Okyanuslarda köpekbalıkları devriye gezecek

Köpekbalığının beynine yerleştirilen elektronik aygıtlar sayesinde böylesine akılalmaz bir düş çok yakında gerçek olabilir. Pentagon tarafından desteklenen bir proje kapsamında, bilim insanları köpekbalığının beynindeki sinyalleri uzaktan kumanda sistemiyle devinime geçiren, bir olasılıkla da duygularını ele verecek sinirsel bir aygıt geliştirdiler.

Araştırmacılar bu yöntemle hayvanların davranış biçimlerini etkileyebilecek ve denetleyebileceklerine inanıyorlar. Şubat ayının sonlarında Honolulu’da yapılan Okyanus Bilimleri Konferansı kapsamında sunulan projenin daha da tartışmalı özelliğiyse, yöntemin köpekbalıklarının okyanusları gizlice tarayıp, elektrik sinyallerini ve kimyasal izleri belirlemesini sağlamak amacıyla kullanılması.

Araştırmacılar köpekbalıklarının devinimlerini uzaktan kumandayla yönlendirmek suretiyle hayvanları gemilerin izini süren casuslara dönüştürmeyi tasarlıyorlar.

Hayalet koku

Sinirsel protezler hayvanın beynine yerleştirilen ve belli işlevsel bölgeleri devinime geçiren bir dizi elektroddan oluşuyor. Boston Üniversitesi dirimbilimcilerinden Jelle Atema ve öğrencileri bu aygıtları havuzdaki köpekbalığını hayalet bir koku aracılığıyla "yönlendirmek" amacıyla kullanıyorlar.

Köpekbalığı suda dolanırken, araştırmacılar bilgisayardan balığa iliştirilen antene bir radyo dalgası gönderiyorlar. Bunun üzerine elektrotlar beynin koku alma bölgesinin sağını ya da solunu devinime geçiriyor. Köpekbalığı, ilginç bir koku almışçasına, sinyale tepki olarak devinime geçen yöne hafif bir fiske atıyor. Sinyal ne denli güçlüyse, fiske de o denli sert oluyor.

Hayvanları bu yolla denetlemeye çalışan yalnızca Atema ekibi değil. New York Üniversitesi Sağlık Merkezi’nden John Chapin de fareleri yönlendirmek amacıyla benzer bir yöntemden yararlandı.

Farelerde denendi

Chapin’in protezleri farelerin beynindeki bıyıklarla bağlantılı bölgeyi devinime geçiriyor. Böylece, fareler gıdıklandıkları yana dönüp onlara dokunanın ne olduğunu anlamaya çalışıyorlar.

Chapin farelerin beynindeki haz merkezini uyararak onları ödüllendiriyor. Bu ödül sürecinden yararlanarak onları, söz gelimi plastik bomba bileşimi olan RDX gibi bir kimyasalın kokusunu aldıklarında 10 saniye durmalarını sağlayacak biçimde eğitiyor.

Atema ise aygıtları köpekbalıklarının kimyasalların izini nasıl sürdüklerini araştırmak amacıyla kullanıyor. Köpekbalıklarının koku alma duyularının son derece güçlü olduğu çoktandır bilinmekle birlikte, onların bu yetenekten nasıl yararlandıkları konusuna kesin bir açıklama getirilemiyor. Atema köpekbalığını uyuşturmak yerine, onu denizde yüzerken incelemenin çok daha yararlı bilgiler sağlayacağına inanıyor.

Beyne mikroçip

Hayvan davranışlarını inceleyen başka araştırmacılar da deneklerini laboratuvar ortamının dışına çıkartıyorlar. Maymunların beyin sinyallerini belirleyen bir aygıt geliştiren Washington Üniversitesi araştırmacılarından Jaideep Mavoori takla atan bir maymunun sinirsel etkinliğini ilk kez kendi ekibinin kayda geçirdiğine inanıyor.

Mavoori’nin geliştirdiği aygıt beynin bir bölgesindeki devinime tepki olarak öteki bölgesinde de bir uyarı yaratabiliyor. Aygıt sinirsel sinyalleri yorumlayabilen ve buna bağlı olarak beynin bir başka bölgesine ya da kasa ileti gönderebilen bir mikroçip de içeriyor.

Araştırmacılar bu deneyler sırasında özellikle köpekbalıklarının sağlığıyla ilgileniyorlar. Yabanıl olmaları nedeniyle bu canlıların kolayca yorulabileceklerine, bu yüzden onları yormamak için araştırma sürelerini kısaltmak zorunda kalabileceklerine dikkat çekiyorlar. Ne var ki, bu kısıtlamaya karşın, uzaktan kumandalı köpekbalıklarının sondaj aygıtlarına kıyasla çok daha üstün özelliklere sahip oldukları belirtiliyor.