Tedbirin yaşı yok!

Her yıl yapılan ve check-up olarak adlandırılan, düzenli sağlık kontrollerinin yaşlılara özgü olduğunu düşünüyorsanız, yanılıyorsunuz. Çünkü araştırmacılar ergenlik çağı sorunlarının giderek arttığını, bu sağlık problemlerinin ele alınması gerektiğini düşünüyorlar. Ayrıca hayati önem taşıyan kronik hastalıkların genç yaşlarda tespit edilmesi, tedavide başarılı olunmasını sağlıyor. Kadınların her yaşta hangi muayeneden geçmeleri gerektiğini bilmeleri ve düzenli olarak kontrollere gitmeleri gerekiyor. Çünkü bazı hastalıklar hiç kendini belli etmeden, aniden gelişebiliyor!

‘‘Aman canım, gencecik, canavar gibi kız durup, dururken sağlık kontrolüne gidermiymiş’’ demeyin. Gider! Ergenlik çağındaki genç kızların psikolojik sorunlar bir tarafa bırakılırsa, organik hastalıklar açısından düzenli olarak takip edilmesi gerektiğini araştırmacılar söylüyor. Bunun bir nedeni, genç kızlarda görülen hastalıkların çeşitlenmesi. Örneğin, dünyada 14-18 yaşları arasında hamile kalan küçük kadınların sayısı hızla artıyor. Jinekolojik problemlerin yanısıra, cilt sorunları, spor yapmanın yaygınlaşmasıyla dizlerin hasar görmesi, sigara içme oranının giderek yükselmesi check-up yaşının düşmesinin önemli sebepleri arasında.

Amerikan Ulusal Tıp Enstitüsü'nün yaptığı geniş bir çalışmanın sonuçlarına göre, cinsel ilişki yoluyla bulaşan hastalıklardan mustarip insanların yüzde 66'sı 25 yaşın altında. Ayrıca 15-44 yaşları arasındaki kadınların yüzde 48'i en azından bir kez istemeden hamile kalıyorlar. Yine Amerika'da yapılan bir istatistiğe göre ergenlik çağındaki on genç madından dördü kürtaj yaptırıyor. Sigara içme oranı ise 1992 yılında genç kızlarda yüzde 17 iken, 1997 yılında yapılan taramalarda yüzde 35'e yükseldiği görülmüş. Bunların yanısıra 15-19 yaşları arasındaki genç kadınların yüzde 7'sinde, cinsel ilişki yoluyla bulaşan hastalıklar nedeniyle ortaya çıkan kısırlık tespit edilmiş. Bu oran 20-24 yaşları arasında yüzde dört!

Jinekologla tanışın

Yukarıdaki rakamların Amerika'daki çalışmalardan alınması, genç kızlardaki sağlık sorunlarının Avrupa ve Türkiye'de olmadığı anlamına gelmiyor. Avrupa'nın ceşitli ülkelerinde bu konuyla ilgili çalışmalar Amerika'dan daha geç başladı. Ancak giderek daha fazla araştırma yapılıyor. Türkiye'deki veri ise, çeşitli kongrelerde-özellikle jinekoloji kongrelerinde- çok fazla sayıda hastası olan doktorların tecrübeleri. Buna göre, Türkiye'de de özellikle jinekologla tanışma yaşı giderek düşüyor.

Genç bir kadının yıllık sağlık kontrollerinin ilk adımı, jinekolog. Cinsel hayatın başlamasıyla birlikte, yaş kaç olursa, olsun jinekolojik muayanenin de başlaması gerekiyor. Vajinal ultrasonografiyle-can acıtmadan, kalsik usullere göre daha rahat bir metod-kadının muayenesi ayrıntılı bir şekilde yapılıyor. Ayrıca pap smear testi de rutin olarak uygulanmalı. Bir çok kadın düzenli olarak bu tetkikleri yaptırmıyor. Ancak unutmamak gerekiyor ki, kansere kadar gidebilen rahatsızlıklar hiç kendini belli etmeden ilerleyebilir ve erken teşhis sayesinde tedavi olabilirsiniz.

Yılda kaç kez

Jinekolojik muayene esnasında ilk olarak vajinanın dış kısmında herhangi bir iritasyon (kızarıklık, tahriş) veya hastalık olup, olmadığı inceleniyor. Ardından pap test yapılıyor. Alınan hücrenin anormal olup, olmadığı araştırılıyor. Çok hızlı yapılan bir işlem ve can acımıyor. Eğer canınız acırsa, bunu doktora söyleyin! Cinsel yaşamı başlamış kişiler için pap testi yaptırmak önemli. Çünkü cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklar çeşitli kanserlere neden olabiliyorlar ve bu yolla teşhis koyulabiliyor. Bu testten sonra doktor yumurtalık ve rahimi kontrol edip, sağlıklı olup, olmadıklarına bakıyor.

