Her tür bağımlılığın tedavisinde tek ilaç devri başlıyor
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Aralık 13, 2004 21:23
Bilim adamları uzun süredir, uyuşturucu ve alkolden, aşırı yemeğe ve sigaraya kadar her çeşit bağımlılığın beyindeki aynı kaynaktan beslendiğinden kuşkulanıyordu. Ve tek bir ilaçla, beynin bu bölgesine müdahale ederek, bütün bağımlılıkları tedavi etme umudunun peşinde koşuyorlardı.
İflah etmez bir İspanyol alkol bağımlısına biraz da son umut olarak uygulanan başarılı bir ilaç tedavisi, bütün bağımlılıkların tek bir ilaçla tedavisi için bir umudun yolunu açtı. Hastanın adı Jose Galan’dı, alkolün yaşamını tükettiğini fark ettiğinde 30 yaşındaydı. Galan, Madrid’deki Complutense Üniversitesi’nde öğrencilik döneminde, hemen hemen her akşam arkadaşlarıyla içmeye gidiyordu.
Bir süre sonra Galan, derste olması gerekirken, gündüz saatlerinde de barlara "takılmaya" başlayınca, aslında pek çok alkoliğin yapmadığını yaptı: Doktora gitti. "İlk başta doktorlar içkiyi kesmemi söylüyordu. Ancak bu öneri işe yaramadı" diyor. Bunun üzerine doktorlar kendisini psikoterapi görmesi için ikna ettiler. Ayrıca içki içme arzusunu bastıran "dürtü baskılayıcı" ilaçlar verdiler. İki kez de hastaneye yatırdılar.
Bütün bu önlemler bir iki hafta işe yaradı. Ancak her seferinde Galan yeniden içmeye başladı. Son olarak, Madrid’deki Retiro Akıl Sağlığı Merkezi’ndeki alkolizm programının yetkilisi Dr.Gabriel Rubio’ya başvurdu.
Rubio sıra dışı bir tedavi uygulamaya başladı. Sara krizlerini önlemede kullanılan "topiramate" maddesi içeren bir ilaç verdi. Şimdi aradan 10 ay geçmesine karşın, Galan içkiyi ağzına değdirmediği gibi aşırı yemekten de vazgeçti.
Tek bir ilaçla
Bilim adamları uzun süredir, uyuşturucu ve alkolden aşırı yemeğe ve sigaraya kadar her çeşit bağımlılığın bir şekilde aynı kaynaktan beslendiğinden kuşkulanıyordu.
Fakat son birkaç yıldır bu görüşü düşünce boyutundan çıkartıp, laboratuvara taşıdılar. Bu süreçte aralarında topiramate’ın da bulunduğu, aynı anda birkaç bağımlılığı birden tedavi eden çeşitli ilaçlar geliştirdiler.
Bu arada pek çok bağımlıda ortak olan beyin kimyasıyla ilgili bilgilere ulaştılar. Sonuç olarak, bilim adamları her türlü bağımlılığı tedavi edecek ilaçların yakında piyasaya çıkabileceğine inanmaya başladı. Háttá bazıları bir adım daha ileriye giderek, tek bir ilacın bağımlıların kurtuluşu olacağı duygusuna kapıldı.
Korkutucu rakamlar
Bu ilacın ne denli gerekli olduğunu anlamak için bağımlılık nedeniyle yitirilen yaşamlara bir göz atmak yeterli.
Dünya Sağlık Örgütü’nün rakamlarına göre her sekiz saniyede bir, bir kişi tütüne bağlı hastalıklardan yaşamını yitiriyor.
Aşırı alkol tüketiminin toplumsal sonuçları ise saymakla bitmez. Son günlerde İsveç’te yapılan bir araştırmaya göre şiddet olaylarının yüzde 16’sından eroin bağımlıları değil alkolikler sorumlu.
Obezite ABD ve Avrupa’da 100 milyon insanı etkilerken, sayıları bilinmeyen çok sayıda insan bir seferde aşırı yiyerek hastalanıyor.
Bağımlılar genellikle sorunlarını gizlerler, doktorlar da çoğunlukla bunları görmezden gelir. Uzmanlar tek bir bağımlılık ilacının bağımlıları bu saklandıkları delikten çıkartacağına inanıyor.
Umut verici sonuçlar
Şu anda topiramate "gümüş mermi" olarak değerlendirilen tek ilaca en yakın aday. Archives of General Psychiatry isimli derginin Eylül sayısında yer alan ve aşırı alkol tüketenler üzerinde yapılan bir araştırma, ilacın alkol bağımlılığı vakalarında umut verici sonuçlara yol açtığına dikkat çekiyor.
