Yaş öncesi seçenekler

Yüksek Askeri Şura'nın bugün başlayacak olan toplantısı, geçen dönem yaşanan iniş çıkışların aksine, Hükümet-Ordu ilişkilerinin oldukça sakin sularda seyrettiği bir dönemde yapılıyor. Genelkurmay Başkanlığı görevinin bu ay sonunda Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı ile şimdiki Kara Kuvvetleri Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu arasındaki devir teslimi, teamüllere uygun bir şekilde gerçekleşecek. Hal böyle olunca, terfi ve atamalarda iki komutanın belirleyiciliği ön plana çıkıyor: Orgeneral Karadayı ve Orgeneral Kıvrıkoğlu... Genelkurmay Başkanı'nın değiştiği Şura toplantılarında sistem genellikle şöyle işliyor:

Terfilerde son söz hakkı ‘‘giden’’ Genelkurmay Başkanı'na ait oluyor. Ancak yine de, terfiler şekillenirken selefin (Karadayı), halefine (Kıvrıkoğlu) fikrini sorması yine teamülün bir gereği. Atamalarda, yani kimin nereye geleceği konusunda son söz hakkı ise ‘‘gelen’’ Genelkurmay Başkanı'na bırakılıyor. Çünkü, gelenek calışacağı ekibi yeni Genelkurmay Başkanı'nın kendisinin seçmesi. Ancak yine de Kıvrıkoğlu kendi atama listesini Karadayı'ya sunarken, onun görüşünü alması da yine hem teamül, hem de Türk Silahlı Kuvvetleri'ndeki yerleşik saygı kurallarının bir gereği. Bu yılki Şura'da Hava ve Deniz Kuvvetleri'nde orgeneralliğe terfi eden komutan yok. Kara Kuvvetleri'nde ise mevcut korgenerallerden ikisi orgeneralliğe yükselecek.

HAREKET NOKTALARI

Orgeneral Kıvrıkoğlu, atamaları yaparken şu noktalardan hareket edecek:

1) Orgeneral Fikret Boztepe emekliye ayrılacağı için Jandarma Komutanlığı boşalıyor.

2) Orgeneral Atilla Ateş Kara Kuvvetleri Komutanı olacağı için Birinci Ordu Komutanlığı boşalıyor.

3) Orgeneral Çevik Bir kıta görevine çıkacağı için Genelkurmay İkinci Başkanlığı boşalıyor.

Orgeneral Kıvrıkoğlu, bu üç makamı doldururken, hem mevcut orgeneral kadrosunu değerlendirmek, hem de Şura'da korgenerallikten orgeneralliğe terfi edecek iki yeni komutana pozisyon bulmak durumunda. Kıdem ve teamül gibi faktörler dikkate aldığında, Orgeneral Kıvrıkoğlu'nun üzerinde çalışabileceği muhtemel senaryolar şöyle şekilleniyor:

ÇEVİK BİR'İN DURUMU

Çevik Bir, Genelkurmay Başkanlığı'nda üçüncü yılını dolduruyor ve artık kıta görevine çıkması gerekiyor. Gidebileceği en muhtemel görev yeri, Birinci Ordu Komutanlığı. Bunun nedeni, Birinci Ordu'nun, teamül gereği Genelkurmay Başkanı ve Kara Kuvvetleri Komutanı'ndan sonraki en kıdemli orgeneralin getirildiği nokta olması. Çevik Bir, bu Şura'dan sonra, Kara Kuvvetleri'nde Kıvrıkoğlu ve Ateş'in ardından en kıdemli komutan konumuna gelecek. Çünkü Bir, 1995 yılında orgeneralliğe terfi ederken, kendi devresi içinde birinci çıkmıştı. Çevik Bir'in İstanbul'daki Birinci Ordu'ya gitmesinin muhtemel sonucu şu olacak; Atilla Ateş, Kara Kuvvetleri Komutanlığında iki yıl kalacağı için, Çevik Bir önümüzdeki yıl orgenerallikte dördüncü yılını doldurup emeklilik menziline girecek. Hükümet, geçen yıl Genelkurmay Başkanı Karadayı'ya, Çevik Bir'i İzmir'deki Nato Komutanlığı'na göndermesini telkin etmiş, Karadayı Genelkurmay karargahında kopukluk olmaması gerekçesiyle bu öneriyi kabule yanaşmamıştı. Hükümetin bu yıl benzer bir telkinde bulunması beklenmiyor. Ancak geçen yılki eğilim hatırlandığında, kulislerde zayıf bir olasılık olmakla birlikte, ‘‘sıkıntı yaratabilecek’’ bu seçenekten yine de söz ediliyor.

