Nazım plan çok iddialı

Amerikan Mimarlar Enstitüsü'nün Avrupa Bölüm toplantısı dün sona erdi. Büyükşehir Planlama Müdürlüğü yetkililerinin anlattığı nazım plan ise yabancı mimarlar tarafından ‘‘fazla iddialı’’ bulundu.

Topkapı Sarayı Darphane binaları geçtiğimiz hafta Avrupa'nın dört bir tarafından gelen, dünyanın en ünlü mimar ve şehir planlamacılarına ev sahipliği yaptığı toplantıların ilk üç günü Türk akademisyenler ve yetkililer tarafından İstanbul'un tarihi geçmişi, bugün içinde bulunduğu sorunlar ve Büyükşehir Belediyesi'nin nazım planı anlatıldı. Son gün ise konukların İstanbul'u daha iyi tanıyabilmeleri için düzenlenen gezilere ayrıldı. Mimar ve şehir planlamacıları turistik gezilerin yanısıra kaçak yapılaşmanın görüldüğü problemli bölgelere de götürüldü.

Konukların birçoğu İstanbul'daki tarihi yapıların iyi korunduğunu söyledi. Hepsi şehirde yoğun bir nüfus olduğunu ve göç sürdüğü sürece kalıcı çözümlerin üretilmesinin imkansızlığının altını çizdi. Büyükşehir Belediyesi yetkilileri tarafından tanıtılan nazım planını bazı konuklar ‘‘çok iddialı’’ bulurken bazıları bunun gerekli olduğunu hatta 30 yıl önce yapılması gerektiğini savundu.

İşiniz çok zor

Uluslararası Mimarlık Akademisi Başkanı, Amerikan Mimarlık Enstitüsü onursal üyesi ve 1967-71 yılları arasında Sofya Belediye Başkanlığı görevini yürüten Bulgar Georgi Stoilov İstanbul'un çok büyük olduğunu belirterek ‘‘idarecilerin işi zor’’ dedi. Ulaşımın yapısını anlamak için yeni araştırmalar gerektiğini belirten Stoilov şehrin çok merkezli hale getirilmesini önerdi: ‘‘Şu anda sadece Sultanahmet Camii etrafında tarihi parklar var. Şehrin geri kalan kısmında da bu tip meydanların arttırılması gerekir’’. Stoilov Avrupa yakasındaki sahil yolunun dar olmasının da problem yarattığını belirterek kıyıdaki evlerin yeni bir yol açma çalışmasını engellediğini ancak 30-40 metre genişliğinde bir dolgu alan yapılarak sahil yolunun genişletilebileceğini vurguladı. Stoilov, Ahmet Vefik Alp tarafından sunulan ve içinde Marmara Denizi'ne inşa edilecek yüzen bir otoyol, otomobil ve raylı taşıma araçlarına açık tüp geçit ile tarihi yarımadaya sualtı otoparkı gibi projelerin ise fütüristik olduğunu ve ancak uzak bir gelecekte gerçekleştirilebileceğini söyledi.

Stoilov'un bir başka önerisi de 6-7 kişilik uluslararası profesyonel bir grup ile İstanbul için çalışma seminerleri düzenlenmesi.

İtalyan mimar Michael Pinkston ise nazım planın kağıt üzerinde çok güzel göründüğünü ama bu planların uygulamaya geçildiğinde sonsuza dek kağıt üzerinde kaldığını belirtti: ‘‘Nazım planın ne kadar gerçekçi olduğu önemli. Çok fazla detay var. Merkez, ikinci ve üçüncü seviye olarak belirlenmiş, içiçe geçmiş halkalara benzeyen bir şehir planı yapılmalı. Böylece her bölgede nelere önem verileceği de netleşecektir’’.

Çok otomobil var

Fransız mimar Thomas Vonier de insanlar şehrin varoşlarına göç etmeyi sürdürdüğü sürece planları uygulamanın mümkün olamayacağını ifade ederek ‘‘Ahmet Vefik Alp'in yüzen otoyol projesini gerçekleştirmek mümkün mü bilmiyorum ama otomobilleri şehir merkezinden çıkarmak çok iyi fikir’’ dedi.

Mimar ve planlamacılara politikaya girme şansı tanınması gerektiğini savunan Prag'lı mimar Don O'Neil ise, yıllarca sadece öneri getirmek durumunda kaldıklarını, uygulama fırsatını elde ettiklerinde çok büyük fark yaratabileceklerini ifade etti.

Gecekondulaşma ile başı en az Türkiye kadar dertte olan İtalya'dan gelen mimar Giancarlo Alhadeff, nazım planın uygulamaya geçmesinin politik ve finansal bir mesele olduğunu ve her iki güce de sahip olunması gerektiğini söyledi. ‘‘İtalya'da kaçak yapılara siz burada ne yapıyorsanız onu yapıyoruz. Yani hiçbir şey. Bu, dünyanın her yerinde görülen bir sorun. Kaçak yapılaşmanın çözümü de politik ve finansal güç gerektiriyor. İnsanları evlerinden çıkarmanız için onlara yeni yerler göstermeniz gerekir. Bunu yapmazsanız sizin için politik bir felaket olur’’ şeklinde konuştu.

Daha önce Paris, Roma, Prag, Barselona, Lizbon ve Londra gibi tarihi kentlerde toplantı düzenleyen ve tüm dünyada şubeleri olan Amerikan Mimarlar Enstitüsü'nün (AIA), Avrupa Bölüm toplantısına katılan mimar ve uzmanların önerileri önümüzdeki aylarda hükümete, yerel yönetimlere, vilayete ve üniversitelere aktarılacak.