Topiramate alan alkol bağımlılarının, plasebo kullananlara göre üç ay boyunca alkole ağızlarını değdirmeme eğilimi 6 misli daha fazla.
Tedavi gören hastaların üçte biri, aşırı alkol tüketiminden orta derece tüketime geçmeyi başardı. Bu arada beş bağımlıdan biri tümüyle içkiyi bıraktı.
Topiramate piyasadaki alkolizm ilaçlarından -acamprosate ve naltrexone- en az 4 misli daha güçlü. Ayrıca alkolikler topiramate’ı kullanırken içki içmeme gibi bir zorunluluk içinde olmadıkları için bu tedaviye daha ılımlı yaklaşabiliyorlar.
Archives araştırması, bunun yanı sıra, topiramate’ın diğer bağımlılıklara da iyi geldiğini ortaya çıkarttı. Tedavi gören hastaların yarısı kilo verirken, 5 kişiden biri sigarayı bıraktı Ğkimse kendilerinden böyle bir şey istememesine karşın-.
Yan etkiler
Virginia Üniversitesi’nden nörolog Dr.Bankole Johnson, bu ilaç sayesinde tedavi gören hastalarının sosyal işlevlerinde daha başarılı ve fiziksel sağlıklarının daha iyi olduklarını belirtiyor.
Topiramate’ın rahatsız edici iki yan etkisi var. Biri insanı sersemletmesi, ikincisi de insanın sözcükleri anımsamakta zorlanmasıdır. İlacı pek çok kişiye tavsiye eden Dr.Johnson, "İlacın neden olduğu bilişsel zorluklar, alkolün neden olduğu bilişsel zorlukların yanında devede kulak kalır" diyor.
İlacı üreten Johnson&Johnson alışma sürecini kolaylaştırmak için ilacın zamana göre tahliyesini sağlayan yeni bir versiyonu üzerinde çalışıyor. Ancak akut glokom ve böbrek taşları gibi diğer yan etkileri ilacın yaygın bir şekilde kullanılmasını engelliyor.
Diğer adaylar
Bilim adamlarının başka adayları daha var. Sözgelimi, marihuana’nın iştahı nasıl artırdığını araştıran bir çalışma, rimonabant adı verilen yeni bir ilacın geliştirilmesine zemin hazırladı.
Bu ilaç iştahı bastırırken, nikotin ve alkole olan bağımlılığı da azaltıyor.
Sanofi-Aventis ilaç şirketi, 2006 yılında bunu, Acomplia adı altında diyet ilacı olarak piyasaya çıkartacağını duyurdu. Bağımlılığı hayvanlar üzerinde araştıran South Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden sinirbilimci Peter Kalivas, bu çalışmalarda kilit unsurun glutamat üzerinde yoğunlaşmak olduğuna inanıyor.
Glutamat, şiddetli arzularla ilgili bir nörotransmiterdir. Kalivas, kokain kullanan insanların fotoğraflarına bakan 13 kokain bağımlısının beynini taradı. Daha sonra deneklere glutamat-baskılayıcı N-asetilsistin verdi. Bu madde, bugün kistik fibroz hastalarında kullanılıyor. Daha sonra hastaların beyinlerini yeniden taradı. Sonuçta ilacın deneklerin istek tepkilerinin büyük ölçüde azalttığını keşfetti.
Biyokimyasal hedef
Bağımlılığa karşı geliştirilen ilaçların diğer biyokimyasal hedefi gamma-aminobutirat veya kısaca GABA’dır. Bu biyokimyasal madde normal bir beyni aşırı düşkünlüğe karşı korur.
Bağımlılarda, içki veya sigara gördükleri zaman beyinleri o kadar fazla glutamat salgılar ki, GABA reseptörleri aşırı çalışmaktan bunalır. Yani arzu, kontrolü ele geçirir.
Bu arada, kaşların hizasında yer alan beynin duygusal merkezi, nucleus accumbens, bir dopamin seline maruz kalır. Zevk ile ilgili bir nörotransmiter olan dopamin, bağımlının bağımlı olduğu maddeyi daha fazla tüketmesine yol açar.
Bu durumda en mantıklı strateji GABA salgısını artırmaktır. Kas gevşetici bir ilaç olan Baclofen işte bunu yapıyor. 2002 yılında İtalya’da yapılan bir araştırmada, ilacın bağımlılık konusundaki yararları ortaya çıkmıştı. Aynı yıl bilim adamları Baclofen verilen kemirgenlerin kokain, eroin, nikotin bağımlılığının azaldığı görüldü.
