‘Volkanik patlamalar iklimi değil hava durumunu değiştirebilir’

Uzmanlar Ege Denizi’nde birkaç hafta önce yaşanan depremlerin Yunanistan’daki Santorini Volkanı’nı tetikleyebileceğini söylemişti. İtalya’daki Etna Yanardağı da 8 Şubat’ta lav ve kül püskürtmeye başladı, Hawaii’deki Kilauea ise geçen yılın sonunda patlamıştı. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay’a göre yanardağların patlaması hava durumunu değiştirebiliyor. Çünkü kısa süreliğine de olsa sıcaklıkların düşmesine neden olabiliyor. Ancak iklimle hava durumunu karıştırmamak gerekiyor. Tolunay konuyla ilgili şunları anlatıyor: “Bir ya da iki yanardağın patlaması genellikle 1 yıl gibi kısa bir süreyle 0,2-1 derece arasında sıcaklıkların düşmesine neden olabilir. Bunun en büyük örneği 15 Haziran 1991’de Filipinler’de patlayan Pinatubo Yanardağı’nda görüldü. Çok büyük bir patlama yaşanmıştı. Yanardağın püskürttüğü tozlar ve kükürtdioksit atmosferin stratosfer tabakasına kadar yükseldi ve Dünya’ya güneş ışınlarının ulaşmasına engel oldu. Bu sebeple sıcaklıklar 1-1,5 yıl süreyle ortalama 0,5 ila 0,8 derece kadar düştü. İşte bu hava durumuydu. O küller tekrar yeryüzüne inip etkisini kaybedince sıcaklıklar eski haline geri döndü.”

Atmosferin, denizlerin ya da kara parçalarının değil, Dünya’nın iç çekirdeğinin varoluşundan itibaren yavaş yavaş soğuduğunu anlatan Tolunay volkan aktivitelerinin seyrekleştiğini söylüyor ve ekliyor: “500-600 milyon yıl öncesine göre yanardağ faaliyetleri çok daha azaldı günümüzde. Bunlar gelecekte giderek de azalacak. Yanardağların iklimi değiştirebilmesi içinse her yıl Pinatubo gibi bir yanardağın patlaması gerekiyor. Ancak o zaman 25-30 yıl içinde sıcaklıklar 1 derece kadar düşebilir. İklim dediğimiz şey en az 30 yıllık sıcaklıkların ortalamasıdır. 1 yılda sıcaklığın 1 derece düşmesi iklim açısından çok önemli değil. Etna Yanardağı daha önce de patladı. Sıcaklık üzerindeki etkisi kısa sürdü. 15 yıl önce de İzlanda’da Eyjafjallajökull isimli yanardağ patladı. Avrupa’da uçuşların iptal edilmesine neden oldu. Güneş ışınlarına erişim azaldığı için kısa süreliğine bir sıcaklık farkı yaşandı. Yanardağ patlamasının büyüklüğü ve atmosfere saldığı gaz miktarı önemli. Sıcaklıkları ne kadar düşüreceği ve etkisinin ne kadar süreceği buna bağlı.”

Yunanistan’daki yanardağın patlaması durumunda hava sıcaklıkları açısından bir değişiklik olup olmayacağını sorduğumuzda Tolunay şu cevabı veriyor: “Eğer bir patlama yaşanırsa büyüklüğüne bağlı olarak hava durumunu etkileyebilir. Pinatubo gibi büyük bir patlama bizdeki sıcaklığı da düşürebilir. Ayrıca ülkemizde de yanardağlar var. Manisa’daki Kula volkanlarının bacalarını hâlâ görebilirsiniz, üzerinde hiç ot bitmez. Ağrı, Erciyes, Hasan ve Süphan dağları da aslında eski volkanlardır.”

2025’İN KARLI GEÇMESİ NE ANLAMA GELİYOR?

“Bu sene kar yağması yılın daha serin olduğu anlamına gelmiyor. Ocak ayı ciddi sıcaktı. Hatta Türkiye’de yaşanan en sıcak ocak aylarından biriydi. 2 yıl önce martın sonuna kadar kar yağmıştı ama ocakta ağaçlar çiçek açmıştı. Ocak ayının sıcak olması ve ardından kar yağması gibi düzensiz hava olaylarıyla daha çok karşılaşıyoruz. İşte bu iklim değişikliğinin göstergesi. Öngörülemezlik artıyor. Sanayi Devrimi’nden 2024’e kadar insan etkisiyle gerçekleşen sıcaklık artışı 1,2-1,3 santigrat dereceydi. Doğal nedenlerle, yani Güneş’teki patlamalar ve volkanların etkisiyle 0,5-1 derecelik artış oldu. Sıcaklık artışında asıl etki insanlar, suçlu biziz. Volkanların patlaması iklimi değil, hava durumunu değiştiriyor. Dünyanın soğuması için iklim değişikliğine neden olan insan etkisini azaltmak gerekiyor. Fosil yakıtların kullanılmaması, ormansızlaşmanın önlenmesi, sulak alanların korunması gibi eylemleri bir an önce hayata geçirmeliyiz.”