Çıtır çıtır hamuru, peyniri, yumurtası... Dünyanın en iyileri arasında seçildi

Ekmek ya da daha genel bir ifadeyle söylemek gerekirse hamur işleri sadece bizim için değil dünyanın dört bir yanındaki topluluklar için en önemli beslenme öğesi.

Bu nedenle dünyanın her yerinde farklı tekniklerle enfes ekmekler yapılıyor.

CNN Travel, Avustralya'dan El Salvador'a en güzel 50 yerel ekmeği seçmiş. Aralarında tahmin edebileceğiniz gibi bizim de çok yakından tanıdığımız lezzetler var. İşte dünyanın dört bir yanından en güzel ekmekler ve hamur işleri...

San Salvador sokaklarında gezdiğinizde pişen pupusa'ların kokusunu almanız mümkün. Mısır unuyla yapılan bu ekmekler El Salvador'un ulusal simgesi durumunda. İçine peynir, et ya da baharatlı fasulyeler koyulan pupusa'lar, kızgın sacda pişiriliyor. Arkeologlar M.S. 600'lere ait bir kalıntıda bu hamur işine dair izler bulmuş.

Mısır ve karabuğday taş değirmende öğütülüyor, eleniyor ve ahşap bir teknede yoğuruluyor. Piştiğinde de ortaya Portekiz'in kuzeyinde tüketilen bu köy ekmekleri çıkıyor. Broa de milho'nun en önemli özelliği taş fırında odun ateşinde pişirildiğinde ortaya çıkan yüzeysel çatlakları. Fırının kapağının kenarları da ekmek hamuruyla sıvanıyor. Bu hamurlar esmerleştiğinde içeridekilerin de piştiği anlaşılıyor.

Afganistan'ın bolani'si görüntüsüyle ve kızgın yağda pişirilmesiyle çiböreğe benziyor. İçine malzeme olarak da bol miktarda patates, ıspanak ya da mercimek koyuluyor.

Güney Amerika'da yaygın olarak tüketilen manyok bitkisinin unundan elde edilen pão de queijo için Brezilya'nın en sevilen atıştırmalıklarından biri diyebiliriz. İçi peynirli pão de queijo'nun dışı ise çıtır çıtır oluyor.

Malta'nın ekşi mayayla yapılan bu meşhur ekmeği taze domates ve adanın ödüllü zeytinleriyle birlikte tüketildiğinde enfes oluyor. Ekmekler geçmişte mahalle fırınlarında imece usulü pişirilirken, bugün de birçok Maltalı için bir sembol. Bir kişiden bahsederken nasıl bir insan olduğunu sormak için, "Nasıl ekmek yer?" deniyor.

Montreal şehrinde bulunan ve ateşi asla söndürülmeyen Fairmount Bagel fırınının ünlü bagel'ları ABD'dekinden çok farklı. Hamuruna yumurta ve bal eklenen bagel'lar, fırınlanmadan önce de ballı suda haşlanıyor.

19'uncu ve 20'nci yüzyılda Şili'ye akın eden Avrupalı göçmenler yanlarında buğday ekmeği geleneklerini de götürmüş. Dört parçadan oluşan marraqueta'nın içi yumuşak kabuğu ise çıtır çıtır. Pişirme aşamasında yanına bir kase de su ekleniyor ki kabuğun çıtırlığı daha da artsın.

Susamlı şaobing'in dışı buğdayın tadını alabildiğiniz kat kat hamurlardan oluşuyor. Şaobing ustaları hamuru o kadar büyük bir beceriyle katlayıp sarıyor ki ısırdığınızda karşınıza en az 18 kat çıkıyor. Şaobing'in içi ise çörekotu püresinden füme ete ya da Siçuan biberine çeşit çeşit malzemeyle dolu olabiliyor.

Küba'nın meşhur sandviçlerinde kullanılan ekmeklerden bahsediyoruz pan cubano derken. Dışı çıtır çıtır içi yumuşacık olan bu ince uzun ekmeklerin lezzetine doymak pek de mümkün değil.

