ÜÇ GOTÄ°K Jeffrey Dahmer, Kasım 1994Ä°ngiliz romantik ÅŸairlerinden William Blake, The Marriage of Heaven and Hell adını taşıyan ÅŸiir kitabında "Eyleme

ÜÇ GOTÄ°K Jeffrey Dahmer, Kasım 1994Ä°ngiliz romantik ÅŸairlerinden William Blake, The Marriage of Heaven and Hell adını taşıyan ÅŸiir kitabında "Eyleme dökülemeyecek arzular beslemektense bebeÄŸi beÅŸiÄŸinde öldürmek daha iyidir" der. Jeffrey Dahmer için bebekler pek de sevimli yaratıklar deÄŸildi. SaptanabilmiÅŸ 17 kurbanının tümü yaÅŸları 14 ila 33 arasında deÄŸiÅŸen erkeklerdi. Dahmer, barlarda, otobüs duraklarında, erotik mallar satan dükkanlarda gezerek kendisine av arardı. Beyaz bir adamdı ve kurbanlarını çoÄŸunlukla zencilerden, latinlerden ve Asyalılardan seçerdi. Bunun nedeni acaba, ölmeyip de saÄŸ kurtulmaları durumunda verecekleri ifadeye polisin pek de kolay inanmayacağı türden adamları seçerek yakalanmasını engellemek olabilir miydi, bilinmez. (Dahmer'ın elinden kurtulmayı baÅŸaran Laoslu genç bir erkeÄŸi sokakta bulan Milwaukee'li iki polis memuru çocuÄŸu kalkıp Dahmer'in eline teslim etmiÅŸleri. Bu olay ÅŸehirde kıyamet kopmasına yol açmış, polis ırkçılık ile suçlanmış ama emniyet müdürleri polis memurlarına asla toz kondurmamışlardı.) Dahmer bu olaydan 2 ay sonra, bir baÅŸka kurbanını elinden kaçırması üzerine yakayı ele verdi. Tam 14 cinayetten hüküm giydi ve 14 kez ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Ama çok yaÅŸamadı ve 28 Kasım'da gözetim altında öldü.Ä°ÅŸlediÄŸi suçların altında haklı sayılabilecek hiçbir sebep olmayan bir katildi Dahmer. Suçların takibi en zor olanı bu tarz suçlardır. Çünkü katil ile kurbanlar arasında hiç bir iliÅŸki, yakınlık söz konusu deÄŸildir. Bu kategoriye giren katillere romantik tanımı pek uygun düşer aslında. Cinsel takıntıları olan, kendini dış dünyadan izole etmiÅŸ bu tipler ÅŸeytani bir boyunduruk altında yaÅŸayan, yasaklanmışı tatmin etmek üzerine kurulu bir yaÅŸam süren karakterlerdir.Dahmer kendine uygun bir kurban gördüğünde aklına gelen iki sorudan biri "Onu nasıl halledebilirim" iken diÄŸeri "Onu nasıl saklayabilirim?" oluyordu. Kurbanlarını, dairesine uyuÅŸturucu, içki ya da para vermek gibi bahanelerle kandırıp götürüyor, onları öldürüyor, vücutlarını parçalara ayırıyordu. Parçaların bir kısmını buzdolabında saklarken diÄŸer kısımları evin çeÅŸitli yerlerinde gizliyordu. (Bu parçalar nedeni ile evinden fena kokular gelen Dahmer'i komÅŸuları ÅŸikayet etmiÅŸler ama bu konuda hiç bir ÅŸey yapılmamış.) Dahmer cinsel sapıklıkları olan bir adam olarak kayıtlara geçmiÅŸ biri. Bir çok meslektaÅŸları gibi kendine göre bir mantıkla ve bir rüya aleminde yaÅŸarcasına planlar kurarak cinayetlerini iÅŸlemiÅŸ. Bu tür olaylardaki en ilginç ÅŸey yetkili konumundaki insanların akılalmaz kayıtsızlığı, olayların gerçek yüzünü okuyamamaları ve de ailelerin suçlanan akrabalarını anlamsızca savunmaları. (Long Island'ın meÅŸhur katili Joel Rifkin'in birlikte yaÅŸadığı annesi ve kızkardeÅŸi, adamın geceleri sürekli dışarıda dolaÅŸtığını, kurbanlarından