Cortazar’ın sanatına açılan kıymetli bir kılavuz

İyi bir biyografi sadece ayrıntılı hayat hikâyesi değildir. O hayatı değerli kılan eserlerin/eylemin arkaplanını sunan eserler, aktardıkları hayatı bir kez daha yeniden kurarlar. Bu sebepten biyografi yazarlığı kurmacaya hep göz kırpar. Julio Cortazar uzmanı Miguel Herraez’in ‘Julio Cortazar/Gözden Geçirilmiş Bir Biyografi’de yaptığı tam da bu. Cortazar’ı bütün şartları içinde ele alırken, ustaca onun yaşamını eserlerine bağlar. Adeta bütün bu yaşantılar; aile, ülkeler, şehirler, seyahatler, aşklar, sıkıntılar, dönüm noktaları bunun içindir. Her hayat birbirinden ilginç olabilir. Fakat ancak sanata ve esere yansıyan ilginçlikler varlığını sürdürebilir. Çağla Işıl Soykan çevirisiyle okurla buluşan biyografi Herraez’in Türkçe baskı notu ile açılıyor ve aşama aşama bizi 20’nci yüzyıl Latin Amerika edebiyatının en yaratıcı yazarlarından Cortazar’ın evrenine çekiyor.
“Neden Julio Cortazar” diye soruyor Herraez ilkin. ‘Deneyselliğin edebiyat gibi ciddi düzlemlerde de var olduğunu’ ondan öğrendiğini ve romanın geleneksel yapısının dışında ‘soyut olabileceğini, ana hatları olması gerekmediğini, menteşelerinin keyfi olabileceğini, biçim olarak tamamen açık bir yapıya sahip olabileceğini’ Cortazar’da gördüğüne dikkat çekiyor. Şair olarak yazmaya başlayan, öykü ile beliren ve asıl roman ile zirveye oturan bir kişiliğin anahtarı aslında bu tespitler. Belki bütün ‘Boom’ dönemi yazarlarında benzer bir süreç söz konusudur ama Cortazar’ı onlardan ayıran temel espri ‘biçimin açıklığı’nda düğümlenir. Oldukça çarpıcı şekilde aydınlatır Herraez bu düğümlenmeyi. Uzun deneyimlerden ve hesaplaşmalardan sonra ‘Seksek’ yazarı ‘türü değiştirme’ye yönelecektir.
“Cortazar’ın yapmak istediğinin tür değiştirmek (öyküden romana geçmeyi kastediyor) değil, türü değiştirmek olduğunu tahmin etmek zor olmasa gerek” diye yazıyor Herraez. Ayrıca, bu dönüşümde şiir yazmayı hiç bırakmadığını da özellikle vurguluyor. “Hayvan Hikâyeleri’ni yazdığında öykü modeli dediğimiz; bıraktığı izde hemen ona ait olduğunu, onun olduğunu belli eden damgası ortaya çıkar” tespitini, roman söz konusu olduğunda ‘Seksek’e uyarlayabiliriz ve bunu ‘roman modeli’ diye nitelendirebiliriz. Zaten ‘Seksek’le beraber Cortazar da kendisini ebediyen damgalar. ‘Biraz da mitsel biçimde görülen bir kentin anlatımı’ olması sebebiyle 20’nci yüzyılı bütün kudretiyle kucaklar.
Cortazar uzmanı bir biyografi yazarı elbette bize ilginç hayat detayları da verecektir. Kaldığı oteller, seyahat rotaları, özel hayatı, 48 numara ayakkabı giymesi, sarmısak nefreti, ilk baskısı 2 bin 500 adet yapılan ‘Seksek’ gibi ayrıntılarla bir yazarın hayat açılarına da şahit oluruz. Cortazar’ın aileden başlayan dil bilme şansı, İspanyolca konuşulan dünya ve Avrupa merkezli buluşmaları seyahatlerle taçlanacak ve büyük yazarın evreninin genişlemesine hizmet edecektir. Diller, seyahatler ve şehirlerin yarattığı bir yazardır sonuçta Cortazar. O sanatçı mizacı, çalışması ve özellikle Boom akımının patlamasıyla beraber ilerlemiş ve halen hayatı ve eserleri ilgi konusu olmayı sürdüren bir kişiliktir. Miguel Herraez’in eseri de her bakımdan Cortazar ve onun sanatına açılan kıymetli bir kılavuz sayılabilir.

JULIO CORTAZAR�

GÖZDEN GEÇİRİLMİŞ
BİR BİYOGRAFİ
Miguel Herraez
Çev: Çağla Işıl Soykan
Everest, 2021