Şehirde ferahlık: Permakültür

Kent yaşamının getirdiği hız, tüketim alışkanlıkları ve doğadan kopukluk, pek çok kişiyi daha sade ve sürdürülebilir bir yaşam arayışına yöneltiyor. Bu arayışın en somut örneklerinden biriyse sürdürülebilir tarım ya da bir diğer adıyla permakültür. Çoğu zaman balkonda birkaç saksıyla başlayan bu serüven, sadece sağlıklı beslenmenin değil, ekolojik farkındalığın da kapılarını aralıyor. Permakültürü hayatına entegre etmiş kişilerle konuştuk; hem sürdürülebilir tarım deneyimlerini sorduk hem de pratik bilgiler aldık.

Çağla Öztek (bahçıvan ve turist rehberi) ve Çiçek Öztek (bahçıvan ve yayıncı) yakın zamanda ‘Bahçede Hayatlar: Permakültür İlkeleriyle Şehir Bahçıvanlığı’ isimli bir kitap çıkardı. Kitapta İstanbul Kadıköy’deki bahçelerinde uyguladıkları pratik bilgileri ve kendi hikâyelerini anlatan kardeşlere permakültürün önemini ve önerilerini sorduk.

Çağla Öztek: Permakültüre başlamak isteyen herkesin ilk bakması gereken yer mutfağı. Salataya koyduğunuz biberin, domatesin tohumu, yemek yaptığınız bakliyat türleri, televizyon karşısında çitlediğiniz (kavrulmamış) çekirdekler... Çiğ, yaş ya da kuru ne olursa... Minik bir saksıda toprakla buluşturun; hatta bazen ilkokulda yaptığımız gibi pamuktan bir yatağın içine bırakın ve sulayın. O tohumun çimlenme mucizesine tanık olun. Gerisi için okuyun, öğrenin, deneyin, yanılın.

Çiçek Öztek: Permakültüre uzun yıllardır ilgim vardı. Bol metin okuma, video seyretme ve uygulamayla geçen birkaç yılın ardından İstanbul Permakültür Kolektifi’nden ‘Permakültüre Giriş’ kursu aldım ve çeşitli kurslara katılmaya devam ediyorum. Biz insanlar bir uğurböceğinin, arının, kedinin, solucanın, bir karahindibanın, ebegümecinin, incir ağacının yanında bir başka canlı türüyüz sadece, hepimiz Dünya dediğimiz gezegenin sakinleriyiz. Karşılıklı ilişkiler içinde besleniyor, çoğalıyor, evrimleşiyoruz. Ancak bunu anladıktan sonra gezegenimizi dilediğimiz gibi tüketeceğimiz bir yer olarak görmekten vazgeçip onu kucaklayabiliriz. Bahçe, balkon, mutfak pencereleri ve apartman gölgelerinde başladığımız uygulamalarda zorluklarla karşılaştığımız da oldu. Sokaktan geçen araçlardan gelen egzoz dumanı, apartman yanı bostanımıza çöp muamelesi edenler, kompostu (doğal gübre) bir türlü sevemeyenler, komşularla belirli düzeylerde ilişki kurmak gibi zorluklar oldu. Ama bunlar tutkumuzun önünde duramayan şeylerdi.

‘FİDE DİKEREK DENEMELER YAPABİLİRLER’

Peyzaj yüksek mimarı Banu Gürler’in permakültür yolculuğu 2012 yılında Bayramiç, Muratlar Köyü’nde katıldığı bir haftalık teori ve uygulamalı eğitimle başlamış.

“Permakültürün yaşama ve evrene döngüsel ve bütünsel yaklaşımını, tasarım yapılırken doğanın örnek alınmasını, dünyaya, tüm canlılara saygılı ve etik yaklaşımını çok değerli buluyorum. Sürdürülebilir tarıma başlamak isteyenler deneyimli bir eğitmenden Permakültür eğitimi alabilir, evinde saksı içinde ufak da olsa tohum ekip fide dikerek denemeler yapabilirler.Çevrelerinde hobi bahçesi, topluluk bahçesi araştırabilir, dijital ve basılı yayınları takip ederek bu bilgilerini genişletebilirler.”

ŞEHİR SAKİNLERİ İÇİN BOSTANLAR

Birçok belediye sürdürülebilir tarımı desteklemek ve kent sakinlerini toprakla buluşturmak amacıyla kent bostanları kuruyor. Bursa’da Nilüfer Belediyesi, İstanbul’da Kadıköy, Ataşehir ve Büyükçekmece belediyeleri, Ankara’da Çankaya Belediyesi ile İzmir’de Karşıyaka Belediyesi kent bostanları uygulamasını sürdürüyor. İzmir-Bornova Belediyesi’nin bostanıysa kısa süre içinde faaliyete geçecek.

Kadıköy Belediyesi kent bostanları konusunda en aktif çalışan belediyelerden biri. Kadıköy Belediyesi’nden peyzaj yüksek mimarı Nil Uzunkaya konu hakkında şu bilgileri veriyor: “Kadıköy Belediyesi; Moda, Fenerbahçe, Göztepe ve Acıbadem mahallelerinde toplam dört kent bostanıyla sürdürülebilir tarımı destekliyor. Bu alanlar tamamen Kadıköy sakinleri tarafından kullanılıyor. Her bostanda görevli bulunan sorumlular, bostan sahiplerine sezon boyunca teknik ve uygulamalı destek vererek doğru tarım yöntemleri konusunda rehberlik ediyor.”

‘DOĞA ONARICIDIR, YARALARI SARAR’

Peyzaj yüksek mimarı Cemile Özalpay Sunar evde bir şeyler yetiştirmek istediğinde apartman koşulları engel olarak çıkmış karşısına. Çözüm yollarını ararken de Ayrancım Derneği’yle kesişmiş yolları. Kent bostanları hayalini Ankara’nın Ayrancı kentinin kültürünü geliştirmek için çaba harcayan dernek aracılığıyla yaymak üzere çalışmalara başlamış. Bir yandan apartman bostanında permakültür çalışmalarına devam ediyor. Yeni başlayacaklara da ‘balkon bostanları’nı öneriyor:

“Balkon bostanları apartman daireleri için en uygun yöntemlerden biri. Artık bir kovada bile kompost yapılabilecek sistemler gelişti. Onun dışında ortak alanlar olan bahçeler uygunsa apartman kararıyla kullanılabilir. Bir yere gitmediğiniz için zaman tasarrufu ediyorsunuz, mekânı değerlendiriyorsunuz, ekolojik ayak iziniz artmıyor, tüm ihtiyaçlarınıza karşılık olabiliyor bahçeler. Evde filizlenmiş ve normalde çöpe atılan bir patatesi ekip hasat ettiğimiz patatesleri yemek en büyük mutluluklarımızdan biri. Doğa inanılmazdır, sizi kucaklar, yaralarınızı sarar, öğretir ve yaşam sebepleri verir. En küçük canlının bile yaşam savaşına şahit olursunuz. Bunlar bize de güç verir, güzellikleri yeniden görmemizi sağlar.”