Riskli şehirlerdeki son durum ne, olası bir afete ne kadar hazırız?

Türkiye bir deprem ülkesi. 6 Şubat 2023’te 11 ilimizi etkileyen Kahramanmaraş depremlerinden sonra bu gerçeği çok acı bir şekilde bir kez daha hatırladık. Uzmanlar bir sonraki depreme karşı sürekli olarak uyarıyor, önlemler alınması gerektiğinin altını çiziyor. Geçen hafta Prof. Dr. Naci Görür, Hürriyet Pazar’a verdiği röportajda şunları söylemişti: “Her depremde on binlerce insanımızı kaybedemeyeceğimize göre strateji değişikliğiyle ülkemizi depreme karşı dirençli yapacağız. Bir bölgeyi dirençli hale getirmek için her şeyden önce üzerinde bulunduğu fayın özellikleri araştırılmalı. Bir deprem durumunda kent bileşenlerine nasıl zarar vereceği ortaya koyulmalı. Deprem gelmeden önce de bu bileşenleri depreme nasıl hazırlarız aşamasına geçilmeli.”

Peki, belediyeler olası bir depreme karşı ne gibi hazırlıklar yaptılar, hangilerine hâlâ devam ediyorlar?

İSTANBUL

‘Marmara Denizi kıyısındaki 17 ilçede tsunami eylem planları tamamlandı’

Murat Yün, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Deprem Risk Yönetimi
ve Kentsel İyileştirme Dairesi Başkanı

Hızlı tarama yöntemi yaygınlaştırıldı. En riskli bölgelerden başlanarak binaların deprem dayanımı tespit ediliyor. 10 ilçe belediyesiyle protokoller imzalandı, 10 riskli bölge belirlendi. Avcılar ve Pendik ilçeleri öncelikli dönüşüm alanı olarak planlandı.

 Kentsel dönüşüm için mali destek sağlanıyor. 1999 öncesi binaların dönüşümüne yönelik yüzde 65’e varan yapım maliyeti desteği başlatıldı. İlk etapta 50 bin riskli binanın yenilenmesi hedefleniyor.

 Kira yardımı arttırıldı. Ev sahiplerine 18 ay boyunca 7.000 lira (emeklilere 9.000), evde oturmayan mülk sahiplerine 4.500 lira, kiracılaraysa 12 ay boyunca 7.000 lira (emeklilere 9.000) ödeme yapılacak.

 Kentsel dönüşüm kapsamında konut teslimleri yapıldı. Bayrampaşa Günışığı Konutları’nda 317 hak sahibine anahtar, 446'sına tapu teslim edildi. Sultangazi’de 101 dairenin tapu devri gerçekleştirildi.

 300 bin katılımcıya afet farkındalık eğitimi verildi, bunların 200 bini öğrenciydi.

Mikrobölgeleme çalışmaları genişletildi. 257 kilometrekare yeni alan ekledik. Yeni çalışmalar için hazırlıklar tamamlandı.

 Tsunami risk analizi yapıldı. Marmara Denizi kıyısındaki 17 ilçede tsunami eylem planları hazırlandı. 418 tahliye yolu tabelası ve 221 güvenli bölge tabelası yerleştirildi.

 Jeoloji ve jeofizik haritaları güncellendi. Heyelan duyarlılık yazılımıyla risk analizi tamamlandı. Deprem risk analizi çalışmaları yapıldı. Avcılar ilçesinde yüksek çözünürlüklü deprem risk analizi gerçekleştirildi. Sanayi tesisleri ve kültür varlıklarının deprem risk analizleri tamamlandı. İstanbul’daki tarihi ve sanayi yapılarının risk envanteri çıkarıldı.

 Kamu binalarının deprem performansı inceleniyor. İBB’ye ait 50 bina değerlendirildi, yapı sağlığı izleme sistemleri kuruldu.

 En riskli grupta olduğunu tespit ettiğimiz 712 bina yıkıldı ya da yıkım sürecine girdi, bu binalarda yaşayan 25 binden fazla insan ciddi risk altında yaşamaktan kurtulmuş oldu.

BURSA

‘İlk müdahale ekipmanları stratejik noktalara yerleştirilecek’

Bursa Büyükşehir Belediyesi

Hasar tespit, haberleşme ve enkaz kaldırma ekiplerinin operasyon planları güncellendi. Bağımsız haberleşme ağı oluşturuldu.

 Mahalle afet konteynerleri projesi başlatıldı. Afet sonrası ilk müdahale ekipmanları, stratejik noktalara yerleştirilecek.

