Türkiye'nin Yılancı Hocası

Yüzyıllardır birçok kehanetin lanetli baÅŸrol oyuncusu, insanların korkulu rüyası olan yılanlara sempati duyanlar, toplumda garipsenir. Tam 36 yıldır yılanlar üzerinde çalışan Türkiye'nin ilk ve tek ‘‘Yılancı Hoca’’sı Prof. Dr. Ä°brahim Baran ise yılanlar konusundaki önyargıyı gidermek için çalışıyor.Yayınlarıyla uluslararası bilim dünyasında da tanınan Prof. Baran, sürüngenler için ‘‘Onlar benim çocuklarım’’ diyor.Prof. Dr. Ä°brahim Baran, zamanının büyük bölümünü öğretim üyeliÄŸi yaptığı Dokuz Eylül Ãœniversitesi EÄŸitim Fakültesi Orta Öğretim Fen ve Matematik Alanları EÄŸitim Bölümü'ndeki odasında ya da laboratuvarında geçiriyor. Prof. Baran'la sohbetimizde yılanların dünyasına ürkerek de olsa bir giriÅŸ yaptık. Biz sorduk, Prof. Baran da yılanların dünyasıyla ilgili çarpıcı açıklamalar yaptı.Yılanlara ilgi nasıl baÅŸladı?- Akademik kariyerimle birlikte yılanlara ilgi duymaya baÅŸladım. Prof. Dr. Muhtar BaÅŸoÄŸlu'nun asistanı olarak çalışmaya baÅŸladığımda, doktoramı daÄŸ kurbaÄŸaları üzerine yaptım. Ancak Türkiye'de yılanlar üzerine elle tutulur bir çalışma olmadığını gördüm. Bunun üzerine uzmanlık alanı olarak yılanları seçtim. O günden itibaren de yılanların dünyasıyla içiçeyim.EŞİM BENDEN CESURPeki yılanlara karşı sempatiniz yapınızdan gelen bir ÅŸey mi?- Aslında hayır. Ben de bir çok insan gibi yılanlardan çok korkardım. Bırakın elime almayı, görmeye bile tahammülüm yoktu. Ancak mesleki çalışmalarım içinde sürüngenleri incelemeye baÅŸladım. Bu arada yılanlar üzerinde de araÅŸtırmalar yaptım ve onlar hakkında doÄŸru bilgiye sahip olduktan sonra korkacak hiç bir ÅŸey olmadığını gördüm. Yılanlar üzerine çalışmaya karar verdim. Önce onları sevmeyi öğrendim. Böylece korkularımı da yendim. Åžimdi ise yılanlar olmadan bir hayat düşünemiyorum. Onlar benim çocuklarım.Yılanlara duyduÄŸunuz bu sevgi, aile ortamınıza nasıl yansıdı?- EÅŸim de en az benim kadar biyolojiye yatkın bir yapıya sahip. Her türlü hayvanı da sever. Bazen arazi çalışmalarımıza katıldığında, benden daha cesur davrandığı bile oluyor. Çocuklarım zaten küçüklüklerinden itibaren yılanların arasında yaÅŸamaya alıştı. Kimi zaman arazi çalışmalarından yılan örnekleriyle eve gelmek zorunda kaldığımda, yılanların kaçtığı, bir anda çocuklarımın veya eÅŸimin karşısına çıktıkları oluyordu. Ancak bu durum bizde alışılagelmiÅŸ bir ÅŸey. O nedenle hiç bir sorun yaÅŸamıyorum.Zehirli ve zehirsiz yılanı birbirinden ayıran en belirgin özellikler neler?- Öncelikle, geçmiÅŸten gelen bazı bilgiler yanlış. Zehirli yılanların başının üçgen olduÄŸu, kafalarının pulla kaplı olduÄŸu veya kuyruklarının kısa olduÄŸu gibi bilgiler ayırt edici deÄŸil. Çünkü bu özelliklere sahip zehirsiz yılanlar da var. Daha çok davranış özelliklerinden yola çıkılmalı. Özellikle Türkiye'de zehirli olan engerek türleri daha çok geceleri hareket eder. Ayrıca hareket ÅŸekilleri son derece ağırdır. Zehirsiz yılanları ise gündüz, oldukça hareketli görmek mümkün. Bunun yanısıra hiç bir yılan kendisine dokunulmadığı sürece zarar vermez.Peki zehirli bir yılanın ısırması halinde ne yapılmalı?- Yılanın zehirli olduÄŸu, ısırılan yerde kısa süre içinde aÄŸrı, sızı ve ÅŸiÅŸme baÅŸlaması, hatta Türkiye'deki engerek türlerine özgü olarak da kızarma ve morarma oluÅŸmasıyla kendini gösterir. Böyle bir durumda ilk yapılması gereken ısırılan yerin üst tarafından kan dolaşımını engelleyecek biçimde bir baÄŸla baÄŸlanmasıdır. Sonra ısırılan yerin yakınından kesici bir aletle boyuna bir yarık açılmalı. Yalnız boyuna ve tek yönde olması önemli. Eskiler, artı ÅŸeklinde olması gerektiÄŸini iddia eder. Bu son derece yanlış. Boyuna açılan yarıktan sıkarak veya emip tükürerek kan ve zihir çıkartılır. Amaç vücutta en az zehir bırakmaktır. Bu iÅŸlem tamamlandıktan sonra mutlaka bir saÄŸlık kuruluÅŸuna ulaşılmalı.YILAN KAÇAKÇILARIYılanların yurtdışına kaçırılmasından sözettiniz. Bunu engellemek için sınır kapılarında bir tedbir alınmıyor mu?