Mücadeleci bir matematikçi: Mary Somerville (1780-1872)

Hayattaki iki erkek kardeşi ailenin tüm olanaklarını kullanarak iyi eğitim aldılar. Ama, kızların eğitim alması o dönemin İngiltere'sinde lüks olarak görülürdü. Dolayısıyla, Mary okula gidemedi. Okumayı annesinden öğrendi. Gerekli değil diye, annesi Mary'ye yazmayı öğretmedi.

İlk kez on yaşında Edinbourg yakınlarında yatılı bir kız okuluna gönderildi. Mary okuldan nefret etti. Bir yıl sonra okuldan ayrıldı. Kendi kendini eğitmeye başladı. Evde ne bulursa okumaya başladı.

MATEMATİKLE TANIŞMA

Çok kitap okuması aile bireylerini rahatsız etti. Kadın işleriyle ilgilenmiyor diye eleştirildi. Sonunda, yün örmeyi öğreten bir okula gönderildi. Halbuki, Mary Latince öğrenmek istiyordu. İhtiyacı olan destek yine bir aile bireyinden, on üç yaşındayken amcasından geldi. Amcasından Latince öğrenirken, ailenin baskısıyla kadınlara yaraşır görünen uğraşlar içine de girdi. Yün örmenin yanında, piyano çalmasını ve resim yapmasını öğrendi. Alexander Nasmyth'den resim dersleri aldı. Mary'ye matematiği sevdiren de Alexander Nasmyth'dir.

Alexander Nasmyth'in bir başka öğrenciye anlatılırken, Öklid'in öğretilerinin resimde perspektif kavramının temeli olduğunu, hatta bu buluşların astronomi ve diğer bilimlerin de temeli olduğunu duydu. Öklid'in Elements kitabını çalışmaya başladı. Erkek kardeşlerine tutulan öğretmenlerin de yardımıyla Öklid'i öğrendi. Ailesi Mary'nin kendini matematiğe vermesinden kaygılandılar. Çünkü, matematik gibi soyut bir konunun Mary'nin kadın kişiliğine zarar vereceğini düşündüler.

Yirmi dört yaşına geldiğinde, Mary anne tarafından akrabası bir deniz subayı olan Samuel Greig ile evlendirildi. Eşi de Mary'nin öğrenme arzularını anlamsız buluyordu. Kendi anlatımıyla, eşi ‘‘kadınların kapasitesini küçümseyen, bilim hakkında ne bilgisi ne de ilgisi olan biriydi.’’

Evlendikten üç yıl sonra eşi öldü. İki çocuğu ile beraber Mary Greig Edinbourg'a taşındı. Artık, öğrenmekte ve çalışmakta özgürdü. Edinbourg Üniversitesi'nde felsefe profesörü olan John Playfair'in yardımlarını gördü. Playfair'in eski öğrencilerinden matematik profesörü William Wallece ile matematik çalışmaya başladı. İlk ödülünü 1811 yılında bir matematik problemine bulduğu çözümle aldı. Daha fazla çalışmaya başladı. Newton'un Principia ve Laplace'ın Mechanique Céleste kitaplarını okuyup öğrendi.

AİLE ACISI

Teyzesinin oğlu William Somerville ile otuz bir yaşına bastığı 1811 yılında evlendi. Yeni eşi hastane müfettişiydi. Mary'nin matematik çalışmasına ve yeni şeyler öğrenmesine olumlu bakan biriydi. Her şey yolunda giderken, ilk eşinden olan büyük oğlu dokuz yaşında öldü. Hemen ardından, yeni evliliğinden olan tek oğlu öldü. Mary Somerville psikolojik olarak zor bir döneme girdi. Olumsuz ruh hali çalışmalarını da etkiledi.

Mary Somerville kadının da toplumda her alanda erkekler kadar başarılı olabileceğini gösteren ilk örneklerdendir. Toplumun ön yargılarını sorgulamıyormuş gibi görünüp aslında tüm antika ön yargılarla mücadele edebilmeyi başarabilmiştir. Bu maceracı matematikçinin katkılarını gelecek pazar günü özetleyeceğim.