Strateji belirlendi, istihdamı ikiz dönüşüm sağlayacak

Gelecek 4 yılda istihdamda ikiz dönüşüme odaklanılacak. 2025-2028 dönemini kapsayan Ulusal İstihdam Stratejisi yayımlandı. Bu kapsamda istihdam artışını sağlayacak sektörler belirlenirken, bu sektörlerde de ikiz dönüşüm için uygulanacak stratejiler tek tek ortaya kondu. İkiz dönüşümden biri ‘yeşil dönüşüm’, diğeri ise ‘teknolojik dönüşüm’. Strateji kapsamında tekstil ve hazır giyim, otomotiv, çelik, alüminyum, kimya, makine, elektrik ve turizm sektörleri öncelikli sektörler olarak belirlenirken, önümüzdeki 4 yılda bu sektörlerde yeşil ve teknolojik dönüşümü sağlayarak, istihdamı artıracak hedefler tespit edildi.

Ulusal İstihdam Stratejisi kapsamında 2028 yılında işsizlik oranı yüzde 7.5’e düşerken, istihdam oranı yüzde 52.5’e çıkacak, işgücüne katılım oranı yüzde 56.7’ye yükselecek. Bu hedefleri yakalayabilmek için de 8 sektörde istihdam artırıcı önlemlere odaklanılacak.

Ulusal İstihdam Stratejisi’nde bu sektörlerde mevcut istihdam durumu hakkında da tespitler yapıldı. Tekstil ve hazır giyim sektörünün, diğer imalat sanayi sektörlerine kıyasla yeşil ve dijital dönüşüm gibi modernizasyon süreçlerine daha hızlı adapte olabilen, emek yoğun bir sektör olarak stratejik öneme sahip olduğu belirtildi. Bu kapsamda son 10 yılda tekstil ve hazır giyim sektörünün toplam istihdam içindeki payı yüzde 5.6’ya gerilerken, uzun vadede, yeşil dönüşüm, otomasyon ve dijitalleşme gibi faktörlerin etkisiyle sektörde istihdam daralması yaşanabileceği öngörülüyor. Sorunu gidermek için de mevcut işgücüne yönelik beceri geliştirme ve kazandırma programlarının artırılması öneriliyor. Ayrıca, mesleki ve teknik eğitim ile yükseköğretim programları değişen işgücü talebine uyum sağlayacak şekilde güncellenecek.

SEKTÖREL İSTİHDAM STRATEJİSİ

Strateji döneminde istihdam konusunda odaklanılacak sektörlerden bir diğeri ise otomotiv sektörü. 10 yıllık dönemde otomotiv sektöründe istihdam her yıl artarak, 350 bin seviyelerine geldi. Gelecek 4 yıllık dönemde bu alanda istihdamı artırmak için beceri uyumuna yönelik çalışmalara hız kazandırılması gerektiği belirtilirken, okul-sektör işbirliklerinin geliştirilmesinin istihdama ciddi katkı sağlayacağı vurgulanıyor.

Odaklanılan bir başka sektör de demir-çelik ve alüminyum sektörleri. Bu sektörler yeşil dönüşüm konusunda erken aksiyon alınması gereken sektörler arasında yer alıyor. Çelik sektöründe son yılda istihdamın yüzde 27 arttığına dikkat çekilirken; Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) başta olmak üzere düşük emisyonlu ve çalışan haklarına saygılı üretimin artırılmasının istihdamdaki yukarı yönlü eğilimin korunması açısından önemli olacağı vurgulanıyor. Sektörde beklenen yeşil dönüşüm, kadın ve genç istihdamı açısından yeni fırsatlar yaratabilecek. Bunun için de gelecek 4 yılda sektöre yönelik ilgi ve becerileri geliştirmek amacıyla tedbirler alınmasına odaklanılacak.

Yeşil dönüşüm düzenlemeleri dolayısıyla orta vadede önemli değişiklikler beklenen kimya sektöründe, bazı ürünlerin yakın gelecekte SKDM kapsamına alınacağından; bu durum, sektörde istihdamın korunması ve geliştirilmesi için beceri uyumunu sağlamaya yönelik tedbirler alınmasını gerektirecek. Özellikle sektörde genç istihdamının artması için okuldan işe geçişi kolaylaştırmaya ve desteklemeye yönelik politika tedbirleri geliştirilecek.

