Hastalıklar ve kötü alışkanlıklar babadan oğula geçebiliyor
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Mart 04, 2006 00:00
Bir babanın işlediği günahlar, doğrudan sonraki nesillere de geçiyor. Bir erkeğin genç yaşlarındaki beslenme ve sigara alışkanlıkları, o kişinin oğlunun ve hatta torununun bile sağlığını etkileyebiliyor.
Yeni yapılan bir araştırmaya göre kalıtıma bağlı bu etkiler, "epigenetik" de denilen, DNA üzerindeki önemli kimyasal değişikliklere bağlıdır. Bu değişikliklerin halk sağlığı üzerindeki etkisi de çok büyük olabilir. Örneğin bugünkü gençlerin davranışları, ileriki yılların sorunlarını oluşturabilir.
University College London’da genetik uzmanı olan Marcus Pembrey ve ekibi, erkek tarafından sağlığa bağlı etkilerin bir sonraki nesile aktarıldığını iki şekilde kanıtladıklarını belirtiyor. Bunlardan ilki, İngiltere’de 1990’larda bebek sahibi aileler arasında yapılan Avon araştırmasıdır.
Araştırmaya katılan babaların 5 binden fazlası, ya o sırada ya da geçmişte sigara tiryakisiydi. Bu erkeklerin de 166’sı, sigaraya 11 yaşından önce, yani vücudun özellikle çevreye bağlı strese açık olduğu bir dönemde başlamıştı.
Oğullardaki fazla kilo
Araştırma sonuçlarına göre, ergenlikten önce sigaraya başlayan deneklerin oğulları (yaşları 9), ortalamanın çok üzerinde kiloya sahipti. Aynı etki kızları üzerinde görülmemişti.
Pembrey ve ekibi, İsveç’in kuzeyindeki ücra bir bölgede yaşayan ailelerin tarihi kayıtlarına bakarak, onları üç nesil boyunca inceledi ve dönemin hasat verilerinden beslenme olanaklarını değerlendirdi.
9 ila 12 yaşları arasındayken gıda sıkıntısı yaşayanların torunlarının, çok daha uzun yaşadıkları belirlendi. Ayrıca etki tamamen cinsiyet seçiyordu; yani erkek torunlarının beslenmeleri dedelerin, kız torunlarınki de babaanne ve ananelerine bağlıydı.
Benzer etkilerin kadınlar arasında nesiller boyunca birbirlerine aktarıldığı, daha önce saptanmıştı. Fakat yeni bulgular, böylesi değişikliklerin erkekler arasında da yaşandığının ilk kanıtı oldu. Öte yandan, tüm durumun kamu sağlığı üzerinde çok daha büyük bir sonuç yaratmasından endişe ediliyor.
Sıfırlanma yok
Hayvanlar üzerindeki benzer durumlar konusunda çalışmalar yürütmüş olan Washington Üniversitesi'nden Mike Skinner, "Bu tıbbın yeni paradigmasıdır ve çevrenin, sağlığımızı ve gelecek nesilleri nasıl etkilediğinin bir göstergesidir" diyor.
Nesiller arasındaki bu aktarımın yarattığı etkinin nedeni olarak, DNA üzerindeki değişikler, örneğin metil gruplarının eklenmesi gösteriliyor. Bu tür epigenetik değişikliklerin her nesilde "sıfırlandığına", yani etkisinin bittiğine inanılıyordu.
Ancak genetik yapısı üzerindeki kimi bölgeler, epigenetik değişikliklerin yok olmasına karşı koyuyor. Pembrey’e göre, erkeklerde bazı etkilerin kalıtımsal olarak aktarılması Y kromozomundaki değişikliklere bağlı olabilir. Epigenetik değişiklikler, bir sonraki nesil tarafından alındıkları anda, uzun ömürlü hale gelebilirler.
New Scientist’te yayımlanan habere göre, Mike Skinner de, hastalıkların önde gelen nedenlerinden birinin, kalıtımla geçen bu değişiklikler olabileceğine inanıyor.
Birçok araştırma, bazı ülkelerdeki çocukların sigara ve içkiye çok erken yaşlarda başladıklarını ve etkilerin sonraki nesillere geçmesi halinde, sonuçların çok büyük olabileceğini öne sürüyor.
Obezite ve şeker hastalığı gibi hastalıkların giderek yaygınlaşması da, kalıtımla gelen epigenetik değişikliklere bağlanabilir.
EPİGENETİK HARİTA
Sağlık ve hastalıkların kökenini belirlemede epigenetik değişiklerin rolü üzerine tartışmalar artarken, araştırmacılar da İnsan Genom Projesi’nin karşısına yeni bir rakip çıkarmaya hazırlanıyor.
İngiltere’deki Sanger Enstitüsü ile Almanya’daki Epigonomics şirketi, DNA’ya metil grupların eklenmesiyle ortaya çıkan varyasyonları belirlemede yolun yarısına gelmiş durumdalar.
Uluslararası bir İnsan Epigenom Projesi başlatmak isteyen genetik uzmanları, planlarına ilişkin bir tasarıyı kısa bir süre önce yayımladı (Cancer Research, sayı 65, sf. 11241).
