten önce erken seçim kararı almasının önünde hiçbir engel yok.
18.MADDE
Genel başkanlık: Teklif, referandumda kabul edilirse Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, seçim kararının Resmi Gazete'de yayımlanmasından itibaren hemen AK Parti'ye dönüp genel başkan olabilecek.