- Alındığı iddia adiliyor ama yok öyle bir ÅŸey. Gümrük memurları uyuyor. 1996'da iki Fransız turist tarafından 4 ‘‘Baran EngereÄŸi’’ yurtdışına kaçırılmak istenirken, Gümrük'te yakalandı. Türkiye tarihinde ilk kez bir yılan kaçırma olayının önüne geçilmiÅŸ oldu. Ama sonrası gelmedi. Kaçakçılık had safhada. Bizim gümrük memurları uyuyor ya da bu iÅŸi gerçekten bilmiyor. Bir süre önce bir Polonyalı 15 bin kaplumbaÄŸayı tıra doldurup, Türkiye'deki gümrük kapısından rahatlıkla geçirebilmiÅŸ. Daha sonra bu TIR'a Polonya sınırında müdahale edilip, Çevre Bakanlığı'na haber verildi. Ancak bu ÅŸekilde kaplumbaÄŸalar geri getirilip doÄŸal ortamlarına bırakılabildi. Korkunç bir denetim yetersizliÄŸi var. 7- 8 sınır kapısı var. Her birine üç vardiyadan 3'er biyolog alınsa yeter.Yılanlar benim çocuklarım1940 yılında Åžanlıurfa'nın Kısas Köyü'nde doÄŸan Prof. Baran, Diyarbakır Öğretmen Okulu'nu bitirdi. Ankara Yüksek Öğretmen Okulu'nun ilk öğrencilerinden olan Prof. Baran, 1963 yılında Ankara Ãœniversitesi Fen Fakültesi Tabiye Bölümü ve Ankara Yüksek Öğretmen Okulu'nu bitirdi. Ege Ãœniversitesi Fen Fakültesi Sistematik Zooloji Kürsüsü'nde doktorasını tamamladıktan sonra 1975 yılında doçent, 1981 yılında profesör oldu. 1985 yılında Dokuz Eylül Ãœniversitesi Buca EÄŸitim Fakültesi Biyoloji EÄŸitimi Anabilim Dalı'nda öğretim üyesi olarak görev baÅŸladı. Evli ve 2 çocuk babası olan Prof. Baran, Türkiye Biyologlar DerneÄŸi üyeliÄŸinin yanı sıra Avrupa Herpetoloji Cemiyeti (SEH) kurucu üyesi, Dünya Herpetoloji Cemiyeti'nin Türkiye Temsilcisi ve Alman Herpetoloji ve Terranyum Cemiyeti üyesi. Sürüngenleri çocukları gibi gören Prof. Dr. Ä°brahim Baran, Türkiye’nin uluslararası bilim dünyasınca tanınmış uzmanlarından biri.EngereÄŸi öldürdüler Hopa'yı fareler bastıYılanlara karşı duyulan korku, her ÅŸeyden önce bilgisizlikten kaynaklanıyor. Türkiye'de 50 tür yılan var, bunlardan sadece 10'u zehirli. Ãœstelik de çoÄŸu zor bulunan türler. Her zaman karşınıza çıkabillecek yaygınlıkta deÄŸil. Bilinçsizce yılanların öldürülmesi, birçok türün neslini kaybolma noktasına getirdi. Ciddi bir doÄŸal denge bozulması söz konusu. Çok yakın bir örneÄŸini yaşıyoruz. Hopa'da son bir kaç yılda farelerin sayısında büyük bir artış yaÅŸandı. Bunun nedeni, sadece o bölgede bulunan Kafkas EngereÄŸi denilen bir yılan türünün yurtdışına kaçırılmasının yanında, zehirli olduÄŸu gerekçesiyle çevre sakinleri tarafından öldürülmesi. Yılanların azalmasıyla farelerin sayısı arttı. Bölgede tam bir fare istilası yaÅŸanıyor. Yapılacak en önemli ÅŸey halka yönelik yaygın eÄŸitim uygulamak.Yılan çiftliÄŸi projesi trilyon kazandırırProf. Baran, yılan zehirinin kristalize edilmiÅŸ halde gramı 10 bin doları bulduÄŸunu söyledi. Prof. Baran, Türkiye'nin her yıl yılan zehirlenmelerine karşı kullanılmak üzere yaklaşık 15 trilyon liralık aşı ithalatı yaptığının altını çizerek bunun önüne geçmek için Ankara Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi BaÅŸkanlığı'nın giriÅŸimiyle, bir yılan çiftliÄŸi oluÅŸturacaklarını açıkladı. Bu alana özel sektörün el atmasını ve yeni çiftlikler kurulmasını isteyen Prof. Baran, ÅŸunları söyledi:‘‘Bir kaç çiftliÄŸin oluÅŸturulmasıyla, Türkiye'nin yılan zehiri zengini olması an meselesi. Yılanlara bir hafta fare yedirilip takip eden hafta zehirleri sağılacak. Bir sağımdan ortalama 10 miligram zehir elde ediliyor. Bu zehir özel yöntemlerle kristal hale getiriliyor. Ä°hracat için ise tek yapılması gereken ilaç firmalarıyla baÄŸlantıya geçip güvenilir bir ortam hazırlamak. Dünyada Hindistan, Pakistan ve Brezilya kuru yılan zehiri ihracatında ilk sıralarda yer alıyor. Ä°laç firmaları geniÅŸ bir pazar ağı oluÅŸturdu. Türkiye de bu pazardan pay alabilir. Zehirin pahalı olduÄŸunu duyanlar kaçakçılık yapıyor, ancak mal ellerinde kalıyor. Çünkü merkezler devlet garantisi olmayan zehirleri kabul etmiyor.’’Â