Haber Giriş: 31.01.2000 - 00:00 | Son Güncelleme: 31.01.2000 - 00:01

İSTANBUL'UN 'ELMAS'I:KARİYE Orijinal Fotograf için Geçen yıllar içinde, hep başka İstanbulların beni çağırdığını duydum. Mesela yolda yürürken

İSTANBUL'UN 'ELMAS'I:KARİYE Orijinal Fotograf için Geçen yıllar içinde, hep başka İstanbulların beni çağırdığını duydum. Mesela yolda yürürken önüme çıkan bir çeşmedeki İstanbul'un, İstiklal Caddesinde ''özgün'' müzik bağırtılarının arasında vakurla duran ve çoğumuzun başını kaldırıp da bakmadığı ve bu yüzden güzelliğini tam olarak farketmediği o binalardaki canım İstanbul'un, Eyüp'ten mistik bir havayı dalga dalga yayan İstanbul'un…Sonra birgün, tarihi mekanlara geziler düzenleyen bir turizm şirketinin programları geçti elime, ve ilk yapılandırılmış İstanbul gezime de böylece katılmış oldum… Aradığımı bulmuştum… Sizinle, Kariye müzesi ve çevresine yaptığımız gezinin Kariye bölümünü ve edindiğim bilgilerin bir kısmını paylaşmak istedim. (Bu yazı yayınlanırsa Fransa'nın şatoları ile ünlü Loire Bölgesine yaptığımız geziyi yazacağım ikinci olarak.) Bir pazar günü saat 10.00'da her zamanki yerden kalkan otobüste, bir yandan poğaçamı yerken bir yandan da herkese dağıtılmış olan ve o gün gezeceğimiz mekanlar hakkında bilgiler veren metni okumaya koyuldum. Evet neymiş bakalım, bugün, önce Hançerli Meryem Kilisesi'ne, oradan Kariye'ye -ki en çok bu kısmını merak ediyordum çünkü hemen yakınında şahane Osmanlı yemekleri yapan Asitane Restoran'da hep akşam yemeklerine gitmiş ama bir türlü Kariye'nin içini görememiştim. Daha sonra da Tekfur Sarayı ve Fethiye Camisine uzanan bir yolculuk yapacakmışız. Kısacası bir dönemin Bizans mimarisine yelken açıyoruz…İlk durağımız, Edirnekapı ile Eğrikapı arasında yer alan ve Avcılar Mahallesi olarak isimlendirilen bölge. İşte burası bizim bildiğimiz Taksim Meydanı, Etiler, Ümraniye, Dudullu gibi başka İstanbullardan çok değişik bir yer. Bizans dönemine ait binaların birbirine yürüyüş mesafesinde yer aldığı ama içinde aynı zamanda eski ve nahif evleride barındıran, sokaklarında çocukların top oynadığı bir yer. Önce Hançerli Meryem Kilisesini geziyor, oradan Kariyeye doğru yürümeye başlıyoruz. Her zamanki gibi rehberimiz bir sanat tarihçisi. Kariyeye giden sokağa girdiğimizde içimi bir mutluluk kaplıyor çünkü burası İstanbul'da bana huzur veren ender yerlerden biri. İstanbul'daki Bizans dönemi yapılarının en önemlilerinden olan Kariye Camii ya da Müzesi (Hora) Edirnekapı'nın kuzeyinde Haliç'e inen bir yamaçta inşa edilmiş. İsa'ya sunulmuş Khora (Hora) Manastırının bir parçası olan kilisenin isminin nereden geldiği konusunda değişik görüşler var. Sözcük, kelime anlamı olarak "taşra"yı ifade ediyor. Konstantinus Suru'na nazaran şehir dışında kaldığından bu ismin koyulduğu bir görüş olarak ileri sürülürken, kilise içindeki İsa ve Meryem mozaiklerinin her ikisinde de Khora sıfatının adları ile birlikte yazılmış olması, terimin aslında mistik bir anlamı olduğu tezini güçlendirmekte. Hristiyan inancına göre İsa, "insanın manevi anlamının kapsadığı en geniş küredir"; dolayısı ile isim İsa'nın bir sıfatından kaynaklanmaktadır görüşü, diğerine göre daha çok kabul görmekte. 