Yargıya Batılı ölçütler geliyor

TBMM Adalet Alt Komisyonu'nda, bayram sonrası son şekli verilecek olan Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK) Tasarısı, önemli değişiklikler içeriyor. CMUK Tasarısı, suç nedeniyle ceza soruşturma ve kovuşturmasının nasıl yapılacağı, ceza davasının nasıl açılacağını, yürütüleceğini ve sonuca bağlanacağını kurallara bağlıyor.     Tanık, davetiye, telefon, telgraf, faks, elektronik posta aracılığıyla çağrılacak.     CUMHURBAŞKANI TANIK OLACAK Cumhurbaşkanı, başbakan, bakan ve milletvekilleri tanık sıfatıyla mahkemeye davet edilecek. Ancak Cumhurbaşkanı tanık beyanını ister konutunda isterse de yazılı olarak verebilecek. Bu kişilere tanık olarak dinleme durumlarında soru da sorulabilecek.     Avukatlar; doktor, diş hekimi ve hemşire gibi tıp mesleği mensupları; mali işlerle görevlendirilmiş müşavirler ve noterler, bu sıfatları dolayısıyla hizmet verdikleri kişiler hakkında öğrendikleri bilgileri isterlerse mahkemelerde tanık sıfatıyla anlatabilecek.     DEVLET SIRRI  Bir suç olgusuna ilişkin bilgiler, “devlet sırrı” olarak mahkemeye karşı gizli tutulamayacak. Tanıklık konumu, bilgilerin ”devlet sırrı” niteliği taşıması halinde; tanık, sadece mahkeme tarafından dinlenebilecek.     YALANCI ŞAHİDE CEZA VERİLECEK Tanığa görevinin önemi anlatılacak. Tanığa, dinlemeden önce gerçeği söylemesinin önemi, gerçeği söylememesi halinde yalan tanıklık suçundan dolayı cezalandırılacağı, doğruyu söyleyeceği hususunda yemin edeceği ve duruşmada mahkeme başkanı veya hakimin açık izni olmadan mahkeme salonunu terk etmeyeceği ifade edilecek.    TANIK KORUNACAK Örgüt suçlarında tanık koruma uygulaması getirilecek. Buna göre,  tanık olarak dinlenecek kişilerin kimliklerinin ortaya çıkması kendileri veya yakınları açısından ağır bir tehlike oluşturacaksa; kimliklerin saklı tutulması için gerekli önlem alınacak. Tanıklık grevinin yapılmasından sonra, kişinin kimliğinin saklı tutulması veya güvenliğinin sağlanması için önlem alınacak.     Kamu görevlileri bağlı bulundukları kurumla ilgili davalarda bilirkişi olarak atanamayacak.  BİLİRKİŞİ DİNLENEBİLECEK  Bilirkişi raporunda, bir suçun unsurlarının oluşup oluşmadığı veya suç nedeniyle failin kusurluluğu hakkında değerlendirme yapılmayacak.  Bilirkişi, duruşmaya çağrılıp dinlenebilecek. Ancak, kanun gereği bilirkişilik yapmakla yükümlü olan kurum görevlileri, mahkeme gerek görmezse çağrılmayabilecek. Savcının yanı sıra diğer taraflar, müdafii veya vekiller ret hakkını kullanabilecek.     KAN, TÜKÜRÜK, SPERM İNCELEMESİ    Bir suça dair delil elde etmek için şüpheli, sanık ya da mağdurun üzerinde iç beden muayenesi yapılabilmesi için vücutta kan, saç, tükürük, tırnak, cinsel salgı gibi örnekler alınması mahkeme kararıyla mümkün olacak.  Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısı tarafından verilen karar, 24 saat içinde hakimin onayına sunulacak ve delil olarak kullanılmayacak.  2 YILDAN AZ CEZALARDA DURUM Üst sınırı 2 yıldan daha az hapis cezası gerektiren suçlarda kişi üzerinde iç beden muayenesi yapılmayacak, kişiden kan, saç, tükürük, tırnak, cinsel salgı gibi örnek alınmayacak.     Kişilerden alınan örnekler üzerinde yapılan moleküler genetik inceleme sonuçları, kişisel veri niteliğinde olup başka bir amaçla kullanılamayacak.  Bu bilgiler, ancak ilgili kişinin şüpheli, sanık veya mağdur olduğu bir başka olay dolayısıyla açılan soruşturma ve kovuşturmada delil kullanılmak üzere cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından istenebilecek.     