Mısır çöllerinde yaşayan Bedeviler yanlarında çuvallar dolusu un taşıyıp ekmeklerini günlük olarak pişiriyorlar. Bazı Bedevi ekmekleri sacda pişiriliyor ancak libba'nın özelliği doğrudan korların üzerinde kızartılması. Böylece dışı çıtır olan ekmeğin içi nemli ve yumuşak kalıyor.

Zengin sosları ve sulu yemekleriyle ünlü Etiyopya mutfağının lezzetine varmanın en doğru yolu yemekleri üzeri delikli injera ekmekleriyle birlikte yemek. Eritre ve Somali'de de sevilen bu ekmekler çatal kaşık yerine kullanılıyor. Teff unundan yapılan injera'yı kıvırıp yemeğe batırıyor ardından da ağzınıza atıyorsunuz.

Buğday unundan yapılan ve yağda kızartılarak pişirilen luçi için pişinin Bangladeşli kuzeni diyebiliriz. Genellikle beyaz patatesli körilerle servis edilen luçi'yi Dakka sokaklarında da evlerde de görebilirsiniz.

Fransızlar ayaküstü yemekten pek hoşlanmıyor ancak baget ekmeklerin "le quignon" denen köşeleri bir istisna. Fransız kültürünün sembolü olan bagetin köşesini koparıp dilediğiniz gibi yiyebilirsiniz. Hakkında ilk kez 1920'de yazılı kayıt oluşturulan bagete UNESCO statüsü almak için girişimler sürüyor.

Almanya'nın ekmek konusundaki zenginliği malum ama çavdar unuyla yapılan pumpernickel'in yeri başka. Geleneksel olarak sıcak ve buharlı bir fırında 24 saat boyunca pişirilen pumpernickel Vestfalya bölgesinde yüzlerce yıldır tüketiliyor. Hatta Soest kasabasında bir fırın 1570'ten beri aynı reçeteyle pumpernickel yapıyor.

Hong Kong'un pamuk gibi yumuşacık ve kabarık ekmek çeşitleri zaten ünlü. Ancak Tangjong metodu diye bilinen bir teknikle yapılan pai bao hepsinden daha yumuşak oluyor. Bu tekniği hamuru yoğururken içine bir miktar pişmiş un ve su eklemek olarak açıklayabiliriz. Bu sayede pai bao, yumuşaklığını günlerce kaybetmeyen bir ekmek oluyor.

İzlanda yerlerden sıcak suların fışkırdığı, jeotermal enerjisiyle ünlü bir ülke. Çavdar unundan yapılan bu ekmek de jeotermal enerji kullanılarak pişiriliyor. Hamur önce metal bir kaba yerleştiriliyor, sonra da sıcak su kaynaklarının yakınlarına gömülüyor. 24 saatin sonunda yer altından pişmiş ekmek çıkıyor.

Cakarta'nın fırınlarında geçmişten bugüne en sevilen çeşitlerden biri olan roti gambang tadını hurma şekerinden ve tarçından alıyor. Adını gambang adı verilen geleneksel enstrümandan alan bu tatlı ekmeklerin formülünde, Hollandalı sömürgecilerin etkileri de hissediliyor.

İran'ın bu ince pideleri doğrudan sıcak çakıl taşları üzerinde pişiriliyor. Özellikle sıcakken lezzetine doyum olmayan sangak'ı içine sarılmış tuzlu peynir ve aromatik otlarla nefis bir kahvaltı seçeneği olarak düşünebilirsiniz.

Hindistan'ın buğdaydan yapılan ünlü ekmeği paratha, tek başına ya da tuzlu malzemelerle birlikte tüketilebilir. Hamur katmanları arasına sürülen yağ, bu ekmeğe milföy gibi bir lezzet ve doku kazandırıyor. 12'nci yüzyılda kaleme alınmış Sanskritçe bir metin olan Manasolassa'da bile paratha'dan bahsediliyor.

Adından da anlayabileceğiniz gibi, bu ekmekte kabartıcı olarak maya değil karbonat kullanılıyor. İrlanda Patates Kıtlığı sırasında popülerleşen bu ekmeğin içinde ayrıca ekşi süt de bulunuyor. Karbonatlı ekmek tuzlu İrlanda tereyağıyla çok uyumlu bir tat sergiliyor.