Newsweek dergisinin 6 Aralık 2004 tarihli sayısına göre bilim adamları, henüz topiramate, bacldofen veya piyasalardaki diğer herhangi bir ilacın bağımlılığın Prozac’ı olup olmayacağını bilmiyor. Burada amaç, ilacın hedefteki beyin sistemlerini etkilerken minimum yan etkilere yol açması.
Bir süre sonra Galan, derste olması gerekirken, gündüz saatlerinde de barlara "takılmaya" başlayınca, aslında pek çok alkoliğin yapmadığını yaptı: Doktora gitti. "İlk başta doktorlar içkiyi kesmemi söylüyordu. Ancak bu öneri işe yaramadı" diyor. Bunun üzerine doktorlar kendisini psikoterapi görmesi için ikna ettiler. Ayrıca içki içme arzusunu bastıran "dürtü baskılayıcı" ilaçlar verdiler. İki kez de hastaneye yatırdılar.
Bütün bu önlemler bir iki hafta işe yaradı. Ancak her seferinde Galan yeniden içmeye başladı. Son olarak, Madrid’deki Retiro Akıl Sağlığı Merkezi’ndeki alkolizm programının yetkilisi Dr.Gabriel Rubio’ya başvurdu.
Rubio sıra dışı bir tedavi uygulamaya başladı. Sara krizlerini önlemede kullanılan "topiramate" maddesi içeren bir ilaç verdi. Şimdi aradan 10 ay geçmesine karşın, Galan içkiyi ağzına değdirmediği gibi aşırı yemekten de vazgeçti.
Tek bir ilaçla
Bilim adamları uzun süredir, uyuşturucu ve alkolden aşırı yemeğe ve sigaraya kadar her çeşit bağımlılığın bir şekilde aynı kaynaktan beslendiğinden kuşkulanıyordu.
Fakat son birkaç yıldır bu görüşü düşünce boyutundan çıkartıp, laboratuvara taşıdılar. Bu süreçte aralarında topiramate’ın da bulunduğu, aynı anda birkaç bağımlılığı birden tedavi eden çeşitli ilaçlar geliştirdiler.
Bu arada pek çok bağımlıda ortak olan beyin kimyasıyla ilgili bilgilere ulaştılar. Sonuç olarak, bilim adamları her türlü bağımlılığı tedavi edecek ilaçların yakında piyasaya çıkabileceğine inanmaya başladı. Háttá bazıları bir adım daha ileriye giderek, tek bir ilacın bağımlıların kurtuluşu olacağı duygusuna kapıldı.
Korkutucu rakamlar
Bu ilacın ne denli gerekli olduğunu anlamak için bağımlılık nedeniyle yitirilen yaşamlara bir göz atmak yeterli.
Dünya Sağlık Örgütü’nün rakamlarına göre her sekiz saniyede bir, bir kişi tütüne bağlı hastalıklardan yaşamını yitiriyor.
Aşırı alkol tüketiminin toplumsal sonuçları ise saymakla bitmez. Son günlerde İsveç’te yapılan bir araştırmaya göre şiddet olaylarının yüzde 16’sından eroin bağımlıları değil alkolikler sorumlu.
Obezite ABD ve Avrupa’da 100 milyon insanı etkilerken, sayıları bilinmeyen çok sayıda insan bir seferde aşırı yiyerek hastalanıyor.
Bağımlılar genellikle sorunlarını gizlerler, doktorlar da çoğunlukla bunları görmezden gelir. Uzmanlar tek bir bağımlılık ilacının bağımlıları bu saklandıkları delikten çıkartacağına inanıyor.
Umut verici sonuçlar
Şu anda topiramate "gümüş mermi" olarak değerlendirilen tek ilaca en yakın aday. Archives of General Psychiatry isimli derginin Eylül sayısında yer alan ve aşırı alkol tüketenler üzerinde yapılan bir araştırma, ilacın alkol bağımlılığı vakalarında umut verici sonuçlara yol açtığına dikkat çekiyor.
Topiramate alan alkol bağımlılarının, plasebo kullananlara göre üç ay boyunca alkole ağızlarını değdirmeme eğilimi 6 misli daha fazla.
Tedavi gören hastaların üçte biri, aşırı alkol tüketiminden orta derece tüketime geçmeyi başardı. Bu arada beş bağımlıdan biri tümüyle içkiyi bıraktı.