ŞÜPHELİ VEYA SANIĞIN MALVARLIĞINA EL KONULABİLECEK    Soruşturma veya kovuşturma konusu suçun işlendiğine ve bu suçlardan elde edildiğine ilişkin şüphe bulunan durumlarda şüpheli veya sanığa ait malvarlığına el konulabilecek.    Cumhuriyet savcısının el koymaya ilişkin yazılı emri, 24 saat içinde görevli hakimin onayına sunulacak.  Hakim, kararını, el koymadan itibaren 48 saat içinde açıklayacak, aksi halde el koyma kendiliğinden kalkacak.  El koyma işlemi, suçtan zarar gören mağdura gecikmeksizin bildirilecek. Arama, el koyma, telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi, bilgisiyarlarda yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan ve ancak diğer bir suçun işlendiği şüphesini uyandıracak delil bulunursa, bu deliller koruma altına alınacak ve durum derhal Cumhuriyet savcılığına bildirilecek.    ŞİRKETE KAYYUM     Suçun bir şirketin faaliyeti kapsamında işlendiği konusunda güçlü şüphenin varlığı ve gerçeğin ortaya çıkarılabilmesi için gerekli olması durumunda soruşturma sürecinde mahkeme şirket işlerinin yürütülmesiyle ilgili kayyum atayabilecek.    TELEFON DİNLEME, GİZLİ GÖREVLİ Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturmalarda hakim veya Cumhuriyet savcısının kararıyla şüpheli ya da sanığın telefonları 3 ay süreye dinlenebilecek.  Bu süre, en çok 2 kez uzatılacak. Şüphelinin iletişimine aracılık eden kişilerin de telefonları dinlenebilecek, buradan elde edilecek bilgiler kanıt olarak kullanılacak.     GİZLİ GÖREVLİ    Soruşturma konusu suçun işlendiği hususunda şüphe sebeplerinin bulunması ve başka surette delil elde edilmeyen hallerde gizli görevli kullanılabilecek. Bir kamu grevlisi olan gizli görevlinin kimliği değiştirilebilecek, görevinin açığa çıkmaması için bu kimlikle hukuki işlemler yapılabilecek.    Soruşturmalarda başka surette failin belirlenememesi veya delil elde etme imkanını bulunamaması halinde Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hem kamudaki hem de özeldeki bütün bilgisayar sistemlerindeki kayıtlı verilerin incelenmesine hakim tarafından karar verilebilecek.  Bu yolla elde edilen veriler ise soruşturma bakımından ihtiyaç duyulmadığının anlaşılması halinde Cumhuriyet savcısının denetiminde yok edilecek.     SANIĞIN HAKLARI HATIRLATILACAK        Yakalanan kişiye hakları, derhal kolluk güçleri tarafından hatırlatılacak. Gözaltı süresi, yakalama anından itibaren 24 saati geçmeyecek. Toplu olarak işlenen suçlarda delilerin toplanmasındaki güçlük veya şüpheli sayısının çokluğu nedeniyle Cumhuriyet savcısı gözaltı süresinin her defasında 1 günü geçmemek üzere 3 gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak emir verebilecek.    Tutuklu kişi duruşmaya bağsız olarak getirilecek.     Gözaltına alınan kişi bırakılmazsa, en geç bu süreler sonunda sulh ceza hakimi önüne çıkarılıp sorguya çekilecek. Sorguda müdafii de hazır bulunacak.    SANIĞIN YAKINLARINA HABER VERİLECEK Şüpheli veya sanık gözaltına alındığında veya gözaltı süresi uzatıldığında Cumhuriyet savcısının emriyle bir yakınına veya belirlediği kişiye gecikmeksizin haber verilecek.     Kamu davasını açma görevi, Cumhuriyet savcısı tarafından yerine getirilecek.     ADALET BAKANI DAVA AÇILMASINI İSTEYEBİLECEK Soruşturma evresi sonunda toplanan delillerin, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturması durumunda Cumhuriyet savcısı iddianame düzenleyecek.     Adalet Bakanı, Cumhuriyet savcısından kamu davasını açılmasını isteyebilecek, bu istem yerine getirilecek.       