 Afet parkları ve tahliye toplanma alanları planlandı. Halkın güvenli bir şekilde toplanabileceği, barınma ve yeme-içme ihtiyaçlarını karşılayabileceği alanlar oluşturuluyor.

 Afet sonrası müdahaleleri etkinleştirmek için lojistik depolar kuruldu. Temel yaşam malzemeleri stoklanarak afet sonrası hızla dağıtımı sağlanacak.

 Kapsamlı bir Afet planı hazırlanıyor. İlk 72 saatte müdahale ve kesintisiz hizmet sunma hedefiyle çalışmalar yürütülüyor.

 Afet farkındalığı için eğitim programları düzenleniyor. Uzak ilçelerdeki okullarda afet bilincini arttırmaya yönelik eğitimler veriliyor.

 Bursa Acil Müdahale Ekibi (BAM) kuruldu. Güncel teknolojiyle donatılan ekip, olası afetlerde hızlı ve etkili müdahale sağlayacak.

 Osmangazi, Yıldırım ve Nilüfer ilçelerinde kapsamlı kentsel dönüşüm projeleriyle depreme dayanıklı yapılar inşa ediliyor.

 Deprem ve zemin inceleme çalışmaları kapsamında Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile yürütülen projeyle riskli bölgeler tespit ediliyor.

 Mikrobölgeleme etüt çalışmaları 44 bin hektarlık alanda devam ediyor.

 Bursa Teknik Üniversitesi'yle yapılan işbirliğiyle bor kökenli zemin enjeksiyon malzemesi geliştirilerek zemin sıvılaşması riski azaltılmaya çalışılıyor.

MUĞLA

‘İhtiyaç malzemeleri toplama ve dağıtım merkezleri oluşturuldu’

Ahmet Aras, Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı

Geçici barınma alanları belirlendi. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığ (AFAD) tarafından onaylanan geçici barınma lokasyonları Coğrafi Bilgi Sistemi’ne (CBS) işlendi.

Heyelan ve kaya düşmesi risk analizi çalışmaları başlatıldı. Menteşe ve Ula ilçelerinde saha çalışmaları tamamlandı.

Risk analizi çalışmaları yürütülüyor. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi işbirliğiyle geliştirilen programla yapıların performans puanları hesaplanıyor. Altı ilçede çalışmalar tamamlandı, yedisinde devam ediyor.
Acil toplanma alanları güncellendi.

13 ilçede 617 toplanma alanı fiziki uygunluk açısından incelendi, eksik tabelalar tamamlandı. Nüfusa oranla kişi başına düşen alan 3,98 metrekare olarak belirlendi.

İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) çalışmaları devam ediyor. Belediyeye tanımlanan 24 eylemin koordinasyonu sağlanıyor, tamamlanma oranı yüzde 93’e ulaştı.

İletişim altyapısı güçlendiriliyor.

14 uydu telefonu alımıyla kesintisiz haberleşme mümkün olacak, arama kurtarma ekipleriyle koordinasyon sağlanacak.

İhtiyaç malzemeleri toplama ve dağıtım merkezleri oluşturuldu. 6 noktada yardım merkezleri kuruldu; çadır, uyku tulumu, konteyner mutfak, yatak ve ısıtıcı gibi malzemeler envantere eklendi.

‘En geniş kapsamlı araştırma projesi şehrimizde yürütülüyor’

Cemil Tugay, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı

Deprem Master Planı çalışmaları hızlandırıldı. Yapı stokunun dayanıklılığı, yerleşime uygunluk haritası ve afet yönetimi üzerine çalışmalar yürütülüyor.

Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı kuruldu. 6 bölgede toplam 248 hektarlık alanda kentsel dönüşüm çalışmaları sürdürülüyor. Hak sahiplerine ödenen kira yardımı aylık 12 bin liraya çıkarıldı.

 apı envanteri çıkarılıyor. Bornova ve Bayraklı’da 100 bin binanın envanteri oluşturuldu, Karşıyaka’da çalışmalar devam ediyor.

Türkiye’nin en geniş kapsamlı deprem araştırma projesi İzmir’de yürütülüyor. 100 kilometre yarıçapındaki alanda depremsellik, tsunami araştırmaları ve mikrobölgeleme etüt çalışmaları yapılıyor. Bornova baseni başta olmak üzere, 7 bin 12 hektarlık alanda sondaj kuyuları açılarak zemin yapısı analiz ediliyor. 11 merkez ilçede de çalışmalar etaplar halinde tamamlanacak.