hatıra olsun diye kesip aldığı organları gördüklerinde, arabasından çürümüş ceset kokuları geldiÄŸini duyduklarında acaba onun ne yaptığını düşünmüşlerdir?) Seri cinayetler iÅŸleyen katiller kurbanlarını yersiz yurtsuz insanlardan, fahiÅŸelerden, biçarelerden baÅŸka bir deyiÅŸle kimliksiz insanlardan seçerler. Ve yakalanırlarsa sadece kendi hatalarından ötürü yakalanırlar, polisin becerisi sonucunda deÄŸil. Medyanın sansasyonel suçlara olan ilgisi, bir bakıma bu tür suçları besleyen unsurlardan biri durumundadır. Ancak bu ilginin odağı genellikle normal insanlar arasında yaÅŸayan bir canavar, bir yabancı, bir hilkat garibesi olarak resmedilen katildir. Psikopat davranışları ile normal kabul edilen davranışlar arasındaki benzerlikler insanı irkiltecek cinstendir. Seri cinayetler iÅŸleyen katilin dillere destan fetiÅŸizmi, sevgilinin aşık olduÄŸu kiÅŸiden bir parça (saç gibi) alıp saklaması ile ne kadar da benzerdir. Dahmer'in en sevdiÄŸi aÅŸk objeleri genç erkekler ya da daha dar anlamda konuÅŸmak gerekirse onların bedenleri deÄŸildi. Onların bedenlerinden alınmış parçalardı Dahmer'in en sevdiÄŸi aÅŸk objeleri. Erotik nitelikler taşıyan bir beraberliÄŸi anımsatacak hatıralar almak güdüsü de bunda etken olmuÅŸ olabilir. Hatta sanatsallık bile bu iÅŸin içine girebilir. Dahmer mesela, bazı kurbanlarının kafataslarını boyayan, vücutlarının parçalarını Polaroid makine ile resimleyen bir katildir. Bir keresinde kurbanlarının hep yanında olmasını istediÄŸini açıklamıştı Dahmer. Bunu yapabilmesinin tek yolu ise, ona göre, onları öldürüp yemekti. Yamyamca davranışların ritüel yamyamlık olarak tanımlandığını biliyoruz. Böylece yamyamlık, bir tabunun ihlal edilmesi kategorisine girmemiÅŸ oluyor. Hatta modern Batı uygarlığının eski, ilkel halkların dinlerinde olaÄŸan bir uygulama ÅŸeklindeki tanımlamasına bile giriyor. Ancak en azından, benzetme bile olsa, bunun Hristiyanlık dahil bir çok dinde görülen bir olay olduÄŸu herkesin aÅŸina olduÄŸu bir konudur. "Bedenimi al ve ye." Kutsal ruhun ölümlü bedenine ağız yolu ile geçirilmesi, sevgilinin ve sevilen ya da tapılan objenin mistik bir biçimde bir araya getirilmesi, fizikselin, sonsuzun ve faninin üstünlüğü… Sadece "cinsel tatmin"in böylesi sapık, riskli davranışların -katilin, kurbanlarının parçalarından kurtulmak yerine onları saklamasının, elinin altında tutmasının- sebebi olabileceÄŸini söylemek doÄŸru deÄŸildir.Maddi bir çıkar için adam öldürmeyen seri katiller tam bir muammadır aslında. Onlar sadece tutkularının esiri olduklarından adam öldürürler. Onları vahÅŸi bir hayvan ÅŸeklinde bile deÄŸerlendirmek doÄŸru deÄŸildir. Darwin'in dilinden konuÅŸursak, daima en iyiyi yaÅŸatan doÄŸanın bir parçası olan bu tür adamları "doÄŸal" bile saymamalıyız. Dahmer gibi seri katiller bir bilmece olarak kalmaya devam edeceÄŸe benziyorlar. Onları ne insani düzlemde ne de biyolojik anlamda anlamamız mümkün deÄŸil gibi. Kendimizi ne kadar anlayabiliyorsak Dahmer'i da o kadar anlayabiliriz.Timothy James McVeigh, 