Topiramate piyasadaki alkolizm ilaçlarından -acamprosate ve naltrexone- en az 4 misli daha güçlü. Ayrıca alkolikler topiramate’ı kullanırken içki içmeme gibi bir zorunluluk içinde olmadıkları için bu tedaviye daha ılımlı yaklaşabiliyorlar.
Archives araştırması, bunun yanı sıra, topiramate’ın diğer bağımlılıklara da iyi geldiğini ortaya çıkarttı. Tedavi gören hastaların yarısı kilo verirken, 5 kişiden biri sigarayı bıraktı Ğkimse kendilerinden böyle bir şey istememesine karşın-.
Yan etkiler
Virginia Üniversitesi’nden nörolog Dr.Bankole Johnson, bu ilaç sayesinde tedavi gören hastalarının sosyal işlevlerinde daha başarılı ve fiziksel sağlıklarının daha iyi olduklarını belirtiyor.
Topiramate’ın rahatsız edici iki yan etkisi var. Biri insanı sersemletmesi, ikincisi de insanın sözcükleri anımsamakta zorlanmasıdır. İlacı pek çok kişiye tavsiye eden Dr.Johnson, "İlacın neden olduğu bilişsel zorluklar, alkolün neden olduğu bilişsel zorlukların yanında devede kulak kalır" diyor.
İlacı üreten Johnson&Johnson alışma sürecini kolaylaştırmak için ilacın zamana göre tahliyesini sağlayan yeni bir versiyonu üzerinde çalışıyor. Ancak akut glokom ve böbrek taşları gibi diğer yan etkileri ilacın yaygın bir şekilde kullanılmasını engelliyor.
Diğer adaylar
Bilim adamlarının başka adayları daha var. Sözgelimi, marihuana’nın iştahı nasıl artırdığını araştıran bir çalışma, rimonabant adı verilen yeni bir ilacın geliştirilmesine zemin hazırladı.
Bu ilaç iştahı bastırırken, nikotin ve alkole olan bağımlılığı da azaltıyor.
Sanofi-Aventis ilaç şirketi, 2006 yılında bunu, Acomplia adı altında diyet ilacı olarak piyasaya çıkartacağını duyurdu. Bağımlılığı hayvanlar üzerinde araştıran South Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden sinirbilimci Peter Kalivas, bu çalışmalarda kilit unsurun glutamat üzerinde yoğunlaşmak olduğuna inanıyor.
Glutamat, şiddetli arzularla ilgili bir nörotransmiterdir. Kalivas, kokain kullanan insanların fotoğraflarına bakan 13 kokain bağımlısının beynini taradı. Daha sonra deneklere glutamat-baskılayıcı N-asetilsistin verdi. Bu madde, bugün kistik fibroz hastalarında kullanılıyor. Daha sonra hastaların beyinlerini yeniden taradı. Sonuçta ilacın deneklerin istek tepkilerinin büyük ölçüde azalttığını keşfetti.
Biyokimyasal hedef
Bağımlılığa karşı geliştirilen ilaçların diğer biyokimyasal hedefi gamma-aminobutirat veya kısaca GABA’dır. Bu biyokimyasal madde normal bir beyni aşırı düşkünlüğe karşı korur.
Bağımlılarda, içki veya sigara gördükleri zaman beyinleri o kadar fazla glutamat salgılar ki, GABA reseptörleri aşırı çalışmaktan bunalır. Yani arzu, kontrolü ele geçirir.
Bu arada, kaşların hizasında yer alan beynin duygusal merkezi, nucleus accumbens, bir dopamin seline maruz kalır. Zevk ile ilgili bir nörotransmiter olan dopamin, bağımlının bağımlı olduğu maddeyi daha fazla tüketmesine yol açar.
Bu durumda en mantıklı strateji GABA salgısını artırmaktır. Kas gevşetici bir ilaç olan Baclofen işte bunu yapıyor. 2002 yılında İtalya’da yapılan bir araştırmada, ilacın bağımlılık konusundaki yararları ortaya çıkmıştı. Aynı yıl bilim adamları Baclofen verilen kemirgenlerin kokain, eroin, nikotin bağımlılığının azaldığı görüldü.
Newsweek dergisinin 6 Aralık 2004 tarihli sayısına göre bilim adamları, henüz topiramate, bacldofen veya piyasalardaki diğer herhangi bir ilacın bağımlılığın Prozac’ı olup olmayacağını bilmiyor. Burada amaç, ilacın hedefteki beyin sistemlerini etkilerken minimum yan etkilere yol açması.