İFADE VE SORGU    İfadesi alınacak veya sorgusu yapılacak kişi, çağrı kağıdı ile çağrılacak, çağrılma nedeni açıkça belirtilecek.     ŞÜPHELİ ZORLA GETİRİLECEK  Hakkında tutuklama kararı verilmesi veya yakalama emri düzenlenmesi için yeterli neden bulunan şüpheli veya sanık zorla getirilecek. Zorla getirme kararının bir örneği şüpheli veya sanığa verilecek.    İfade verenin veya sorguya çekilenin kişisel durumunun yanı sıra ekonomik durumu hakkında bilgi alınacak.     İfade ve sorgu işlemlerinin kaydında teknik imkanlardan yararlanılacak.       RUHSAL-BEDENSEL MÜDAHALE YAPILMAYACAK İfade alma ve sorguda şüphelinin ve sanığın beyanı, özgür iradesine dayanacak. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, ilaç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yapılamayacak.    Müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alınan ifade, hakim veya mahkeme huzurunda şüpheli veya sanık tarafından doğrulanmadıkça hükme esas alınmayacak.      SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA    Şüpheli veya sanık, soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında bir veya birden fazla müdafi yardımından yararlanabilecek, kanuni temsilcisi varsa o da şüpheli veya sanığa müdafii seçebilecek.     Soruşturma aşamasında ifade almada en çok 3 müdafii hazır bulunacak.     Soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında avukatın, şüpheli veya sanık görüşme, ifade alma veya sorgu süresince yanında olma ve hukuki yardımda bulunma hakkı engellenemeyecek, kısıtlanamayacak.     ADLİ DAVADA 2 YILDAN AZ CEZA ALAN TUTUKLANMAYACAK Üst sınırı en az 5 yıl hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı yapılan soruşturma ve kovuşturmada istemi aranmaksızın müdafii görevlendirilecek.      Sadece adli para cezasını gerektiren veya hapis cezasının üst sınırı 2 yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilmeyecek.     18 yaşını doldurmamış olması halinde duruşma kapalı yapılacak, hüküm de kapalı duruşmada açıklanacak.   ÇAPRAZ SORGU    Cumhuriyet savcısı, müdafii veya vekil sıfatıyla duruşmaya katılan avukat, sanığa, katılana, tanıklara, bilirkişi ve duruşmaya çağrılmış diğer kişilere, duruşma disiplinine uygun olarak doğrudan soru yöneltebilecek. Sanık ve katılan da mahkeme başkanı veya hakim aracılığıyla soru sorabilecek.     Yöneltilen soruya itiraz edildiğinde sorunun yöneltilmesinin gerekip gerekmediğine mahkeme başkanı karar verecek.  "TÜRK MİLLETİ ADINA" Gerektiğinde ilgililer yeniden soru sorabilecek. Heyet halinde görev yapan mahkemelerde, heyeti oluşturan hakimler de bu şekilde belirtilen kişilere soru yöneltebilecek.     Hükmün başına “Türk milleti adına” verildiği yazılacak.  PSİKOLOJİK DESTEK  Mağdur çocukların veya işlenen suçun etkisiyle psikolojisi bozulmuş olan diğer mağdurun tanık olarak dinlenmesi sırasında, psikoloji, psikiyatri veya eğitim dalında uzman bir kişi bulundurulacak.     KAÇAK SANIĞIN DURUMU  Kaçak sanık hakkında kovuşturma yapılabilecek. Ancak daha önce sorgusu yapılmamışsa mahkumiyet kararı verilemeyecek. Kaçak sanığın müdafisi yoksa mahkeme barodan avukat görevlendirilmesini isteyebilecek.    Kaçak sanığın duruşmaya gelmesini sağlamak amacıyla Türkiye'de bulunan mallarına, hak ve alacaklarına mahkeme yoluyla el konulabilecek ve gerektiğinde idaresi için kayyım atanacak. Bu durum kaçak sanığın müdafisine bildirilecek.    Belli bir suçla ilişkilendirilmeyen malvarlığı değerlerinin müsaderesine sulh ceza hakimi tarafından duruşma yapılmaksızın karar verilecek.