ÇALIŞMA KOŞULLARI İYİLEŞTİRİLECEK

Ulusal İstihdam Stratejisi kapsamında gelecek 4 yılda hedefe konan sektörler arasında makine ve elektrik sektörleri geliyor. Son 10 yılda makine sektöründe istihdam artışı yüzde 66’larda ve toplam istihdam içinde makine sektörünün payı yüzde 2.6’lara kadar yükseldi. Son yıllarda jeopolitik gelişmelerden kaynaklı enerji krizi nedeniyle elektrik sektörü stratejik konuma geldi ve sektörde istihdam artışı son 10 yılda yüzde 77’lere kadar ulaştı. Sektördeki büyüme, yenilenebilir enerji yatırımlarının etkisiyle istihdamın ülke geneline yayılmasına da katkı sağladı. Strateji planına göre, elektrik sektöründe, işletmelerin çoğunlukla büyük ölçekli ve kurumsal yapıda olması, kapsayıcı istihdamın geliştirilmesi adına önemli fırsatlar sunuyor. Bu fırsatları en iyi şekilde değerlendirmek için, sektörde cinsiyet dengesinin sağlanması, genç istihdamının artırılması amacıyla etkili işbirliklerinin geliştirilmesi ve buna yönelik tedbirlerin alınması hedefleniyor.

Turizm sektörü de gelecek 4 yılda hedefe konan sektörler arasında. Stratejide, turizm sektörü çok katmanlı ve emek yoğun yapısıyla, olağan dışı ekonomik ve toplumsal gelişmeler ile iklim ve doğa olaylarına karşı yüksek duyarlılık gösteren sektörler arasında yer aldığına dikkat çekilerek, sektörün dayanıklılığının artırılmasına yönelik çalışmaların, sektörde istihdamın sürdürülebilirliği açısından önemli olduğu belirtiliyor. Ayrıca, strateji kapsamında, turizmde çalışma koşulları iyileştirilecek ve istihdamın sürekliliği sağlanacak.

GELECEĞİ ŞEKİLLENDİRECEK 2 MEGA TREND

Ulusal İstihdam Stratejisi kapsamında tüm bu sektörlerde istihdam açısından tespit edilen önemli bir husus var; o da, beceri açığı. Tespitte, beceri açığı riskinin gittikçe arttığı da vurgulanıyor. Bunun için de mevcut ve potansiyel işgücünün gerekli becerilerle donatılması ve tüm düzeylerde eğitim programı tasarımlarının değişen talep koşullarına uygun olarak güncellenmesi, işgücü piyasalarının yapısal dönüşümü açısından temel bir gereklilik olarak değerlendiriliyor.

Ulusal İstihdam Stratejisi’ne göre, işlerin geleceğini doğrudan şekillendiren iki önemli mega trend var. Biri, yeşil dönüşüm, diğeri dijital dönüşüm. Yeşil dönüşüm, ürün çeşitliliğinden teknolojiye, üretim organizasyonundan lojistik tercihlerine kadar üretim süreçlerini, dolayısıyla işgücü talebini önemli ölçüde etkiliyor. Dijital dönüşüm ise işlere ve iş süreçlerine olan etkisiyle işgücü talebini değiştirirken, aynı zamanda gençlerin çalışma algısını ve işten beklentilerini de dönüştürerek, işgücü arzını çok boyutlu olarak etkiliyor.

Strateji raporunda; bu iki dönüşüm sürecinin ve bunların birbirinden beslendiği koşullara işaret eden ikiz dönüşümün, hem işgücü arzı hem de işgücü talebinde neden olduğu değişime bağlı olarak işgücü piyasalarındaki beceri uyumsuzluğu üzerinde önemli etkiler yarattığı ifade ediliyor. Mega trendlerin de etkisiyle gelecek yıllarda temel işgücü becerilerinin önemli düzeyde değişmesi ve değişen becerilere sahip işgücüne erişimde zorluklar yaşanması bekleniyor.

BECERİ AÇIĞI RİSKİ ARTIYOR

Buradan da anlaşılacağı üzere, istihdamda, beceri açığı riski var. Orta ve uzun vadede temel becerilerin önemli ölçüde değişeceğine yönelik beklentinin belirleyicisi, teknolojik gelişmelere uyum sağlama gerekliliği.

Teknolojideki hızlı değişim, işgücü talebini dönüştürüyor ve bu dönüşüm, işgücü arzı ile talebi arasındaki uyumsuzluğu beceri açığı boyutuyla genişletiyor. Bu durum sadece Türkiye’ye has da değil. Avrupa Barometresi Raporu, AB genelinde şirketlerin yüzde 78’inin, ihtiyaç duyduğu becerilere sahip çalışan bulmakta zorluk yaşadığını gösteriyor. Türkiye’de de özel sektörde işe yerleştirmelerin işverenin talebi karşılama oranı yüzde 46’larda. Türkiye’de de ciddi bir beceri açığı riski yaşanıyor.