Manyok unundan yapılan bammy ekmekleri, metal halkaların içinde pişiriliyor ve bu nedenle yuvarlak oluyor. Kökenleri çok eskiye dayanan bu ekmeğin, yerli halk Aravaklar tarafından bile tüketildiği tahmin ediliyor.

İçinde bir nevi köri olan kare pan'lar önce ekmek kırıntısına bulanıyor ardından da yağda kızartılıyor. Bu ekmekler o kadar seviliyor ki, "Soreike! Apanman" isimli animede adı Karepanman olan ve silahından acı köri fışkırtan bir kahraman bile var.

Avustralya'ya ait bu ekmek geleneksel tarifinde sadece un, tuz ve suyla yapılıyor yani mayasız. Damper küle gömülerek, çubukların ucuna takılarak ya da dökme demir tavalara basılarak pişiriliyor.

Yufka ekmeğine benzeyen tabun, Amman'da sokaklarda satılıyor. Ustalar hamuru altında odun ateşi yanan kubbe şeklindeki sacların üzerinde pişiriyor. Özellikle yoğurtlu patlıcanlı mutabbelle birlikte tabunun lezzetine doyum olmuyor.

Listedeki diğer ekmekler genellikle yüzlerce yıllık geçmişe sahip. Ancak İtalyanların popüler ekmeklerinden biri olan ciabatta, 1982 yılında Arnaldo Cavallari tarafından, Roma’daki fırınlarda baget tarzı ekmeklerin yaygınlaşmasına bir tepki olarak icat edilmiş. Cavallari'nin bu hareketi, endüstrileşen gıda sektörü karşısında bir dönüm noktası olarak görülüyor.

Mısır unundan yapılan ince yuvarlak hamurlar Meksika'da MÖ 700'lerden bu yana kullanılan ve comal adı verilen sıcak sacların üzerinde pişiriliyor. Unundan tortilla yapılacak mısırlar öğütülmeden önce hem daha besleyici hem de daha kolay sindirilebilir olmaları için misket limonuyla karıştırılıyor.

Tibet Platosu'nda binlerce yıl boyunca üretilen arpalarla yapılan bu ekmek, günümüzde genellikle buğday unu kullanılarak üretiliyor. Tibet kimliğinin ayrılmaz bir parçası olan bu ekmeğin bir hashtag'i ve rap şarkılarının sözlerinde yeri var. Dalay Lama da kahvaltıda balep korkun yiyor.

ABD'nin Arizona, Utah ve New Mexico eyaletlerinin kesişiminde özel bir bölgede yaşayan Navahoların beyaz un, iç yağı ve şeker kullanılarak yapılan bu ekmekleri aslında 1800'lerde mecburiyetler yüzünden ortaya çıkmış. Bugün azim ve geleneğin sembolü olan kızartma ekmek özellikle aile yemeklerinde sofralardan eksik olmuyor.

Adı "kaplan ekmeği" anlamına gelen tijgerbrood, bu ismi görünüşü nedeniyle almış olmalı. Tijgerbrood'un özelliği hamurun üzerine pirinç unu, susam yağı, su ve mayadan oluşan bir karışım serpilmesi. Böylece üst yüzeyi çıtır çıtır ve parça parça oluyor.

Avrupalı yerleşimciler Yeni Zelanda'ya patatesi ve buğdayı götürdüklerinde, yerli Maoriler bu malzemeleri benimseyip kendi lezzetlerini yaratmışlar. Rewena paraoa denen bu ekmek de bu lezzetlerden biri. Ekşi mayaya haşlanmış patatesler ekleniyor ve böylece ortaya tatlı-ekşi bir lezzet çıkıyor. Rewena paraoa reçel ve tereyağıyla ya da çiğ balıkla tüketiliyor.

