Çevreci, ekonomik ve pratik ama... İstanbul’un hem dermanı hem derdi: Elektrikli scooter

Geçen pazar günü gazetemizde yayımlanan ‘Roma da scooter’dan dertli’ başlıklı haberde 2 yılda 17 kişinin hayatını kaybettiğinden ve Roma’da e-scooter’lar için yeni düzenlemeler geleceğinden bahsediliyordu. Son olarak iki Amerikalı turistin scooter’la, meşhur İspanyol Merdivenleri’nden inme girişimiyse şehre 25 bin euro’luk zarar verdi.

Aslında biz de çok uzun süredir aynı dertlerden mustaribiz. Daha çevreci, ekonomik ve kolay ulaşım özelliğiyle öne çıkan elektrikli scooter’lar kullanım açısından şehirlerimizle pek de uyumlu değil. Kaldırımda gitseler yayalara çarpma riski var, araç trafiğine çıksalar hem kendi canları hem şoförlerin canı tehlikede. Mevzuata göre scooter kullanıcıları eğer bisiklet yolu varsa oradan gitmek zorunda. Bulunduğu yerde bisiklet yolu yoksa araç statüsünde oldukları için araç yolunu trafik akışıyla aynı yönde olmak şartıyla kullanmak zorundalar. Aslında kaldırımdan gitmeleri yasak. Son bir düzenlemeyle de 15 yaşından küçüklerin scooter kullanması yasaklandı. Ancak yine de mevzuatta değişmesi gereken çok şey var.

Türkiye’de son 2 yılda medyaya yansıyan 4 ölümlü kaza meydana geldi. Ağır ve hafif yaralananların sayısıysa bir hayli fazla. Biz de elektrikli scooter’larla ilgili Türkiye’deki mevzuata baktık, kaza yaşa yanlarla konuştuk. Şehir Planlamacıları Odası Yönetim Kurulu Üyesi Semih Ertürk’e de şehirlerimizin scooter kullanımına uygun olup olmadığını ve yapılabilecekleri sorduk...

Olası bir kazada kafaya gelecek darbelere karşı kask mutlaka kullanılmalı.

Elektrikli scooter yönetmeliği ne diyor?

* Geçen yıl nisan ayında Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmeliğe göre 15 yaşından küçüklerin scooter kullanması yasaklandı. Yolda kullanılacak elektrikli scooter’ların en fazla saatte 25 kilometre hızla gidebileceği kararlaştırıldı. Birden fazla kişinin binmesi ve üzerinde sırt çantası dışında yük taşınması yasak.
* Scooter sürücülerinin araçları yan yana sürerek şeridi işgal etmesi de başka araçlara tutunup ilerlemeleri de yasak.
* Scooter’lar bisiklet yolu veya şeridinin olduğu yerlerde taşıt yolundan sürülemeyecek. Yaya yolunda sürülmesi her durumda yasak. Azami hız sınırı 50 kilometre ve üzeri karayollarında da kullanılamayacak.
* Scooter’ların özel mülkiyeti ihlal edecek, kamu nizamını bozacak, yayaların veya engellilerin hareketlerini kısıtlayacak şekilde park edilmesi de yasak. Şirketlerin bu şekilde bırakılmış araçlarını 2 saat içinde kaldırması gerekiyor.
* Tüm bunları ihlal eden kullanıcılar Kabahatler Kanunu kapsamında idari para cezasına çarptırılabiliyor.

E-scooter kazası yaşayanlar anlatıyor...

“Acilde ‘Bugün gelen 4’üncü kişisiniz’ dediler”

Özgür Uysal: Scooter kullanırken dikkatli olmak gerekiyor. Ben çok umursamayan bir insan olduğum için kendi kendime kaza yaptım. Yokuş aşağı yolda, kulağımda kulaklık, hızla gidiyordum. Arabaların yoğunlaştığı noktaya geldiğimde kaldırıma çıkmak istedim. Kaldırım ve yol arasındaki o minik boşluğa tekerlek girdi, scooter durdu, ben devam ettim. Ve düştüm. Acile gittiğimde “Bugün scooter’dan düşerek gelen 4’üncü kişisiniz” demişlerdi. Kaza sonrası yeniden scooter’a binerken bir tedirginlik yaşadım ama sonra geçti. Kısa mesafede çok pratik ve ekonomik oluyor, kullanmaya devam ediyorum.

“Otobüsün arkasından bir anda çıktı”

Betül Bektaş: Dörtyol ağzında yaya olarak karşıdan karşıya geçiyordum. O esnada scooter otobüsün arkasından çok hızlı geliyormuş. Ben karşıya geçerken önce sola baktım yoktu, sağ bakıp tekrar soluma bakana kadar geçen sürede gelip bana çarptı. Çok kötü yere düştüm, pantolonum parçalandı. Kullanıcı da çok tedirgin oldu ve korktu. “Ne yapıyorsunuz” diye kızdım. O da hatasını kabul etti, “Çok hızlı geliyordum” dedi, özür diledi. Ben başta olayın sıcağında bir şey hissetmedim ama sonrasında kaburgamda başlayan ağrılara dayanamayıp doktora gittim. 2 ay geçti, hâlâ tam düzelemedim.

“Motokuryeyle çarpışmamak için düştüm”

Eren Gemicioğlu: Yakınımdaki kargo firmasına gitmek üzere scooter kiralamıştım. Tam şubeye yaklaşırken, önünde park etmiş iki kargo aracının arasından bir kurye motoru fırladı. Çarpışmamak için sert bir şekilde direksiyonu kırdım ve yere düştüm. Scooter da üzerime düşünce ayak parmağımda yumuşak bağ zedelenmesi oluştu. 1 ay geçti, daha iyileşmedim. Fakat İstanbul’da taksi bulmak öyle zor ki kısa mesafelerde scooter kullanmaya devam etmeyi düşünüyorum.