1995Ãœlkenin tarihindeki en kanlı bombalı terörist eylemin baÅŸ sanığı Timothy James McVeigh, New York eyaletinin ücra bir kasabası olan Pendleton'da doÄŸup büyüdü. Pendleton, kendi halinde, küçük çiftçliklerden meydana gelen mutevazı bir kasabadır. Aslında kasaba demek biraz fazla kaçabilir. Hatta bir çok bakımdan bir köyden farksızdır. Kendisine ait postanesi, ticaret merkezleri, devlet okulları dahi olmayan bir yerdir Pendleton. Bir kimliÄŸi bile yoktur aslında. Ön bahçelerinde hala bayrak direkleri bulunan (McVeigh'lerin evinde olduÄŸu gibi), kendi halinde çiftlik evlerinden oluÅŸan bir bölgedir burası. Her yerde eski, zamanın yıpratıcılığından nasibini bolca almış çiftlik evleri, ahırlar ve samanlıklar görürsünüz bu garip yerde. Öyle garip bir havası vardır ki Pendleton'ın, insan buraya ilk geldiÄŸinde 2000 yılında olduÄŸuna şüphe duyabilir. Pendleton, komÅŸu yerleÅŸimler olan Millersport, Rapids, Wrights Corners ve Cambria Center gibi, görsel kimliÄŸi minimum düzeyde bulunan bir yerdir. Burada yaÅŸamlar "içe dönük"tür hep. Bu gibi yerlerde bir kimlik aramaya kalkarsanız ÅŸayet, bunu ancak stilize olmuÅŸ, aktör merkezli TV ya da sinema filmleri imajlarında bulabilirsiniz.Toplumda özgün bir kimlik kavramı ya da izi bulmanız neredeyse olanaksızdır. Aslında "toplum" denen bir ÅŸeyden söz etmek de olası deÄŸildir. New York eyaleti eskiden beri avcıları ile, balıkçıları ile ve sporcuları ile tanınır. Ne var ki bugün doÄŸa öyle zarar görmüştür ve av kuralları öyle sıkı düzenlemelere tabi tutulmuÅŸtur ki silah sevdalıları silahlarını ateÅŸleyebilmek için uzun mesafeler kat etmek zorunda kalmaktadırlar.Timothy James McVeigh de ergenlik çaÄŸlarından beri silahlara hayran ve bombalar üzerine fanteziler kuran bir insandı. Pendleton'da geçen çocukluÄŸu sırasındaMcVeigh, diÄŸer arkadaÅŸları gibi Lockport'taki devlet okuluna her gün uzun bir yolculuk yaparak gitmek zorunda kalmıştı. Kendisini en iyi tanımlayan ifade 'sıradan bir köylü çocuÄŸu' olabilecek yapıda biriydi. (Nedense kimlik kavramını insanlar coÄŸrafya ya da mesafeler ile iliÅŸkilendirmek isterler.)Lockport, 25 bin kiÅŸilik nüfusu ile bir ÅŸehirdir. Ya da komÅŸu yerleÅŸim yerleri onu böyle adlandırırlar. Bir süre öncesine kadar en ünlü Lockportlular merhum William Miller, voleybolun mucidi William Morgan ve maratoncu Michael Cuzzcrea idi. Lockport da Erie Barge Kanalı'nın kenarında yükselen dik tepelerin gölgesindedir. Kanal, ÅŸehri keskin bir ÅŸekilde ikiye ayırır. Åžehir içine bakıldığında Lockport'un ellili yıllardan bu yana pek az deÄŸiÅŸim gösterdiÄŸi görülecektir. O yıllar ÅŸehrin görece refah içinde olduÄŸu yıllardır. Åžehir sınırlarını geçer geçmez de karşınıza Lockport AlışveriÅŸ Merkezi, fast-food dükkanları ve benzin istasyonu çıkar.Ama Lockport'ta halâ bir romantizm esintisi mevcuttur. Burası Thornton Wilder ya da Edward Hopper gibi edebiyat ustalarının hayallerinde yaratabileceÄŸi çapta romantik bir yerdir esasında. Kanal çevresindeki manzara, en parlak, güneÅŸli günlerde dahi, üzerinde