Titus Tünelleri’nden kireçte kabak tatlısına Hatay’da lezzet turu

Ezan- Çan- Hazan sesinin birleştiği kent.
Hataylılar şehirlerini böyle anlatıyor. Şehirdeki barış havasını farklı dinlerin huzur içinde yaşadığı örneklerle hissettirmek istiyorlar size. Hatay denilince akla sadece künefe gelmesinden hoşlanmıyorlar ancak bu demek değil ki künefeleri alelade.

Geçtiğimiz günlerde 2 günlüğüne Hatay’daydım. Seyahat yazarımız Bahar Akıncı’nın ve Hatay’da bize katılan, hikayeleriyle Hatay’la ilgili neredeyse dinlediğim tüm bilgilerin aklımda kalmasını sağlayan Burçak Altunay rehberliğinde Hatay yemekleri, Hatay’da görülmesi gereken yerleri ve dikkatimi çekenleri sizinle paylaşmak isterim.

Biliyorum hepimizin aklında aynı soru var. Hatay mı Antakya mı?

Hatay mı Antakya mı?

Hatay şehrin adı. Antakya merkez ilçe. Hatay bağımsızlığını ilan ettiği dönemde Hatay Cumhuriyeti ismine sahipmiş ve başkenti Antakya imiş. Sonradan anavatana katılınca şehrin adı Hatay, merkez ilçenin adı Antakya olarak devam etmiş.

Hatay Arkeoloji Müzesi, Türkiye’de gördüğüm en muazzam müzelerden biri gerçekten. Müzenin girişinde sizi karşılayan “Doğunun Kraliçesi Antakya” yazısına müzeyi gezmeyi bitirdiğinizde hak veriyorsunuz.

Müzede heykeller, mühürler, fallar, büyüler, kitabeler, ölü gömme ritüelleri ile ilgili bölümler, adı Hititçe olan ilk kral Şuppiluliuma heykeli, Zeus’tan Hera’ya taşa oyulmuş figürler, şans tanrıçası Tykhe heykelcikleri ve elbette Neşeli Ol Hayatını Yaşa mozaiği başta olmak üzere onlarca yüzlerce mozaik. Öyle güzel düzenlenmiş ki yürüdüğünüz camdan platformun altında mozaikleri görebiliyorsunuz.

Kem Göz Mozaiği denilen mozaiği görmek muhakkak önemli. Üzerinde KAICY yazan (Eski Yunanca’da “Size de” anlamına geliyor) bu mozaik nazardan korunmak ve olumsuz enerjisi uzaklaştırmak amacıyla evlerin girişinde kullanılırmış. Benim için ne diliyorsan aynısı senin başına gelsin anlamı var.

Hatay’da Hac Dağı’nın batı eteklerinde yer alan St. Pierre Kilisesi’nin kesin inşa tarihi belli değil. Dünya üzerinde ilk kez “ Hıristiyan” kelimesinin kullanıldığı yer olarak biliniyor. Hıristiyanlığın dünyaya yayılmasın bir merkez konumunda. İlk cemaat burada toplanmış.

Hatay ve kapı tokmaklarının hikayesi

Hatay’da sokak kapılarında avuç içinde minik top bulunan kapı tokmakları var. Bu kapı tokmakları 2 adet olurmuş zamanında. Kadınlar kapıyı küçük, erkekler büyük tokmakla çalarmış ki haremlik-selamlık konusunda sıkıntı çıkmasın. Şimdi çoğunda tek tokmak var neyse ki. Ancak asıl ilgi çekici olan şey tokmaktaki eldeki yüzükler. Kapı tokmağındaki el figüründe yüzük varsa “Bu evde bekar kimse yok” anlamına gelirmiş. Eğer parmaklar yüzüksüz ise kısmet ihtimali var demekmiş.

Ezan – Çan – Hazan sesi bir arada

Antakya Rum Ortodoks Patrikhanesi ya da Antakya Ortodoks Kilisesi, Habibi Neccar Camii ve Antakya Musevi Havrası ve bu dinlerin cemaatleri şehirde gerçekten huzur içinde yaşıyor. Hatay’da bir kimseye “Sen kimlerdensin?” demek büyük ayıp. Herkes birbirinin bayramlarını biliyor ve bazı kutlamalara da katılıyor.

Hatay’dan otobüse biniyoruz ve Samandağ’da deniz kıyısında bir bölgeye gidiyoruz. İstikamet Titus Tünelleri. Titus Tünelleri dönemin imparatoru Vespasianus Tüneli olarak da biliniyor. Romalılar döneminde imparator Vespasianun’un emriyle başlanan ve oğlu Titus tarafından devam ettirilen tüneller, dağdan gelen ve sahildeki limanı tehlikeye atan sel suları ve alüvyonları engellemek amacıyla esirlere kazdırılmış bir kanal sistemi. 1380 metre uzunluğunda ve 6 metre yüksekliğindeki Titus Tünelleri içerisinde yürümek, Romalı kölelerin dağı oyarak burayı nasıl inşa etmiş olabileceğini zihinlerde canlandırmaya çalışmak çok etkileyici bir deneyim.