Doktorların çoğunluğu jinekolojik muayeneyi yılda bir kez tavsiye ediyorlar. Amerikan Kanser Enstitüsü, ilk üç jinekolojik muyanede pap test yapılmasını, eğer sonuçlar normalse, hangi sıklıkla uygulanacağını doktorla konuşmaları gerektiğini öneriyor. Bu tür muayeneler devlet, üniversite ve özel hastanelerde yapılabiliyor. Özel sağlık sigortaları da ücretini ödüyor.

Genç kızların düzenli sağlık kontrollerinde ikinci sırada, tansiyon takibi var. Son derece çabuk yapılan, kolay bir işlem. Her gittiğinizde doktor tansiyonunuzu kontrol etmeli. Özellikle ailenizde tansiyon hastası varsa veya çok şişmansanız tansiyon ölçümlerini ihmal etmemelisiniz. Her iki yılda bir öneriliyor. Üçüncü aşamada, cilt doktoru bulunuyor. Özellikle cildinizde anormal bir durum, renk değişmesi, benlerde büyüme varsa, hemen deri hastalıkları uzmanına başvurmalısınız. 20-40 yaşları arasındaki kadınların üç yılda bir, sorunları olmasa da cilt doktoruna gitmeleri gerekiyor.

Kolesterol testi olur mu

Dördüncü sırada, kolesterol testi var. ‘‘Bu yaşta kolesterol testi olur mu’’ diye kesinlikle düşünmemelisiniz. Kolesterol düzeyinizi her yaşta bilmelisiniz. Yüksek kolesterolün, kalp hastalıklarına neden olduğunu unutmayın. Kolesterol düzeyi ölçüldüğünde, eğer yüksek bulunursa, özel bir diyetle düşürmek mümkün. Bu şekilde kalp hastalığı riski azaltılabilir. 20 yaşın üzerindeki insanların her beş yılda bir, hiçbir şikayetleri olmasa bile kolesterol düzeylerini ölçtürmesi gerekiyor. Kan örneği alınarak yapılan basit bir test! Eğer İnternet'te dolaşıyorsanız, bu konudaki iyi adreslerden biri; http://www.nhlbi.gov/nhlbi/nhlbi.htm

Meme kanseri uzak mı

Eğer 20 yaşına girdiyseniz, her üç yılda bir meme kanseri için tetkikler yaptırmalısınız. Memelerinizde herhangi bir şişkinlik, kitle hissettiyseniz ve bu kitle, adet kanamanızın bitiminde kaybolmadıysa, hemen doktora gitmelisiniz. 20 yaşından itibaren üç yılda bir meme kontrolünden geçmek gerekiyor. Özellikle ailenizde mem kanseri vakası olduysa, doktorunuza ne zaman mammografi çektirmeniz gerektiğini sormalısınız. Düzenli gittiğiniz doktor buna karar vermeli. Meme kanseriyle ilgili İnternet'ten bilgi almak isterseniz size bir adres; http://www.plannedparenthood.org/bc-andwh/womens-health/exam/default.htm

Genç kadınların check-up listesinde altıncı sırada, cinsel yollarla bulaşan hastalıklar yer alıyor. AIDS başta olmak üzere hepatit B, herpes gibi bulaşıcı hastalıkların olup, olmadığı araştırılmalı. Bu konuda uyanık olmak gerekiyor. Testlerin sonucu negatif çıksa bile sık aralıklarla yenilenmesi şart. Çünkü mikrop alındıktan uzun süre sonra hastalıklar kendini belli edebiliyor. Düzenli sağlık kontrollerinin sonuncusu, diş hekimi ziyareti. Hem temizlenmesi hem de kontrol için diş hekimi sık sık ziyaret etmek gerekiyor.

Yıllar geçerken...

19-34 yaş arasındaki kadınların beslenmelerinde folik asit almaya da özen göstermeleri gerekiyor. Çünkü Amerika'da yapılan bir araştırmaya göre, yılda dört bin bebeğin doğum anormallikleriyle dünyaya gelmesinin sebebi, annenin yeterli folik asit, B12 vitamini almamaları. Bu nedenle ileride anne olmayı düşünen kadınların küçük yaşlardan itibaren günde 200 miligram folik asit almaları faydalı. Yeşil lifli sebzeler en iyi folik asit kaynakları.

