Arter bu kez çok ‘Tedbir’li

Konser salonunda dinlediğiniz bir melodinin kokusunu duyabilir; bir sokak çalgıcısının gitarından yükselen sesin karekökünü alıp ikiyle çarpabilir misiniz? Hiç annenizin radyosundan tüm eve yayılan müziğe sarıldığınız oldu mu? Eğer bu sorulara cevabınız “Evet”se siz bir sinesteziksiniz. Yunanca kökenli sinestezi, ‘birleşik duygu’ anlamına geliyor. Sinestezi yeteneğine sahip olan insanlarda bir duyu, hemen başka bir duyuyu tetikler. ‘Opus II - Fantasia’ adlı yerleştirmesi Arter’de sergilenen Füsun Onur, seslerle kurduğu ilişkiyi şöyle açıklıyor: “Müziği duyduğumda, ona neredeyse dokunabilirim. Yumuşak veya sert, ağır veya hafif, ışıltılı ya da karanlıktır.” Müziğin yarattığı mekânı algılayan sanatçı, sinestezi kavramını işaret ediyor.
Onur’un ‘Opus II - Fantasia’sı 2011’de Arter Koleksiyonu’na katıldı. İlk kez Baden-Baden’da ardından Arter ve Serlin Neus Museum’da izleyiciyle buluşan bu yerleştirme, farklı düzenlemeler halinde sergi mekânına uyarlanıyor.

Füsun Onur, son derece sıradışı, ama bir o kadar da basit ve gündelik malzemeler ve nesnelerle çalışıyor. Ancak bunlar yapıtına girdikten sonra gündelik işlevlerinden soyutlanıp yeni bir dile kavuşuyor. ‘Opus II - Fantasia’da kullanılan örgü şişleri, altın yaldızlı ip yumakları, küçük porselen biblolar ve boş sergileme kaideleri mekân boyunca birbirleriyle etkileşime girip tıpkı müzikte olduğu gibi farklı motif ve formlar ortaya çıkarıyor, sürekli çeşitlenip çoğalarak görsel bir müzik oluşturuyor. Serginin küratörü Emre Baykal, Onur’un yerleştirmesini şöyle anlatıyor: “Onur’un işi, müziksel referanslar taşımakla birlikte herhangi bir enstrümanı temsilden ziyade, mekânsal bir deneyime dayanıyor. Onur, bu yerleştirmesini tek bir enstrümanın farklı sesleriyle oluşturulmuş bir parça olarak tanımlarken org ile örnekliyor, ancak burada belirli bir enstrümanın temsilinden söz etmek yapıtın sunduğu deneyim açısından fazlasıyla kısıtlayıcı olur.”
Arter Koleksiyonu’ndan seçilen 11 sanatçının 13 çalışmasını içeren yeni grup sergisi ‘Tedbir’ ise sanatçı, sanat kurumu, sanat eseri ve izleyici arasındaki ilişkiler etrafında kurgulandı. Sergide yer alan yapıtlar sanatın işleyiş biçimlerine, izleyicinin tanık olmadığı hazırlık ve sunum süreçlerine, kültürel, ideolojik, hiyerarşik ve ekonomik bağlamların şekillendirdiği güç dinamiklerine odaklanıyor. Arter’in üçüncü kat galerisindeki sergide Hamra Abbas, Halil Altındere, Rogelio Lopez Cuenca, Burak Delier, Lamia Joreige, Ali Kazma, Alicja Kwade, Serkan Özkaya, Walid Raad, Canan Tolon ve Nasan Tur’un çalışmaları izleyici karşısına çıkıyor.

Canan Tolon’un sergiye adını veren çalışması ‘Tedbir’, ‘Hasar’ adlı yerleştirmesiyle birlikte ilk kez 2011’deki ‘İkinci Sergi’de yer almıştı. Sanatçının pek çok yapıtında olduğu gibi burada da ‘inşa ve yıkım’ evreleri arasındaki belirsizlik ve benzerlik söz konusu. Mekâna yerleştirdiği paslı inşaat iskeleleri sanat kurumunun çeşitli dış etmenlere açık zaaf ve kırılganlıklarına, üzerindeki baskıya, karşılaşması muhtemel sorunlara işaret ederken, bunlara karşı alınan bir tedbir gibi, onu askıya alıp destek veriyor.
Emre Baykal, bu yerleştirmeye ilişkin “Serginin hemen girişinde kurulan ve gerçekten de bir bakım ya da onarım yapılmakta olduğu hissini veren inşaat iskelesinin kendisi o kadar eski ve hantal, çevresiyle o kadar uyumsuz ki, mekânı korumak, iyileştirmekten ziyade onu neredeyse kirletiyor, güvenden ziyade tedirginlik uyandırıyor. Tolon, ‘Hasar’ ile kazaya uğramış yapıtlarını bir araya getirip sergilerken sanat eserinin kalıcılığı, ölümsüzlüğü, sergilenmeye değer bulunması, değer kaybedip değer kazanması gibi konuları tartışmaya açıyor” diyor.

Ali Kazma’nın sergide yer alan video yerleştirmesi ‘Nuh’un Gemisi’, Arter’in Dolapdere’deki yeni binasının inşası sırasında çekilmişti.
Kazma’nın yaklaşık iki ay boyunca binayı ziyaret ederek ekiplerin çalışmasına ve boş mekânların sanat yapıtlarıyla dönüştürülmesine tanıklık ettiği ‘Nuh’un Gemisi’, insanın üretme yetisini ifade eden ‘tekhne’ kavramının bir metaforu.

Serkan Özkaya
Serkan Özkaya’nın sergideki ‘Dear Sir or Madam’ adlı çalışması, sanatçının müze ve kültür kurumlarına gönderdiği, gerçekleşmesi çok güç fikirlerini konu alan mektuplar ve bu mektuplara verilen nezaket, resmiyet ve mesafeli ret cevaplarından oluşuyor. Lamia Joreige, halen süren projesi ‘Beyrut, Altta Yazılı Olan’da günümüz Beyrut’unun tarihi ve kişisel öneme sahip yerlerine odaklanıyor. Alicja Kwade, ‘Hubwagen’ adını verdiği işinde sanat yapıtlarının nakliyesinde kullanılan transpaletleri sarı, mavi ve kırmızı renkte gösterip eğlenceli bir üslupla ele alıyor. Walid Raad, ‘Dördüncü Edisyona Önsöz’ adını verdiği tek kanallı video projeksiyonu, Hasan Tur ise kamusal alanla etkileşim haline geçen gri duvarı ‘Polis Resmi No.1 İstanbul Haziran 2013’le sergide yerini alıyor. Halil Altındere’nin balmumundan güvenlik görevlisi heykeli ile Hamra Abbas’ın ‘MoMA is the Star!’ı da serginin dikkat çeken işleri arasında.

Emre Baykal küratörlüğündeki ‘Tedbir’ sergisi ile Füsun Onur’un ‘Opus II - Fantasia’ adlı yerleştirmesi 20 Şubat 2022’ye kadar Arter’de.