Titus Tünelleri’nin 100 metre kadar ilerisinde ise Beşikli Mağara var. Yine Roma döneminde açılmış bir oda mezar sistemi olan Beşikli Mağara’nın soylu yöneticiler için dağa oyulmuş olduğu düşünülüyor. Mezar odalarının tavanındaki deniz kabukları sebebiyle yüksek rütbeli deniz subayları için hazırlandığı söyleniyor. İlginç bir bilgi de Beşikli Mağara’daki mezarların içerisinde gördüğünüz yastık taşları. Ölü bu mezardaki taşa başı gelecek şekilde yatırılır ve üstü toprakla örtülmeden kireçtaşından bir plaka ile kapatılırmış. Kireçtaşının çürütücü ve yok edici etkisi sebebiyle toprakla örtmeye gerek olmazmış.

Türkiye’nin son Ermeni Köyü Vakıflı Köy

Vakıflı Köy bölgedeki pek çok Ermeni köyü arasında ayakta kalmayı başaran tek köy. 35 hanenin yaşadığı köyde kadınların kurduğu Vakıflı Köyü Kadınları Kolu’nun iki satış yeri var. Ceviz reçeli, likör, el işi oyalar, baharatlar gibi yöresel ürünler satılıyor. Köy halkı el sallayarak karşılıyor ve uğurluyor sizi.

Vakıflı Köy mutlaka görülmesi, halkıyla sohbet edilmesi gereken bir yer. Kahvaltı için gitmenizi öneririm Köyün girişindeki Garbis Kuş tarafından işletilen Garbis’in Yeri’ne giderseniz enfes yumurtasından mutlaka yiyin.

Vakıflı Köy’den devam ettiğinizde karşınıza Hıdırbey çıkıyor. Musa Ağacı Efsanesi şöyle:
Rivayete göre, Samandağ sahilinde buluşan Hz. Hızır ile Hz. Musa birlikte dağa çıkarlar. Bu ağacın bulunduğu noktaya geldiklerinde Hz. Musa elindeki asayı toprağa saplar ve eğilip su içer. Tekrar dönüp baktığında asanın yeşerip fidana dönüştüğünü görür. Halk arasında ab-ı hayat suyundan can bulan fidanın binlerce yılda gelişerek bugünkü halini aldığına inanılmaktadır. Ağacın gövde çapı 7,5 metre, çevresi 21 metre, yüksekliği ise 7 metredir. Ağacın dalları yaklaşık 1000 m2'lik alanı kaplamaktadır. Ülkemizdeki anıt ağaçlardan biri olan Musa Ağacı dibindeki Ab-ı Hayat suyundan 3 yılda bir gelip içmek gerekirmiş. Musa Ağacı çevresindeki yöresel lezzetleri satan ufak çarşıdan hediyelik eşyalar alabilirsiniz.

Geziyi düzenleyen, şeflerin olmadığı yerde şef gibi yemek yapabilmenizi sağlayan Thermomix Türkiye ekibi ile her gittiğimiz yerde yöresel lezzetlerle hazırlanmış enfes tatlarla buluşmak da geziyi enfes kılan şeylerden biriydi. Samandağ biberi ile hazırlanan acı biberli brownieler, sumaklı limonatalar, kireçte kabak tatlısı ile hazırlanmış smoothieler sayesinde yöresel lezzetlerin modern sunumlarını da denemiş olduk. St Pierre Kilisesi çıkışında içtiğim sumaklı limonata ve yöreye has tuzlu yoğurtla hazırlanan tuzlu yoğurtlu ayran özellikle enfesti.

Tabelası bile olmayan lokanta Ali Mürdün’ün yeri

Sadece Hatay’ın değil Türkiye’nin en iyi lokantalarından biri. Ali Mürdün’ün Yeri dışarıdan baktığınızda lokanta olduğunu bile anlamadığınız bir yer. Tamamen yöresel lezzetlerle masa donatılıyor. Aşur denilen keşkek benzeri ancak salça da eklenen lezzetine doyum olmayan mezeden yemeden kalkmayın. İncecik sarılan yaprak sarmalar, enfes mi enfes oruk şahane. Uzun saatler pişirilen tandır eti muazzam. (Yazarken bile ağzı sulanıyor insanın)

Adres: Fevzi Çakmak Mahallesi, Hastane Cd. No:49, 31070 Antakya/Hatay

Mısırlı Döner’de Dürüm Döner

Sokaktaki masalara oturup yediğimiz döneri unutamıyorum. Uzun Çarşı yakınlarında Saray Caddesi’nde Mısırlı Döner’de yemeden sakın ola ki Hatay gezdim demeyin.