bir sepya renkli örtü taşır. Tıpkı eski fotoÄŸraflardaki kasabalara benzer bu hali ile. Downtown Main Street kötü beslenmiÅŸ bir ÅŸehir geniÅŸletme projesi gibidir. Görece yeni binalar ile eski binalar bir düzen gözetilmeksizin birbirinin peÅŸi sıra dizilmiÅŸtir. Bir çok yerde satılık-kiralık ilanları görürsünüz. Burada en ilgi çeken yer Kanal Bölgesi'dir. Kanalın yükseltilmiÅŸ, çatlak ve çöplerle kirlenmiÅŸ kıyısı boyunca yürüyüş yapmak ve bir yandan da 15 metre aÅŸağıdan akan köpüklü kara suya bakmak büyüleyici bir deneyimdir.Lockport'taki Star Point Lisesi'nde okuyan McVeigh için silik kiÅŸilikli, belirgin, öne çıkacak bir karakteristiÄŸi olmayan bir kiÅŸi deniyor. Homojen bir Amerikan background'una sahip böyle sıradan bir insandan fanatik, gözü dönmüş, manyak bir bombacının nasıl olup da türeyebildiÄŸini anlamak kolay deÄŸil. Ãœnlü yazar D.H. Lawrence Amerikan ruhunu tanımlarken "katı, izole, acılara dayanıklı ve katil" ifadesini kullanmıştı. Ancak bu tanımlama, medya egemenliÄŸindeki günümüz koÅŸullarında romantik bir abartma gibi kalmakta. Pendleton'da büyümek, her gün Lockport'a okul servisi ile taşınmak ve geri dönmek demek insanın kendisini marjinal biri ÅŸeklinde görmeye baÅŸlaması demektir. McVeigh'ninki gibi marjinal kimlikler güç tutkusu ile oluÅŸan ve tanımlanabilen kimliklerdir. Ä°zole kiÅŸiliklere bürünmedikleri takdirde çoÄŸunlukla paramiliter gruplara katılma eÄŸilimindedir böyleleri ya da dinsel oluÅŸumlarda yer alırlar. Ve çoÄŸunlukla da "ölmeye hazır" insanlardır.Pendleton ve Lockport gibi yüzde yüz Amerikan yerleÅŸim bölgelerini ziyaret ederseniz bir 'uyanış' fenomeni yaÅŸayacağınız mutlaktır: YaÅŸadığımız yerin, birlikte yaÅŸadığımız insanların kim olduÄŸumuz ile kıyaslandığında ne kadar geri planda kalacağını anlarız. Memleketimiz olan topraklarla kaderimiz arasında nasıl bir baÄŸlantı vardır?McVeigh'nin nereli olduÄŸunun, gençken nereye gittiÄŸi ile kıyaslandığında fazla bir önemi bulunmadığının anlarız. McVeigh, Körfez Savaşı sırasında Amerikan ordusunda çarpışmış bir askerdir. Bundan baÅŸka Michigan Militia adlı paramiliter bir örgütte de aktif bir üye olarak yer aldığını biliyoruz. McVeigh'nin gittiÄŸi son yer de,19 Nisan 1995 tarihinde, kendi yaptığı bomba ile havaya uçurduÄŸu Oklahoma City'deki devlet binasıdır. Amerika'da nereden gelindiÄŸi deÄŸil nereye gidildiÄŸi ve oraya gidildiÄŸinde ne yapıldığıdır kimliÄŸi belirleyen.Mike Tyson, Temmuz 1997Doktor yazar William Carlos Williams çok doÄŸru söylemiÅŸ: "Kusursuz eylem adamı demek intihar demektir".Boksörler, kendileri için lisanın ve sözel dışavurumun fazla bir anlam ifade etmediÄŸi eylem adamlarıdır. Boksör, çok hızlı refleksleri ile hareket eden, almış olduÄŸu koÅŸullanmalar ve tekrarlardan meydana gelen eÄŸitim ile anlık hükümler vererek ayakta kalan canlı bir fenomendir. Sıradan bir karşılaÅŸmada, iyi eÄŸitimli bir boksör, neredeyse tüm müsabaka boyunca hiç düşünmeden hareket edebilir; dövüşebilir. Boksörlerin özgün yeteneklerini ya da yeteneksizliklerini ortaya