HİLMİ ÖZKÖK İÇİN 2 SENARYO

Bu yılın en kritik atamalardan biri, İzmir'deki Nato Karargahı Komutanı Orgeneral Hilmi Özkök'ü konu alıyor. Bunun nedeni, teamül esas alındığında, Özkök'ün Kıvrıkoğlu'ndan sonraki ‘‘müstakbel’’ Kara Kuvvetleri Komutanı ve ardından Genelkurmay Başkanı adayı olarak gözükmesi. Bu durum şöyle açıklanabilir: Hilmi Özkök, 1996 YAŞ'ında orgeneralliğe terfi eden iki komutandan biri. Diğeri, şimdiki İkinci Ordu Komutanı Orgeneral Rasim Betir. Ancak, Özkök Şura'da birinci çıktığı için kıdemde önde. Çevik Bir'in devresinden (1995) olan Ege Ordu Komutanı Orgeneral Doğu Aktulga ve Kara Harp Akademileri Komutanı Orgeneral Necati Özgen, önümüzdeki yıl orgeneral rütbesinde dört yıllarını doldurup emeklilik menziline girecekler. Bu durumda, Özkök Kara Kuvvetleri'nde en kıdemli üçüncü asker konumuna girip, muhtemelen Çevik Bir'in boşaltacağı Birinci Ordu Komutanlığını üstlenecek. Bu ne anlama geliyor? Kıvrıkoğlu, Genelkurmay Başkanlığında dört yıl kalacağından, Atilla Ateş'in Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nda iki yıl kalıp, 2000 yılında emekli olması gerekecek. Bu durumda 2000 yılında Kara Kuvvetleri Komutanlığı için en güçlü aday Özkök oluyor. Temamüllerin işlemesi halinde geçerli olan bu senaryoda, Kıvrıkoğlu 2002 yılında emekli ayrılırken görevini Özkök'e teslim ediyor. Son iki yılını İzmir'deki Nato karargahının komutanı olarak geçiren Özkök için bu Şura'da iki muhtemel senaryo düşünülebilir:

1) Kıvrıkoğlu, yabancı dili kuvvetli olan Özkök'ü bu vasfın önemli görüldüğü Genelkurmay İkinci Başkanlığı'na getirir. Özkök bu görevde bir yıl kalır ve seneye Birinci Ordu'ya gider.

2) Kıvrıkoğlu, karargahta en yakın mesai arkadaşı olan Genelkurmay İkinci Başkanı'nı her yıl değiştirmek yerine, karargahta yönetim sürekliliğini sağlamak için bu görevde iki yıl kalabilecek bir komutan arayışına girebilir. Böyle olursa;

a) Bu yılki Şura'da orgeneralliğe terfi edecek iki ‘‘yeni’’ komutandan bu vasıfta birini bu göreve getirebilir. Bu durumda, teamüle çok uygun olmamakla birlikte Özkök'ü Nato'da bir yıl daha tutabilir ya da kendisi için yeni bir görev arar.

b) Daha zayıf bir ihtimal olmakla birlikte, orgenerallikte iki yılı daha bulunan Rasim Betir'i bu göreve getirir.

RASIM BETİR'İN DURUMU

Fikret Boztepe'den boşalacak olan Jandarma Komutanlığı için Hilmi Özkök'ün devresi olan İkinci Ordu Komutanı Rasim Betir potansiyel olarak daha muhtemel bir isim olarak görülüyor. Betir, bu göreve gelirse MGK'nın da üyesi oluyor. Betir'in yerine İkinci Ordu Komutanlığı'na Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanı Necdet Timur'un gitmesi akla yatkın gelen bir seçenek. Bu durumda bu yılki Şura'da terfi edecek olan ikinci ‘‘yeni’’ orgeneralin Timur'un yerine geçmesi düşünülebilir.

AKTULGA, ÖZGEN VE ŞENOĞUL

Ancak Kıvrıkoğlu, bu seçeneklere yönelmeyip Jandarma Komutanlığı için Betir'den bir yıl daha kıdemli olan Ege Ordu Komutanı Doğu Aktulga'yı da düşünülebilir. Ancak bu olasılıkta, Aktulga bu görevde en çok bir yıl kalır. Çünkü Çevik Bir'in devresi olan Aktulga orgenerallikteki dördüncü yılını önümüzdeki yıl dolduracak. Aynı durum, Bir ve Aktulga'nın devresi olan Harp Akademileri Komutanı Orgeneral Necati Özgen için geçerli. Geçen yıl orgeneralliğe terfi erip Üçüncü Ordu Komutanlığı'na atanan Nahit Şenoğul'un bu görevde bir yıl daha kalması muhtemel gözüküyor. Orgeneral Kıvrıkoğlu'nun önündeki muhtemel seçenekler böyle özetlenebilir.