Genç kızlıkta başlayan doktor konrolleri otuzlu yaşlarda da aynı titizlikle devam ettirilmeli. Otuzlu ve kırklı yaşlarda izlenecek doktor kontrollerinin başında, mammogram geliyor. Mammografinin hangi sıklıkta yapılması gerektiği konusunda önemli bir tartışma var, henüz uzlaşma sağlanabilmiş değil. Bunun nedeni ise bazı uzmanlara göre, mammogramın sık yapılması iyi değil, çünkü vücut sık sık radyasyon alıyor. Ayrıca zaman zaman gereksiz cerrahi operasyonlara da neden olabiliyor. Ancak kanser teşhisi için şart. Yılda veya iki yılda bir tekrarlanmasında fayda görülüyor. Kırktan sonra yılda bir olması öngörülüyor.

Eğer kırklı yaşlara yaklaşıyorsanız, kilonuz fazlaysa ve ailenizde de diyabet vakası varsa, sağlık kontrollerinize ekleyeceklerinizden biri de diyabet incelemeleri. Kanınızdaki glukoz oranının seviyesine bakarak, doktor diyabetik olup, olmadığınızı söyleyebilir. Kırklı yaşlara yaklaşırken, üç yılda bir diyabet incelemesinin yapılması gerekiyor. Bu konuda İnternet adresi arıyorsanız; http://www.diabetes.org

Otuzlu yaşlardan itibaren kadınları ilgilendiren düzenli sağlık kontrollerinden biri de hamilelik! Hamileliğinizi öğrendikten sonra doktora yaptığınız ilk ziyaret biraz uzun olabilir. Size sağlık durumunzula ilgili uzun sorular sorabilir ve uzun bir fiziksel muayeneden geçebilirsiniz. Tansiyonunuz ölçülür, pap test yapılır, jinekolojik muayeneden geçersiniz. Sizden kan alınabilir, kan grubunuz saptanır ayrıca çeşitli hastalıkların olup, olmadığı incelenebilir. Sonraki kontroller daha kısa olacaktır. İlk altı ayda, ayda bir kez doktora gitmeniz yeterli olabilir. 7 ve 8. aylarda iki haftada bir, son ay ise her hafta kontrol edilmelisiniz. Eğer 35 yaşın üzerinde bebek sahibi olmaya kalkarsanız, bebeğin sağlıklı olup, olmadığını kontrol etmek için doktorlar amniosentez yapabilirler. Doktorunuzla tüm testleri ve kontroller hakkında sürekli konuşmalısınız. Eğer sizinle veya bebeğinizle ilgili bir risk varsa, durumun ne olduğunu takip etmelisiniz.

Rahimdeki tehlike

Kırklı yaşlara yaklaşırken, unutulmaması gerekenlerden biri, cilt doktoru ziyaretleri. Yılda bir kez muayeneden geçmek gerekiyor. Özellikle hızlı büyüyen kanser türlerine karşı, tedbir almalısınız. Ayrıca jinekolojik muayenelerin ve pap testlerin de yılda en azından bir kez yaptırılması gerekiyor. Doktorunuz pap testi daha sık önerebilir. Mutlaka sormalısınız. Eğer daha sık yapılması gerektiğine inanıyorsa, ihmal etmemelisiniz. Özellikle ailede kanser vakası olanlardan sıklıkla istenecektir.

Ayrıca uzayan adet dönemleri, karnın alt bölgelerindeki ağrı ve sık idrara çıkma, rahimdeki bazı fibroidslerin göstergesi olabilir. Kanser olmayan bu kitleler için ayrıca jinekoloğa gitmeniz gerekebilir. Ayrıca kırklı yaşlarla birlikte jinekolojik incelemelerin yanısıra, rektal muayeneden de geçmek şart. Polip, hemoroid gibi sağlık sorunlarının olup, olmadığı incelenmeli. Ayrıca kolokteral kanserler için de muayeneye ihtiyaç duyuluyor. Kolesterol test ve diş hekimi ziyaretleri de yine düzenli olarak devam etmesi gereken kontrollerden. Tüm bu kontroller sayesinde, hastalıkları baştan yakalamak ve iyileşmek çok kolay. AIDS'in bile ilk dönemlerde teşhisiyle birlikte insanların ilaç tedavisi sonucunda sağlıklı bir şekilde yaşamlarına devam ettiklerini unutmayın.