koymaları istisnai durumlardır. En üst seviyesinde boks, hem bir sanat hem de bir beceri iÅŸidir. BaÅŸka bir deyiÅŸ ile ifade etmek gerekirse boks, insanın hayalgücünün, yaratıcılığının ve de eskiden kullanılan terimle naturasının bir arada sergilendiÄŸi bir spordur.Marcianno-Walcort, Ali-Frazier, Hagler-Heatus ve Leonard-Hearn arasında yapılmış efsanevi müsabakalar bu tanımla birebir uyumludurlar. Kontrollü ÅŸiddet en iyisidir. Kontrolün olmadığı yerde daha fazla ÅŸiddet, ilkel bir öfke vardır. Hırpalanmış ya da yenileceÄŸini anlamış bir boksör faullü dövüşmeye baÅŸlar genellikle.Ãœnlü boksörlerden Fritzie Zivic'in dediÄŸi gibidir aslında herÅŸey: "Burada piyano çalmıyoruz. Dövüşüyoruz." Öyle ki Roberto Duran gibi büyük bir boksör dahi rakibinin gözüne parmağını sokabilmiÅŸtir. Basilio, La Motta, Grazier, Zale, Pep ve Saddler gibi tanınmış boksörler bile müsabakalarda bel altına vurmalar, tekme atmalar ve diÄŸer gayri nizamî hareketlerden sabıkalıdır.Mike Tyson'ın, unvan maçında karşılaÅŸmayı önde götüren rakibi Evander Holyfield'ın zavallı kulağına yaptığı cinsten saldırılar ise daha az rastlanmakla beraber ringlerde benzerleri yaÅŸanmış hareketlerdir. Bu hareket diÄŸer faullerle kıyaslandığında daha ilkel, daha vahÅŸi bir hareket, bir tür "son çırpınış"tır. Ama hepsinden önemlisi iyi bir kariyerin sona eriÅŸinin habericisidir. Tyson kendini savunurken bunu neden yaptığını bilmediÄŸini söylemiÅŸti. Büyük ihtimalle de doÄŸruyu söylemektedir. EÄŸer bu davranışının bir açıklaması varsa bunu kendisi bile bilecek durumda deÄŸildir.Aslında Tyson'ın 1989 yılında Carl Williams ile yaptığı maçtan sonraki hal ve tavırları son derece rasyoneldir: "Dövüşmek, dövüşmek, dövüşmek ve dünyayı yok etmek istiyorum!" EÄŸer Tyson o dönemde bir skandal yaratmadı ise bunun nedeni maçı kazanması ve unvanını korumasıdır. Henüz denenmiÅŸ bir boksör deÄŸildi çünkü. Ama, bir sene sonra ikinci sınıf bir boksör olan Buster Douglas'a unvanını kaptırdığında kariyer çizgisi de aÅŸağı yönelecek ve sonunda iÅŸ bildiÄŸiniz o olaya kadar varacaktı. Boks delice bir spordur. Bu deli ateÅŸ her daim gizli gizli yanar. Hiç bir spor dalında Nietzsche'nin ÅŸu sözü bu derece ürkütücü bir ÅŸekilde somutlaÅŸmamıştır: "Bir insanın ne olduÄŸu, ancak yetenekleri köreldiÄŸinde, bize neler yapabileceÄŸini gösteremez hale geldiÄŸinde anlaşılır."Jack Dempsey ile Mike Tyson arasında büyük benzerlikler vardır. Bu benzerliklerin başında gelen hiç şüphesiz erken bitiÅŸleridir.Tyson ringe yaklaşırken insanlara hep, o garip elektriÄŸini aktarmayı bilmiÅŸ bir boksördür. Dempsey gibi Tyson da etrafına, mensubu olduÄŸu spor dalının disiplininden uzak, ÅŸiddetli ve yıkıcı bir öfke yayan bir insandır. Enteresan bir havası vardır. Yapmacığa benzeyen asık suratı ile yaralama, zarar verme isteÄŸini dışavuran Tyson, bu hali ile adeta kalabalıkların total çılgınlığının bir simgesi, bir vücut bulma fenomeni gibi durmaktadır. Aynı elektrik seyircilerin Tyson'ı hem sevmelerine hem de ondan nefret etmelerine yol