Adres: Kışla Saray Mahallesi, Hüseyin Karşıt Cd. No:1, 31070 Antakya/Hatay

Konak Restoran Antakya, Halep ve Beyrut mutfağının harmanlandığı lezzetler sunuyor size. Kocaman tarihi bir konakta açılmış restoranda meze olarak ılık sunulan Ali Nazik Kebabı yemeden sakın geri dönmeyin. Yine tepsi kebabı ve künefesi olmazsa olmaz tatlardan. Köz biberli salatası enfes, oruk şahane, etli- etsiz çiğköfte servis ediyorlar. Konak Restoran’da bence kendinizi şefe teslim edin yeter.

Adres: Zenginler Mahallesi, Kastal Sk. No:1, 31070 Antakya/Hatay

Liwan Hotel

Yine eski bir konakta hizmet veren Liwan Hotel’de yediğimiz tahinli kireçte kabak tatlısını, peynir helvasını ve humusu unutmak mümkün değil. 3 asırdır humus hazırlayan ustasıyla ve enfes manzarasıyla zarif butik otellerden biri.

Adres: Güllü Bahçe Mahallesi, Silahlı Kuvvetler Cad No:5, 31070 Antakya/Hatay

Hatay Çınaraltı Yusuf Usta Künefeci

Uzunçarşı içerisinden geçerek gittiğiniz Çınaraltı Yusuf Usta Künefeci için ne söylesem sanıyorum az kalacak. Enfes peynirli künefenin tadı muazzam. Şoklanmış bir şekilde alıp İstanbul’a götürmeniz de mümkün. Sakın ama sakın buraya uğramamak gibi bir hata yapmayın.

- Saf Defne yağından yapılan defne sabunu almadan dönme.
- Uzunçarşı’da Hatay’ın en büyük yöresel ürünler dükkanı Semir Eraslan’dan acı biber salçasından nar ekşisine, Samandağ biberinden çörek otuna, zahterden taze çekilmiş tahine, üzüm özünden çeşitli sabunlara mutlaka alın. Semir Eraslan adına açılan bir de internet satış sitesi var. Ne isterseniz kargoyla gönderiyorlar. Vakıflı Ermeni Köyü’ndeki Kadınlar Kolu dantellerinden, ceviz reçelinden ve liköründen almadan gelmeyin.
- Yine Vakıflı Ermeni Köyü’nde tanıştığımız ve adını sürülerin koruyucu tanrısı Pales’ten alan Pales Süt Ürünleri kurucusu Lale Kuseyrioğlu tarafından üretilen haşlama peyniri, baharatlı çökelek, sünme peyniri, saf yağ, yayık tereyağı ve benim daha ismini sayamadığım onlarca süt ürününü deneyin. Bu arada Pales Süt Ürünleri ve mezeleri Carrefoursa Gurmelerde, Macro Center ve 5M Migroslardan da satın alınabiliyormuş. Benim favorim haşlama peyniri oldu. Güveçte kızartılarak yerseniz sanıyorum müptelası olabilirsiniz.
- Çınaraltı Künefecisi Yusuf Usta’dan şoklanmış künefe alabilirsiniz. Evde şerbetini yapar servis eder bayıla bayıla yersiniz.
- Peynir helvası bulursanız da mutlaka alın, yiyin, yedirin.

- Sokaklar, evler pek bakımsız halde bazı yerlerde. En az bir Gaziantep, bir Urfa olabilecek hatta bazı noktalarda kültürel açıdan öne bile geçebilecek bir şehir iken bakımsızlık biraz üzdü. Belediye ve Valilik umuyorum bu konuya el atar.
- Şehir turistik açıdan çok kıymetli ancak bunu yeterince yansıtamadıklarını düşünüyorum. Bölgedeki iş adamlarına ve yetkililere bu konuda önemli görev düşüyor. Hatay gerçekten de sadece künefe ile akılda kalmamalı. Bana sorarsanız mezeleri en az künefe kadar muazzam.
- Hatay Arkeoloji Müzesi’nde olduğu gibi diğer tarihi yerlerde de daha detaylı bilgilendirici panolar aradı gözüm. Hikayesini okumadığınızda pek anlam kazanmıyor. Rehberimiz Burçak Altınay ve Bahar Akıncı olmasaydı çok rahat kavrayamayabilirdim.
- İnternet erişimi ile ilgili şehir daha iyi olabilir. Bazı yerlerde internet sorunu yaşadık. Bu da servis sağlayıcılara minik bir geribildirim olsun.
- Tarihi mekanlarda alelade anahtarlıklar, magnetler yerine yöre halkı tarafından el emeği ürünler satılabilir. İnsan yöresel hatıralar edinmek istiyor.
Fotoğraflar ve yazı: Gizem Aydoğan
gizem.aydogan@hurriyet.com.tr
Instagram.com/gizemaydogan/