İnternet ve eser korsanlığı

Teknolojinin ve Ä°nternet’in geliÅŸmesiyle yazı, resim, grafik, tasarım, müzik ve film gibi ‘eser’ler Ä°nternet yoluyla hem daha çok kitleye ulaÅŸtırılmaya baÅŸlanmış, hem de bu ulaÅŸtırma kolay ve hızlı hale gelmiÅŸtir. Yaratıcı fikirlerin ürünü olan bu eserlere eriÅŸimin ve çoÄŸaltmanın kolay olması, telif haklarının aynı oranda kolayca ihlal edilmesi sonucunu doÄŸurmaktadır.Ãœlkemizde fikri hakların korunması, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile saÄŸlanmaktadır. Kanun, fikri ürünleri genel anlamda ‘eser’ olarak kabul etmektedir. Fikri bir ürünün eser sayılabilmesi için, sahibinin hususiyetini taşıması, fikir ve sanat ürünü olması gerekir. Bu anlamda, filmler, müzikler, heykeller, romanlar, resimler, fotoÄŸraflar eser sayılmaktadır. Ä°nternet siteleri, veritabanları, grafikler, çizimler, bilgisayar programları, ses (örn. MP3 dosyaları) ve video dosyaları, animasyonlar da sahibinin hususiyetini taşıması ve fikri bir çaba sonucu meydana getirilmesi kaydıyla ‘eser’ sayılarak fikri haklara konu olabilmektedir.Eser sahibi, kendisine maddi menfaat saÄŸlaması açısından eser veya eserlerini iÅŸleme, çoÄŸaltma, yayma ve iletme hakları gibi mali haklara sahiptir. Ä°ÅŸleme hakkından kasıt, eser üzerinde istenen deÄŸiÅŸikliÄŸin ya da geliÅŸtirmenin yapılabilmesi hakkıdır. ÇoÄŸaltma hakkı denince, eserin kopyalarından dilediÄŸi kadar oluÅŸturabilme ve bu kopyalardan dilediÄŸi ÅŸekilde yararlanma hakkı akla gelmelidir. DoÄŸal olarak, eser sahibi eserini veya kopyalarını satma, kiralama, ödünç verme ve dağıtma gibi faaliyetler içeren yayma hakkına da sahip olacaktır. Ayrıca, eser sahibi eserini sayısal ya da analog yolla TV, radyo, Ä°nternet ve benzeri araçlarla kamuya iletme hakkına da sahiptir. Eser sahibi bu haklarını, birkaç kiÅŸiyle paylaÅŸabileceÄŸi gibi bu haklarını baÅŸkalarına da devredebilecektir.Eser sahibinin, ayrıca manevi hakları da mevcuttur. Bu haklar: Bir eserin kamuya sunulmasının yerini ve zamanını tayin etme, eserde adını belirtme ya da belirtmeme, eserde deÄŸiÅŸiklik yapılmasını yasaklamadır. Mali hakların aksine, manevi hakların kullanılması baÅŸka bir kiÅŸiye devredilemez.Ä°nternet ortamında iÅŸleme, çoÄŸaltma, yayma ve iletme faaliyetleri, veri transferinin çok kolay yapılabilmesi, Kazaa, Napster gibi programların bu konuda elveriÅŸli araçlar saÄŸlaması sebebiyle çok yaygın hale gelmiÅŸtir. Sahibinin izni olmadan resimler, yazılar, animasyonlar, tasarımlar, web sayfaları kopya edilerek kullanılmakta ve deÄŸiÅŸtirilmekte, büyük prodüksiyonlarla meydana getirilmiÅŸ müzik ve film yapımları herhangi bir bedel ödenmeden izlenebilmekte, yazılımların ve programların ÅŸifresi kırılmış kopyaları binlerce siteden yüklenebilmektedir. Ä°ÅŸin daha da vahim tarafı, tüm bu eserler ticarete konu yapılarak korsanlara haksız kazançlar saÄŸlamaktadır.KuÅŸkusuz, bu ihlallerin önlenebilmesi için dünyada ve Türkiye’de sıkı mücadeleler yapılmaktadır. Ãœlkemizde, sadece korsan yazılım ve müzik CD’si üretenlere ağır cezalar verilebiliyorken, son yapılan yasa deÄŸiÅŸikliÄŸiyle artık program ve müzik CD’si satanlara da ağır cezalar verilebilmektedir.Hak ihlallerini engellemek için, eser sahibine hukuki baÅŸvuru yolları tanınmıştır. Eser sahipleri, ihlali önleyebileceÄŸi gibi, haksız olarak çoÄŸaltılan eserlerini toplatabilir, ihlalcinin hapis cezasına çarptırılmasını isteyebilir, ihlalciden maddi ve manevi zararlarını talep edebilir.Â