açmıştır.Tyson bizlere ikonik bir simge oldu. Tıpkı kendisinden önce, 1923 yılında, Firpo ile dövüşen Jack Dempsey'nin utanç verici bir ÅŸekilde ringden dışarı atılması ile (ki Dempsey'nin bu sebeple diskalifiye edilmesi gerekirken hakem maça devam etmesine ve maçı kazanmasına izin verdi) ya da genç Muhammed Ali'nin 1965 yılında yaptıkları unvan maçında, nakavt ettiÄŸi ve ringde ÅŸuursuz yatan rakibi Sonny Liston'a adeta hırlayarak "Kalk da dövüş be adam" diye bağırarak elde ettiÄŸi vahÅŸi imajı Holyfield'a yaptığı saldırı ile sürdüren bir simge oldu Tyson.Artık insanların beyninde, ağızlığını çıkartıp atan, bir pit bull terrier'nin sükuneti ile rakibinin boynuna saldıran ve bir hamlede kulağını ısırarak kopardığı parçayı aÄŸzından tükürüp yere fırlatan Mike Tyson imajı var. (Tyson'ın yaptığına "ısırmak" demek olayı hafifleten bir tanımlama olur. Bu düpedüz bir saldırıdır. EÄŸer maçı izlemediyseniz Tyson'ın bir takım tahrikler sonucunda bu duruma geldiÄŸini, kaşının açılmasına neden olan bir yumruk karşısında öfkelenerek bu hareketini yaptığını vs düşünebilirsiniz. (Aslında Tyson'ın böyle bir ÅŸey yapacağı adeta önceden bellidir. Kafasına aldığı darbenin intikamını beÅŸ dakika sonra çok farklı mesajlar taşıyan kulak ısırma ile aldı.) Bu maç sonrasında boksörlerin, terbiye edilmiÅŸ, iki ayaklı hayvanlar oldukları, ringteki üçüncü adam ve kurallar ile zapt edilmeye çalışıldıkları tabusu iyiden iyiye belirgin çizgiler kazandı; ÅŸiirsel, canlı bir resim haline geldi.Bu tür ikonik hareketler bizlere uygarlığın yaldızının ne kadar basit ve ucuz olduÄŸunu gösteren anlamlı olaylardır. Boks uygarcadır. Tek başına dövüşmek ise ilkel dünyaya ait eski adetlerden biridir. Burada davranışlar daima güdülerden önce gelir. Davranışlar varsayımlardan da önce gelir. Karşısındaki adamın kulağını kopartan adamı izlemek seyircilere ürkütücü bir heyecan verir. Çünkü bu yasaklanmış bir imajdır. Çünkü bu, yamyamlığı çaÄŸrıştıran bir görüntüdür ve yasaklanması gerekir. DiÅŸlerin sembolik bir ÅŸekilde kullanılması boksörlerin boks eldivenleri kullanması ile kıyaslandığında çok daha ilkel görünümlü bir harekettir ve kolaylıkla insanlarda ÅŸok ve tepki yaratır. Bir TV yorumcusu, Tyson'ın o vahÅŸi hareketini aktarırken aÄŸzından "iÄŸrenç" kelimesi çıkıyor ama aynı anda yüzü hayranlıka ışıldıyordu. Pekiyi acaba rakibinin kafasına kafasına vurarak onda beyin hasarı getirebilecek yumruklar atmakla onu ısırmak arasında etik bir fark var mıdır? 80'li yılların ortalarında, yıldızı yeni yeni parlamaya baÅŸlayan bir boksör olduÄŸu günlerde Tyson rakibini burnundan yakalayıp onu adamın beynine gömmekten bahsediyordu. Bunu yapmak belki de bu sporun kurallarına göre nizami bir harekettir. Ama adamı burnundan ısırmak kurallara aykırıdır. Öte yandan beyin tahribatı görsel bir bozukluktan daha ciddi bir durumdur. Boks bir kan sporudur. Boksun varlığı toplum için toplumsal bir kural ihlali deÄŸildir sadece toplumdaki kökleÅŸmiÅŸ acımasızlığın, ikiyüzlülüğün, tabu olduÄŸu için hiç anılmayan, adı konmamış ilkel öfkenin bir ifadesidir. Tyson yaptığından dolayı tüm dünya tarafından ayıplanmış, kınanmıştır. Cezasını da çekmiÅŸ ve çekmeye devam etmektedir. 