Projenin asıl amacı, kişilerin hayatlarında meydana gelebilecek olan ve ileride kanser veya başka hastalıklara neden olması muhtemel epigenetik değişiklikleri belirlemektir. Öte yandan projeyle, nesilden nesile aktarılan ve sağlığa etki edebilecek kalıtsal değişiklerin de saptanması amaçlanıyor.
University College London’da genetik uzmanı olan Marcus Pembrey ve ekibi, erkek tarafından sağlığa bağlı etkilerin bir sonraki nesile aktarıldığını iki şekilde kanıtladıklarını belirtiyor. Bunlardan ilki, İngiltere’de 1990’larda bebek sahibi aileler arasında yapılan Avon araştırmasıdır.
Araştırmaya katılan babaların 5 binden fazlası, ya o sırada ya da geçmişte sigara tiryakisiydi. Bu erkeklerin de 166’sı, sigaraya 11 yaşından önce, yani vücudun özellikle çevreye bağlı strese açık olduğu bir dönemde başlamıştı.
Oğullardaki fazla kilo
Araştırma sonuçlarına göre, ergenlikten önce sigaraya başlayan deneklerin oğulları (yaşları 9), ortalamanın çok üzerinde kiloya sahipti. Aynı etki kızları üzerinde görülmemişti.
Pembrey ve ekibi, İsveç’in kuzeyindeki ücra bir bölgede yaşayan ailelerin tarihi kayıtlarına bakarak, onları üç nesil boyunca inceledi ve dönemin hasat verilerinden beslenme olanaklarını değerlendirdi.
9 ila 12 yaşları arasındayken gıda sıkıntısı yaşayanların torunlarının, çok daha uzun yaşadıkları belirlendi. Ayrıca etki tamamen cinsiyet seçiyordu; yani erkek torunlarının beslenmeleri dedelerin, kız torunlarınki de babaanne ve ananelerine bağlıydı.
Benzer etkilerin kadınlar arasında nesiller boyunca birbirlerine aktarıldığı, daha önce saptanmıştı. Fakat yeni bulgular, böylesi değişikliklerin erkekler arasında da yaşandığının ilk kanıtı oldu. Öte yandan, tüm durumun kamu sağlığı üzerinde çok daha büyük bir sonuç yaratmasından endişe ediliyor.
Sıfırlanma yok
Hayvanlar üzerindeki benzer durumlar konusunda çalışmalar yürütmüş olan Washington Üniversitesi'nden Mike Skinner, "Bu tıbbın yeni paradigmasıdır ve çevrenin, sağlığımızı ve gelecek nesilleri nasıl etkilediğinin bir göstergesidir" diyor.
Nesiller arasındaki bu aktarımın yarattığı etkinin nedeni olarak, DNA üzerindeki değişikler, örneğin metil gruplarının eklenmesi gösteriliyor. Bu tür epigenetik değişikliklerin her nesilde "sıfırlandığına", yani etkisinin bittiğine inanılıyordu.
Ancak genetik yapısı üzerindeki kimi bölgeler, epigenetik değişikliklerin yok olmasına karşı koyuyor. Pembrey’e göre, erkeklerde bazı etkilerin kalıtımsal olarak aktarılması Y kromozomundaki değişikliklere bağlı olabilir. Epigenetik değişiklikler, bir sonraki nesil tarafından alındıkları anda, uzun ömürlü hale gelebilirler.
New Scientist’te yayımlanan habere göre, Mike Skinner de, hastalıkların önde gelen nedenlerinden birinin, kalıtımla geçen bu değişiklikler olabileceğine inanıyor.
Birçok araştırma, bazı ülkelerdeki çocukların sigara ve içkiye çok erken yaşlarda başladıklarını ve etkilerin sonraki nesillere geçmesi halinde, sonuçların çok büyük olabileceğini öne sürüyor.
Obezite ve şeker hastalığı gibi hastalıkların giderek yaygınlaşması da, kalıtımla gelen epigenetik değişikliklere bağlanabilir.
EPİGENETİK HARİTA
Sağlık ve hastalıkların kökenini belirlemede epigenetik değişiklerin rolü üzerine tartışmalar artarken, araştırmacılar da İnsan Genom Projesi’nin karşısına yeni bir rakip çıkarmaya hazırlanıyor.
İngiltere’deki Sanger Enstitüsü ile Almanya’daki Epigonomics şirketi, DNA’ya metil grupların eklenmesiyle ortaya çıkan varyasyonları belirlemede yolun yarısına gelmiş durumdalar.
Uluslararası bir İnsan Epigenom Projesi başlatmak isteyen genetik uzmanları, planlarına ilişkin bir tasarıyı kısa bir süre önce yayımladı (Cancer Research, sayı 65, sf. 11241).
Projenin asıl amacı, kişilerin hayatlarında meydana gelebilecek olan ve ileride kanser veya başka hastalıklara neden olması muhtemel epigenetik değişiklikleri belirlemektir. Öte yandan projeyle, nesilden nesile aktarılan ve sağlığa etki edebilecek kalıtsal değişiklerin de saptanması amaçlanıyor.