Türkiye’de ilk ölümlü scooter kazası 2020 yılında Sarıyer’de yaşandı. Bir otomobil, elektrikli scooter’la yolun karşısına geçmeye çalışan 17 yaşındaki Okan Yıldız’a çarptı. Çarpmayla birlikte 17 yaşındaki genç 30 metre boyunca sürüklenerek hayatını kaybetti. Türkiye’de bugüne kadar medyaya yansıyan
4 tane ölümlü scooter kazası gerçekleşti. Bu kazaların hepsi araç yolunda meydana geldi.

Kamu kurumlarının ve firmaların yapabileceği çok şey var

Semih Ertürk, Şehir Planlamacıları Odası Yönetim Kurulu Üyesi

* Mevcut durumda şehirlerimiz altyapısal olarak ne bisiklete ne de
elektrikli scooter kullanımına uygun. İstanbul geçmişten beri yayaların kaldırım dahi bulmakta zorlandığı araç odaklı bir şehir.
* Elektrikli scooter’lar mevzuatta bisikletle aynı şekilde karayollarını kullanabilecek araçlar olarak tanımlanıyor. Dünya örneklerine de baktığımızda aslında bu tanımlama doğru. Elektrikli scooter bir araç. İnsandan çok daha esnek ve hızlı hareket edebiliyor. Sağladığı avantajlar sayesinde de tüm dünyada popüler olduğunu inkâr edemeyiz. Bu araçlara tamamen karşı çıkmak doğru olmaz. Elektrikli scooter’lar geleceğin ulaşımında önemli
bir rol oynayacak.
* Ekonomik, çevreci ve hızlı ulaşım sağlıyorlar. Eğer bu araçlar kısa mesafeli yolculuklarda insanların taksiye binme ya da aracını çalıştırma tercihini değiştirecekse İstanbul’un geleceği açısından önemli rol oynayacağını kabul etmek gerekir. Bunun için de hem belediyelerin hem de scooter firmalarının yapması gerekenler var.
* Kent merkezinde mevcut durumda araç kullanımını azaltmak ve yayalaştırmayı arttırmaya yönelik birçok uygulama bulunduğunu biliyoruz. Fiziksel altyapının iyileştirilmesi gerekiyor. Kaldırımları genişletmek, araç yollarında elektrikli scooter’ların da kullanacağı bisiklet yollarını yaygınlaştırmak gibi kentsel mekâna müdahalelerin gerçekleştirilmesi gerekiyor.
* Ayrıca e-scooter firmalarına da bu konuda büyük sorumluluk düşüyor. Örneğin scooter’ların trafiğin akışına ters şekilde kullanılmasını tespit edebilecek teknolojik altyapıya sahipler. Bunun dışında önemli yaya bölgelerinde scooter’ların düşük hız limitinde kullanılmasını ya da hiç çalışmamasını sağlayabilecek coğrafi çipleme uygulamalarını yapabilecek teknoloji ellerinde mevcut. Şu an için ciddi bir toplum baskısı hissedilmediğinden ve mevzuattaki tanımlamalar kesinleşmediğinden bu konularda çok istekli olmadıklarını söyleyebiliriz.
* Birçok firmanın uygulamasında scooter park edildiğinde fotoğrafının çekilip gönderilmesi isteniyor. Sebe-
bi de geceleri scooter’ları toplayıp aküsü dolu olanların dağıtımını kolaylaştırmak. Dolayısıyla bu fotoğraflar sayesinde park edilen aletin yaya yolunu engelleyip engellemediği,
yasaklı yere park edilip edilmediği pekâlâ kontrol edilebilir, uygun şekilde park edilmesini sağlayacak uygulamalar geliştirilebilir.
* Belediyeler scooter’ların park edilmesi için her semtte, belli mesafe aralıklarıyla park noktaları ayırabilirse sorun ortadan kalkar. Firmalar da buraya park edilmesi halinde kullanıcıya teşvik amaçlı indirim sağlayabilir.
* Kamu kurumlarının mevzuatlarını, scooter’ların düşük hızda kullanımı, kullanım yasağı ve kullanabilecekleri yollar hakkında güncellemeleri, firmalar arasında dil birliği kurulmasını sağlar. Bu araçların kullanımı henüz yeni olduğundan tüm dünya şehirlerinde benzer sorunlar yaşanıyor.

Nelerden şikayet ediliyor?

Büşra Terzioğlu: Suadiye’de oturuyoruz. Günümüzün büyük bölümü Bağdat Caddesi’nde geçiyor. 4 yaşındaki oğlum kaldırımlarda rahatça gezinirken artık her an scooter çıkabilir korkusuyla bebek arabasıyla dolaşır olduk. Hele genç yaşta çocuklar 2-3 kişi biniyor, o kadar çok kaza oluyor ki bir gün küçük bir çocuğa çarpacaklar diye aklım çıkıyor.

Mehmet Avni: Evimle işim yakın. Bazen ben de scooter kullanıyorum. Hem çok çevreci hem ekonomik. Fakat oturduğumuz semtte (Beşiktaş) kaldırımlar zaten dar. Bugüne kadar motokuryelerden şikâyet ederdik, şimdi scooter’ların park edilişinden gerçekten bezdik. Her yere atıp gidiyorlar, insanlara yürüyecek alan kalmıyor.