90'ların başında kariyerinde yaÅŸadığı hızlı ve bazı otoritelere göre trajik gerileme, kendisini Cassius Clay kadar umut vaadeden bir boksör yapan savunma becerilerini ve saldırgan taktiklerini yitirmesi Tyson'ı, kayıp bir birey haline getirmiÅŸ, gerek ringde gerekse gerçek hayatta özünü yitirmesine neden olmuÅŸtur. Medya Tyson'ı hareketinden dolayı yerden yere vurmuÅŸ, dışlamıştır. Aslında Tyson günümüz dünyasını rakibi Holyfield'tan daha iyi simgeleyen bir ikondur. Burada Tyson'ı savunmaya çalıştığımızı düşünmeyin. Tyson'ın hareketi kesinlikle savunulamayacak bir davranıştır. Ama bir yandan da düşünün: Holyfield, toplum içinde dindar, Ä°sa için dövüşen, kiliselerde ilahiler söyleyen ve bütün bunları canavar (ve de rapçi) Tyson 'ı alt etmek için yapan bir imaj çiziyordu. ÖrneÄŸin "kafa dağıtmak" Holyfield'a hayli uygun bir stratejiye benziyor. Bu ise ısırmaktan bile daha kötü ve kurallara tamamen aykırı bir davranış. EÄŸer o boks maçını daha dikkatle izlerseniz Holyfield'ın faullü yumruk sallamak için nasıl sinsice hareket ettiÄŸini, başını eÄŸerek rakibinin gözüne, "kazara" vurulmuÅŸ görüntüsünde darbeler indirmek için nasıl sokulduÄŸunu farkedeceksiniz. Böyle bir maç sırasında hangi darbenin rastgele, hangisinin kasdî olduÄŸunu anlamak Tyson için bile zordur ve anlamlı da deÄŸildir. Tyson misilleme yapmak konusunda yerden göğe kadar haklıdır çünkü bu tür güdüleri olmasa, bu tarz hareketler karşısında daha da hırslanıp maça asılmasa asla bir ÅŸampiyon olamazdı. Bu, iyi bir boksörün sahip olması gereken özelliklerden biridir. Ancak en iyi misillemenin "maçı kazanmak" olduÄŸunu unutması Tyson'ın en büyük hatası olmuÅŸtur. En iyi boksörler yaralandığı, yüzünden gözünden kanlar aktığı zamanlarda daha da hırslanarak maça asılan Marvin Haglet ve Rocky Marciano gibi boksörlerdir. Görülüyor ki Tyson'ın bu tarz bir karakteri yoktur. Ne fiziksel ne de psikolojik olarak. Aslında Tyson'ın, tüm hamleleri engellendiÄŸinde, stratejileri sonuçsuz kaldığında ayakta durabilen bir karakteri de yoktur. Tyson'ın hatası faul yapmak olmuÅŸtur. Yoksa daha iyi dövüşmemesini hayati bir hata ÅŸeklinde deÄŸerlendirmek doÄŸru olmayacaktır. Açılan kaşı nedeni ile maçı kaybedeceÄŸini düşünerek o tarz bir harekete kalkışmıştır. Belki de haklıydı; maçı kaybedecekti. Ama, kaybedeceÄŸini bilse de sonunda kadar dövüşen gerçek ÅŸampiyonların karakterine ya da cesaretine sahip olmadığından denemedi bile. Milyonlarca dolarlık anlaÅŸmalarla o maçlara çıkan profesyonel bir boksörün yapmaması gerekeni yaptı; diskalifiye edildi. Böylelikle de ne kendini ne de baÅŸkaları düşünmediÄŸini ortaya koydu. Bir keresinde şöyle demiÅŸti: "Bir vahÅŸi gibi davranırsam sakın ola ki ÅŸaşırmayın; çünkü ben bir vahÅŸiyim."