Norveç mutfağına ait patatesle yapılan bu krep benzeri hamur işi özellikle kutlama sofralarında tüketiliyor. Norveçliler sacda pişen lefse'leri tereyağı, şeker ve bir tutam tarçınla lezzetlendirip rulo yaparak yiyor. Patates, İskandinav mutfağına 18'inci yüzyılda girmiş olsa da bu tür hamur işlerinin kökleri Vikinglere kadar dayanıyor.

Polonya'da evlerde çok sık karşımıza çılan podplomyk, sıcak sıcakken beyaz peynir ve meyve reçelleriyle birlikte tüketiliyor. Sadece un, tuz ve sudan yapılan ve ateşte pişirilen bu ekmekler, Ortaçağ'da bir dostluk simgesi olarak komşulara da dağıtılıyordu.

Rusya'da kutlamalar için yapılan bu ekmekler adeta birer sanat eseri. Karavai ekmeklerinin üzeri hamurdan çiçekler ve hayvanlarla bezeniyor. Özellikle düğünlerde bu ekmekler özel bir ritüelle pişiriliyor. Hamuru evliliğinde mutlu bir kadın yoğuruyor, ekmeği fırına evli bir erkek veriyor. Böylece ekmeğin yeni evlenen çifte sağlık ve zenginlik getirmesi hedefleniyor.

İtalya'nın Sardinya adasının mutfağı, ülkenin geri kalanından oldukça farklı. Sardinya'nın en benzersiz tatlarından biri de "carta de musica" yani "nota kağıdı" diye de anılan bu ekmekler. Bildiğimiz balon ekmek gibi pişirilen pane carasau, ardından enine ikiye kesiliyor ve daha da inceltiliyor. Bu katmanlar bir kez daha fırınlanıyor ve uzun süre dayanacak şekilde kurutuluyor.

Sırbistan'ın bu nefis mısır ekmekleri, özellikle et yemeklerinin yanında çok iyi gidiyor. Aile yemekleri için yapılan ve fırından çıkar çıkmaz sıcak servis edilen proja'ların üzerine tuzlu kaymak peyniri de serpiştiriliyor.

Güney Kore mutfağına ait bu ekmekler için sürprizi içinde desek yanlış olmaz. Zira her bir dilimin içinden bir adet pişmiş yumurta çıkıyor. Zaten gyeran-ppang'ın kelime anlamı da yumurtalı ekmek. Sıcak bir kahvaltı seçeneği olmasının yanı sıra günün her saati atıştırmalık olarak da tüketilen bu ekmekler, ülkenin uzun kışlarında sıcak bir seçenek arayanların gözdesi.

İngilizlerin bu delikli ekmeği, özellikle sıcakken reçel, tereyağı ya da kaymakla birlikte tüketildiğinde tadına doyulmaz bir hal alıyor. Yağlı bir sacın üzerine yerleştirilmiş halka şeklindeki kalıplarda pişirilen crumpet'lar, çoğu zaman tüketilmeden önce ortadan ikiye bölünüyor ve yeniden kızartılıyor.

Pirinç unu ve Hindistan cevizi sütünden elde edilen mayalı hamur, çukur tavalara incecik dökülüyor ve kase şeklindeki bu ekmekler elde ediliyor. Özellikle sıcakken lezzetine doyum olmayan appam'lar, Sri Lanka'nın başkenti Colombo'nun en sevilen sokak lezzetlerinden. Appam'ın üzerine Hindistan cevizli sambal, tavuklu köri ya da yumurta ekleniyor.

Sorgum unundan elde edilen kisra'nın hamuru bir gece boyunca fermente edildiği için hafif ekşimsi bir lezzeti var. Krep gibi görünen bu ekmekleri yapmak tecrübe ve sabır istiyor. Etiyopya'nın injera'sı gibi kisra da hem ekmek hem de çatal kaşık olarak kullanılıyor.

Ticari mayalar ortaya çıkmadan önce fırıncılar bira mayası kullanıyordu. İsveç dilinde vörtlimpa diye adlandırılan bu ekmekler de bu geleneğin bir ürünü. Ancak günümüzde çavdardan yapılan bu ekmek, ekşiliğini mayasından değil içine eklenen portakal suyundan alıyor.