8. Yüzyılda Manastırın ve kilisenin varlığı kesin olarak kabul ediliyor. Bizans dönemindeki ikonaklazma hareketinden sonra 200 yıl boyunca kilisenin adına rastlayamıyoruz. 1453 Yılında Türklerin kuşatması altındaki İstanbul'da , o zamana kadar Sarayburnu'ndaki Hodegetria Kilisi'nda bulunan ve şehrin koruyucusu kabul edilen Meryem ikonası surlara en yakın yer olduğundan Khora Manastırı kilisesine getirilmiş. Fetihten sonra ise II. Beyazıt dönemi sadrazamı Atik Ali Paşa tarafından camiye çevrilerek ''Kahriye'' veya '' Ka'riye Camii'' olarak isimlendirilmeye başlanmış. 1948'den sonra bina Müzeler İdaresi'ne bağlanmış.Hep birlikte içeriye giriyoruz. (Yaklaşık 25-30 kişiyiz). Güzel ülkemde tarihi eserlerin ne kadar özenle korunduğunu(!) bildiğimden doğrusu içeride dökülmüş birkaç fresk ve mozaikten daha fazlasını beklemiyordum. Girdiğim anda başımın döndüğünü itiraf etmeliyim. Binanın içi mozaikler, mermer kaplamalar ve fresklerle donatılmış…Çeşitli renklerdeki taş, metal, cam, çini ve deniz kabuğundan parçaların bir zeminde yan yana getirilmesiyle yapılan mozaikler ile Meryem ve İsa'nın hayatlarından bazı sahneler tavan ve duvarlara işlenmiş.Yan bölümdeki fresklerse (doğrudan ıslak sıvanın üstüne yapılan duvar resimleri) ayrı bir dünya. Kariye'deki resim sanatı İtalya'da Giotto ile başlayan rönesans akımının paralelinde Bizans'ta da yeni bir sanat anlayışının başladığına işaret ediyor. Resimlerde vücutların plastik değerleri verilmiş ve üç boyutluluğu dikkate alınarak, derinlik kazandırabilmek için arkaplanda yer alan detaylar da resme dahil edilmiş.Rehberimiz sık sık Underwood'a atıf yapıyor. 1948 yılında Amerikan Bizans Enstitüsü , Kariye içindeki mozaik ve freskleri onarıp temizlemeye başlamış. Bir dönem bu çalışmların başında yer alan P.A. Underwood, iskelelere çıkarak mozaik ve freskleri yakından incelemiş; neredeyse her bir figür ve detay üzerinde çalışarak Kariye hakkında 2000 sayfalık bir kitap yazmış.Yazının başlangıcında da işaret ettiğim gibi, aslında bugün bizim gördüğümüz Kariye, Khora Manastırının sadece bir parçası. Dini motiflerle bezenmiş bu bina, İstanbul'da ışıl ışıl yanan bir elmas. İçinde ayrı, dışında ayrı bir zarafeti barındıran Kariye ister kilise, ister cami olarak isimlendirilsin sanat, estetik ve güzellik demek.Kariye'de dört saat kaldık o gün , hava ve özellikle müzenin içi öylesine soğuktu ki… Dördüncü saatin sonuna doğru vücutlarımız neredeyse hissizleşmişti. Tekfur Sarayı'na gitmek üzere yola çıktık. İçinizde bu muazzam yapıyı görmeyen varsa bir hafta sonunda mutlaka gitsin derim. (Aman ha, sıkı giyinmeyi unutmayın!) Özlem FUTMAN - 31 Ocak 2000, Pazartesi �