ÇoÄŸu boksörde belli bir özgüvensizlik, bir tereddüt hali vardır. Kendilerini tanımlayamazlar. Ne yapmak istediklerini bilemezler. Tıpkı aktörler gibi. (Boksörler aslında aktörlerden hiç de farklı deÄŸillerdir. Boks, varlığı seyircilerin deÄŸiÅŸken beÄŸenileri sayesinde süregelen bir eÄŸlencedir.) Tyson, çocukluÄŸundan beri kendine güvenemeyen, aÅŸağılık kompleksi içinde biridir. Annesi, Tyson'ın ifadesine göre bir alkolikti. Çocuklarının babalarından sürekli dayak yiyen, sefalet içinde, sefil bir zenci mahallesinde hayatta kalmaya çalışan zavallı bir kadındı. Ama bir keresinde kafası bozulduğında sevgililerinden birinin kafasına kaynar su dolu bir çaydanlğı da fırlatabilmiÅŸ bir kadındı. Uzun süreli ezilmiÅŸ pasif kurban imajının aniden saldırgan bir tipe dönüşüvermesinin Tyson'ın ruh halinde etkili olduÄŸunu düşünmek yanlış olmayacaktır. Bu etkinin ileride Tyson'a milyonlarca dolar (2 yılı hapiste geçen 10 yılda 100 milyon doları aÅŸan bir servetten bahsediyoruz) kazandırması da bir baÅŸka ilginç konudur. Tyson esasında dirençsiz ile duygusuzun ÅŸeytani eylemci ile birleÅŸmiÅŸ halidir. Isırma olayı, kendisine yapılan hayalî ya da gerçek bir yanlışa karşı bir tür vahÅŸice ve ifrata kaçan misilleme ÅŸeklidir. Boks ile ilgili olmayan çoÄŸu insan boksun saldırgan, sadistçe bir spor olduÄŸunu düşünür. Ama aslında boks mazoÅŸist bir spordur. Bugüne kadar ringe çıkıp da ciddi bir ÅŸekilde sakatlanmamış, yaralanmamış (buna yenilgi yüzü görmeden emekli olan Marciano da dahildir) boksör ne görülmüş ne de duyulmuÅŸtur.Yaralamayı öğrenmeniz için rakipleriniz tarafından yaralanmaya müsade etmeniz gerekir. En iyi dövüşçüler yaralandıklarında çok daha iyi performans sergilerler. Bu nedenle de daha fazla yara bere almak için özel bir çaba sarf ederler. Küçüklüğünde Tyson, kızlarınkine benzeyen tiz sesi nedeni ile bir hayli sopa yemiÅŸ ve alaya alınmış bir çocukmuÅŸ. Koca cüssesine raÄŸmen bütün bunlara karşı pasif kalır, tepki gösteremezmiÅŸ. Ta ki on yaşına kadar... 10 yaşında karşı koymayı, kontrolünü kaybetmeyi ve öfkelenmeyi öğrenmiÅŸ Tyson. Sonra da kabadayılara, zorbalara kafa tutmaya baÅŸlamış. Hayatının profilini çıkarmaya kalktığımızda karşımıza cinnet zamanlarında kontrolünü yitiren ve bu ÅŸekilde bir tür kendi kendini cezalandırma yöntemi uygulayan bir insan resmi buluruz. Kulak ısırma skandalı boksseverlerin kafasında neden ısırmanın dövüşmekten daha vahÅŸi bir ÅŸey olduÄŸu yolunda soruların doÄŸmasına neden oldu. Cevap: Isırmanın vahÅŸiliÄŸi alışılmış deÄŸildi çünkü. Uygarlığın üzerindeki yaldızların böyle kolay dökülür cinsten olması ÅŸaşırtıcı sayılmamalı aslında. "Etik" ve "yasal" kavramlarını sorgulamanın tabu sayıldığı, ve bir çoÄŸumuz için bunun konuÅŸulamayacak kadar duygusal bir konu olarak algılandığı bir dünyada bu tür olaylarla ve çeliÅŸkilerle karşılaÅŸmak da olaÄŸan sayılmalı. Tabu ihlal edildiÄŸinde mantık çöker. Tabunun ihlalinden de ölümüne korkarız. Ve Tyson bir keresinde şöyle demiÅŸti: "Bokstan baÅŸka her ÅŸey çok sıkıcı". Joyce Carol Oates'un "'where I've Been and Where I am Going" adlı kitabından alınmıştır Çeviren: Levent GÖKTEM - 4 Åžubat 2000, Cuma Â