İstihdamı etkileyecek ikinci mega trend dijital dönüşüm. Dijital dönüşüm, hem yeni iş modelleri aracılığıyla hem de yüksek nitelik gerektiren işgücü talebiyle verimliliği artırma ve yüksek katma değer yaratma potansiyeli sunuyor. Bununla birlikte dönüşüm süreci, dünya üzerinde eşit biçimde ve eş zamanlı olarak gelişmiyor, üretim altyapılarına, dijital teknolojilerin kullanımına ve diğer etmenlere göre bölgesel farklılıklar gösteriyor. Geleneksel üretim yöntemlerinin yaygın olarak kullanılmaya devam edildiği coğrafyalarda, dijital dönüşüm nedeniyle iş kaybı riskinin diğerlerine göre daha düşük düzeyde olduğu ileri sürülse de bu dönüşümün uzun vadede ülkeler arasındaki gelişmişlik farklarını daha da artırarak geride kalan ülkelerin rekabet güçlerini, işgücü piyasalarını ve toplumsal refah düzeylerini olumsuz etkilemesi öngörülüyor.

YENİ STRATEJİ: İŞE AL VE YETİŞTİR

ULUSAL İstihdam Stratejisi’ne göre, yapılan araştırmalar, işverenlerin yüksek mesleki beceri gerektiren mesleklere yönelik açık işlerde, istihdam etmek istedikleri çalışanların eğitim düzeyleri konusunda önemli oranda beklenti içinde olmadıklarını gösteriyor. Bu durum, işgücü piyasasında “işe al ve yetiştir” yaklaşımının önemli düzeyde karşılığı olduğuna işaret ediyor. Bunun yanında açık işler ile iş arayanların yoğunlaştığı mesleklerin de önemli düzeyde örtüştüğü görülüyor. İstatistikler, eğitim-istihdam ilişkisinin güçlendirilerek talebe uygun becerilere sahip işgücünün yetiştirilmesine yönelik çalışmaların ileri taşınması gerektiğini gösteriyor.

KAHVERENGİ İŞLER YOK OLACAK

İSTİHDAM Stratejisi’nde yeşil dönüşüm kapsamında odaklanılacak bir başka alan ise iklim değişikliği ve bunun istihdam üzerindeki etkileri. Bu durum bir taraftan fırsat olarak görülürken, diğer taraftan işgücü piyasasında var olan kırılganlıkları da etkilemesi bekleniyor. İklim değişikliğinin etkileriyle yeşil ekonomiye geçişin mevcut işler ve beceriler açısından dönüştürücü sonuçları olacak. Dönüşüm sürecinin bir taraftan karbon yoğun ve kirletici sektörlerde kahverengi işlerin yok olmasına, diğer taraftan sektörlerde bazı işlerin yeşil işlere dönüşmesine ve yeni yeşil işlerin ortaya çıkmasına yol açması bekleniyor. İşgücünün işlerdeki değişime uyumu, istihdamın korunması ve geliştirilmesi açısından önemli bir gereklilik olarak değerlendiriliyor. Dönüşüm sürecinin doğası gereği artması beklenen beceri uyumsuzluğu, işgücü piyasasının yapısal sorunlarıyla birlikte ele alındığında, yeşil ekonomiye geçişi yavaşlatabilecek.

İŞTE 4 YILLIK YOL HARİTASI

Mesleki ve teknik ortaöğretim programları işgücü piyasası ihtiyaçlarını karşılamak üzere güncellenecek.

Mesleki ve teknik Anadolu lisesi öğretmenlerinin yeşil ve dijital dönüşüm gerekliliklerine uyumu sağlanacak.

Öğretim elemanlarının yeşil ve dijital dönüşüme uyumu sağlanacak.

Mesleki ve teknik eğitim veren özel okullara yönelik teşvikler, sektörel ihtiyaçlar doğrultusunda güncellenecek.

Organize Sanayi Bölgeleri ve teknoparklar içinde mesleki ve teknik Anadolu liseleri ile mesleki eğitim  merkezleri açılacak, mesleki eğitim kapsamında eğitim alan öğrenci sayısı artırılacak.

1 ila 8. sınıflara ait ders kitapları, yeşil ve dijital dönüşüm sürecinde beceri uyumunun geliştirilmesi amacıyla güncellenecek.

Yükseköğretim programlarının işgücü piyasası talepleri ile uyumu artırılacak, bu sayede
yeşil ve dijital dönüşüme uyum kabiliyeti yüksek işgücünün yetiştirilmesine katkı sağlanacak.

Geleceğin meslekleri temalı çalıştaylar bölgesel bazda düzenli olarak gerçekleştirilecek.

Yeşil ve dijital dönüşüm kapsamında öne çıkan meslekler belirlenecek, meslek standardı ve yeterlilik çalışmaları yürütülecek.

Yeşil ve dijital dönüşüm süreçleriyle ortaya çıkan işgücü piyasası ihtiyaçlarına yönelik projeler geliştirilecek, bu ihtiyaçları karşılamaya yönelik işbaşı eğitim programları ve mesleki eğitim kursları uygulanacak.

İşletmelerin yeşil dönüşüm süreçlerine katkı sağlamak ve bu alana olan ilgiyi teşvik etmek amacıyla yeşil dönüşüm profesyonelleri ile işletmeleri bir araya getiren “Yeşil İşgücü Buluşması” etkinlikleri düzenlenecek.