Egeşehir Laboratuvarı’nda kapsamlı zemin testleri yapılıyor. Bornova’dan alınan zemin numuneleri inceleniyor, yaklaşık 30 bin deney gerçekleştirildi.

Kentsel dönüşüm sürecini hızlandırdık. Uzundere, Ege Mahallesi, Örnekköy, Ballıkuyu, Gaziemir Aktepe-Emrez, Çiğli Güzeltepe bölgelerinde yüzde 100 uzlaşma ve yerinde dönüşüm ilkesiyle çalışmalar devam ediyor.

Örnekköy ve diğer projelerde hukuki engeller aşıldı. Müteahhitlik belgesi nedeniyle açılan dava reddedildi, böylece Örnekköy şantiyelerinde inşaatların başlamasının önünde bir engel kalmadı. Uzundere ve Aktepe-Emrez etapları için de ihale süreci başlatıldı.

‘İletişim altyapısı güçlendirildi’

Dr. Candan Yüceer, Tekirdağ Büyükşehir Belediye Başkanı 

Mikrobölgeleme çalışmaları yürütüldü. 30 bin hektarlık alanda sıvılaşma, heyelan ve oturma gibi riskler tespit edildi. 6 Şubat sonrası 3 bin 100 hektarlık alanda çalışmalar kısmen tamamlandı.

Geçici barınma alanları oluşturuldu. 14 noktada 893 hektarlık alan belirlendi. 9 alanın altyapısı tamamlandı, 2025’te 4 alana daha hizmet götürülecek.

Acil Durum Planları gözden geçiriliyor. AFAD ile birlikte İRAP revize edilerek risk azaltma çalışmaları yapılıyor.

İlçe bazlı kentsel dönüşüm stratejik planları hazırlanıyor. İlçelerdeki planlar tamamlandıkça büyükşehir genel planı oluşturulacak.

Deprem kayıp tahmin projesi hazırlandı. İlçelerin riskleri belirlendi. Afet toplanma alanları belirlendi. QR kodlarla vatandaş bilgilendirildi. Arama kurtarma ekipmanları arttırıldı. Tüm ilçelere kırıcı, kesici, ayırıcı malzeme sağlandı. 2 seyyar aşevi ve 2 seyyar duş-tuvalet alındı.

Gönüllü arama kurtarma ekipleri oluşturuldu. 135 kişilik 5 ekip akredite edildi, ekipmanları tamamlandı.

İletişim altyapısı güçlendirildi. Tüm ilçelere uydu telefonu ve telsiz sistemi dağıtıldı, düzenli testler yapılıyor.

Afet müdahale araçları envantere eklendi. 30 metrelik merdivenli araçlar, dar alan müdahale araçları alındı.

Köprü ve viyadüklerin dayanıklılığı gözden geçiriliyor. Fen İşleri Dairesi tarafından incelemeler sürdürülüyor.

Kentsel dönüşüm için TEKDAŞ İnşaat Şirketi kuruldu. Finansal destek sağlamak için belediye bünyesinde faaliyet gösterecek.

‘Deprem erken uyarı sistemi kuruldu, sismik risk haritası hazırlanıyor’

Kadri Faik Tetik, Çanakkale Belediyesi Afet İşleri Müdürü 

Yapı ve zemin laboratuvarı kuruldu. Bina performans analizi, riskli yapı tespiti ve yapı inceleme hizmetleri veriliyor.

Riskli yapı analizleri başlatıldı. Ulaşımı olumsuz etkileyebilecek kritik noktadaki binalar incelenmeye başladı. Özel kurumlar, yurtlar, pansiyonlar, oteller, ticari binalar, kolluk kuvveti lojmanları, baz istasyonu bulunan yapılar gibi çeşitli yapı grupları için deprem risk analiz raporları hazırlanıyor.

Sismik risk haritası oluşturuluyor, Kentin ana akslarından ve kavşaklarından başlayarak mevcut yapı stoku değerlendiriliyor.

Yeni açılacak veya el değiştiren işyerlerine statik kontrol şartı getirildi, denetimi yapılıyor. Kolon ve kiriş gibi taşıyıcı unsurların bütünlüğü kontrol ediliyor.

Deprem erken uyarı sistemi kuruldu. Kandilli Rasathanesi'yle yapılan protokol kapsamında kent merkezine ivmeölçer istasyonları yerleştirildi. Belediye binasında erken uyarı otomasyon sistemine entegrasyonu sağlandı.

Çanakkale Belediyesi Arama Kurtarma Ekibi (ÇASAR) kuruldu, belediye çalışanlarından gönüllü bir ekip oluşturuldu. Akreditasyon süreci işliyor.