"Biscuit" İngiliz İngilizcesinde bildiğimiz bisküvilere işaret ederken, Amerikalılar için bu yumuşak ve kabarık ekmekler akla geliyor. Özellikle ülkenin güney kesimlerinin mutfağında çok önemli bir yeri olan biscuit'ler, pazar yemeklerinin olmazsa olmazı. Her yerde karışınıza çıkabilecek biscuit, et suyu sosu ya da tereyağına bulanarak tüketiliyor.

Ermenistan'ın UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras listesinde bulunan ekmeği lavaşın ne olduğunu tarif etmek için çok fazla söze gerek yok. Kadınların el birliğiyle kenarlarından çeke çeke büyüttüğü lavaşlar, koni şeklindeki toprak fırınlarda pişiriliyor.

Tandır fırınlarında pişen bu ekmekler, üzeri helezonlar ve damgalarla bezenmiş hamurlar aslında. Ülkenin Semerkant, Taşkent gibi şehirlerinde farklı reçetelerle yapılan non'lar fırından sıcak sıcak çıkar çıkmaz, bisikletli satıcıların arkalarına yükleniyor ve pazarlara ya da kafelere gönderiliyor.

Venezüelalı arepa ustaları (bir başka deyişle areperos'lar) mısır unundan hamur toplarını kızgın sacların üzerinde pişirerek dışı çıtır içi yumuşak bir kıvam elde ediyor. Avrupalıların gelişinden önce bile Venezüela ve çevre ülkelerin mutfağının bir parçası olan arepa'lar kahvaltıda tereyağıyla tüketildiği gibi tuzlu iç harçlarıyla doldurulduğunda tek başına bir yemek de olabiliyor.

Ortadoğu'nun birçok yerinde böyle pide türü ekmekler bulmak mümkün, ancak Yemen'in Yahudi toplumuna ait malawach için incecik açılıp tereyağıyla yağlanan hamur, katlanıp yuvarlak yapıldıktan sonra yeniden açılıyor. Böylece hamurun her yerinde kılcal tereyağı damarları oluşuyor. Ardından sıcak tavada pişirilen hamurların üzerine son olarak susam ya da çörekotu tanecikleri serpiliyor.

Komşumuz Gürcistan'ın haçapuri'sini yumurtalı ve peynirli pide olarak özetlemek mümkün. Taze imeruli ve sulguni peynirleriyle yapılan haçapuri, Gürcistan'ın en sevilen lezzetlerinden. UNESCO Somut Olmayan Kültür Mirası listesinde de bulunan haçapuri, ülkenin ekonomik seviyesinin bir ölçütü olarak Haçapuri Endeksi'ne de kaynaklık ediyor.

Yahudilerin törenlerinde kullanılan tüm ekmeklerin genel adı hallah ama bu kelimeyi duyunca akla özellikle örgü şeklindeki ekmekler geliyor. Hallah, hamurundaki yumurta sayesinde yumuşak bir kıvam alıyor.

Roti, Malezya'ya aslında Hindistanlı göçmenlerle birlikte gelmiş ama adeta yerlileşmiş bir lezzet. Malezya mutfağının sosları ve körileriyle birlikte servis edildiğinde karşı konulmaz bir hal alan roti canai, muz ya da yumurtayla da yenebiliyor.

Bu özel Fas ekmeğini genellikle insanlar evlerinde hazırlayıp pişirmek için ferran adı verilen sokak fırınlarına götürüyor. Fazla kabarık olmayan bu ekmekler, içleri yumuşak olduğu için özellikle tajin denen yerel yemeklerin suyuna bandırmak için çok uygun.

Ve geldik CNN Travel'ın listesine giren Türk lezzetine... Tabii ki simitten bahsediyoruz. Lezzetini fırınlanmadan önce içine batırıldığı şekerli ya da pekmezli sudan alan simit, sadece kahvaltıların değil, acıktığımız her anın vazgeçilmezi.
Dünyanın en iyileri listesine giren simit sokak lezzetlerimiz arasında olmazsa olmazlardan. Peki ya diğerleri? Gelin dev sokak lezzetleri anketimize gösterin tercihinizi...