Sakız çiğne dikkatin artsın

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan kişilere fayda sağlayabilecek yeni bir yöntem ortaya çıktı. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yapılan araştırmaya göre, sakız çiğnemek dikkati artırmada etkili olabiliyor. 35’i dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip 30’u ise sağlıklı bireylerden oluşan toplam 65 kişi üzerinde yapılan deneylerde, bu grupların sakız çiğnerken dikkat seviyesinde anlamlı bir artış olduğu gözlendi. Araştırmayı gerçekleştiren Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Öğretim Üyeleri Doç. Dr. Berker Duman ve Dr. Kazım Cihan Can, araştırma sonuçlarını ve süreci şöyle anlattı:

DİKKAT SEVİYELERİ ARTTI
“Bilimsel literatürde sakızın dikkat üzerinde olumlu etkisinin olduğunu iddia eden bazı çalışmalar vardı. Örneğin ‘ben sakız çiğnerken daha iyi kitap okuyorum’ diyen kişilere rastlıyorduk. Bu çalışmaları daha ileri boyuta taşımak için klinik örneklemde bir araştırma yapmaya karar verdik. Dikkat eksikliği olanlarla olmayanların sakız çiğneme esnasında dikkat performanslarını ölçebileceğimiz bir deney tasarladık. Çalışmada Ankara Üniversitesi bünyesinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hasta grubu ile sağlıklı kişilerden oluşan toplam 65 kişi yer aldı. Tamamlanması yaklaşık 2 yıl süren çalışmanın sonucunda, sakız çiğnemenin yanı sıra diz sallamak gibi tekrarlayan hareketin de dikkat üzerindeki sonuçlarını inceledik ve her iki durumda da grupların dikkat seviyesinin arttığını gördük.

ONLARA BAZI GÖREVLER VERDİK
Deney grubundaki sağlıklı kişileri 18 -35 yaş grubundan ve eğitim düzeyi açısından hasta grubundaki kişilere uyumlu olabilecek şekilde seçtik. Deneyi bilgisayar ortamında kişinin dikkat performansını sayısal veriye dönüştüren bir program aracılığıyla yaptık. Oyuna benzer bu program, deneklerden yaklaşık 7 dakikalık bir sürede verilen görevi hem sakız çiğneyerek hem çiğnemeden hem de diz sallayarak yapmasını istedi. Testler her bir katılımcı için ortalama bir buçuk saat sürdü. Sonuçta da sakız çiğnemenin ve tekrarlayan hareketin bu deney gruplarında dikkati artırmada etkili olduğuna dair anlamlı bir veriye ulaştık.

DERS ÇALIŞIRKEN DENENEBİLİR
Bu deney bir grup ölçümüydü. Yani herkesin dikkatinde eşit düzeyde bir artış görülmüyor. Dikkati artırmada sakız çiğnemekten fayda görenler olabildiği gibi fayda görmeyenler de olabiliyor. Bu nedenle herkes için sakız çiğnemek dikkati artırır denemez ama bu araştırmanın sonucu sakız çiğnemenin dikkati artırmada faydalı olabileceğini gösteriyor. Bu nedenle örneğin öğrenciler ders çalışırken dikkatlerini artırmak için sakız çiğnemeyi deneyebilir. Ancak bu tıbbi bir müdahale olarak görülmemeli. Çünkü herkeste işe yaradığına dair net bir kanıt henüz yok. Sakız çiğnemek, yaşam tarzı içinde gündelik bir aktivite olarak denenebilir.

ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE DAHA FAZLA GÖRÜLÜYOR

Doğuştan gelen ve etkileri farklı yaşam dönemlerini etkileyen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun görülme sıklığı çocukluk döneminde yüzde 10 olarak bildirilir. Yetişkinlik dönemindeyse bu belirtiler, hastaların yarısında azalıyor ya da kayboluyor. Dolayısıyla 18 yaş üstündeki sıklığı yüzde 5 olarak değerlendirilir. Ancak dikkat eksikliği, hafif ve şiddetli formlarda görülebiliyor. Şiddetli olduğunda bu hastalık sadece akademik başarıyı etkilemiyor aynı zamanda davranış bozukluklarını da beraberinde getiriyor. Ayrıca hastanın madde bağımlılığı riskini artırabiliyor. Hafif düzeyde dikkat eksikliği olan vakalar ise yaşadığı odaklanma problemleri gibi durumların ya üstesinden gelebiliyor ya da bununla başa çıkmada zorluk yaşayabiliyor. Dikkat eksikliğinin erteleme, son dakikacılık ya da belli sorumlulukları almak istememe gibi dolaylı belirtileri de var.

İLAÇLARA OLAN TALEP ARTIYOR

Bunun yanı sıra dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olmayan ancak böyle olduğunu düşünen kişiler de var. Aileler örneğin matematikte başarılı olmayan bir gençte hemen dikkat eksikliği olduğunu düşünebiliyor. Yani aileler, çocuklarının akademik başarısının düşmesini doğrudan dikkat eksikliğine bağlama gibi yanlış yaklaşımlar sergileyebiliyor. Bu nedenle tedavi noktasında çok fazla talep olabiliyor. Tedavide kullanılan ilaçlar ise çok masum değil. Onların mutlaka doktor kontrolünde, yarar-zarar hesabı gözetilerek kullanılması gerekiyor. Bu da halk sağlığı açısından büyük bir problem. Çünkü bu ilaçlara olan talep katlanarak artıyor. Yapılan araştırmalara göre, pandemi döneminden sonra sadece Türkiye’de değil dünya genelinde bu ilaçlara olan talebin 4 kat arttığı biliniyor.  Bunun en önemli nedeni özellikle Amerika’da uzaktan tedavi seçeneklerinin artması. Bu nedenle doktora ve ilaca erişim de arttı.

SAĞLIKLI KİŞİLERDE OLUMSUZ ETKİSİ OLABİLİR

Diğer yandan ülkemizde özellikle Liselere Geçiş Sistemi (LGS) kapsamındaki merkezi sınava ve Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) hazırlanan adaylarda ve velilerin de zaman zaman bu ilaca talep olduğu görülüyor. Ancak bu yanlış bir yaklaşım. Hatta bu ilaçların sağlıklı kişilerde fayda sağlayacağına dair kanıt olmamasının yanı sıra olumsuz etkileri daha fazla da olabilir. Bu rahatsızlığın tanısı daha öznel deneyimlere dayandığı için tanı ve tedavide bazı sorunlar olabiliyor. Ancak özellikle hafif düzeyde dikkat eksikliği söz konusu olduğunda bazı terapi yaklaşımları ilaca gerek kalmadan yeterli olabilir.”