Katerina'nın hazinesi deniz dibinde yatıyor

1770 yılında Ege Denizi'nde Osmanlı donanmasıyla Rus donanması arasında kıyasıya bir savaş vardı. Cezayirli Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı Kalyonu Burc-u Zafer ile Rus amiral gemisi Yevstafiy, Çeşme açıklarında karşılaştıklarında ilk ateşi, Hasan Paşa açtı. Ağır hasar gören Rus kalyonu, ağır ağır sulara gömüldü. Kalyon, Kraliçe 2. Katerina'nın bölgedeki isyancılara rüşvet olarak dağıtılması için bastırdığı 500 bin adet altın sikkeyi de taşıyordu.

Çeşme açıklarında, 228 yıl önce Osmanlı kalyonu ‘‘Burc-u Zafer’’le giriştiği çatışmada sonunda batan Rus amiral gemisi ‘‘Yevstafiy’’in trilyonlarca liralık hazinesiyle aynı savaşta yakılan yaklaşık 50 Osmanlı gemisi batığı, parasızlıktan denize terk edildi.

Çeşme kıyılarında, batıklarla ilgili belgesel hazırlarken deniz dibindeki topları gören 50 yıllık denizci Kaptan Emre Omur, Çeşme Kaymakamlığı, Çeşme Müzesi ve Kültür Bakanlığı'na bildirdi, kazı izni aldı. Bölgedeki sualtı kazıları, 1995'te Bodrum Müzesi'nin gözetiminde başladı. Hazineyi çıkarmak için, devletin bugüne kadar yapamadığını, Kaptan Emre Omur gerçekleştirdi. Omur, Çeşme ve Bodrum müzelerinin denetiminde, kendi kaynaklarıyla finanse ettiği batık çıkarma çalışmaları sırasında, hazinenin bazı parçalarını gün ışığına çıkardı. Sualtı Arkeoloğu Yaşar Yıldız ve Kaptan Omur, bir süre sonra çaresizlikten çalışmalara son verdiler. Büyük maliyetle 60 dalış yaptıklarını anlatan Emre Omur, ‘‘Yüksek teknoloji gerekiyor. Kültür Bakanlığı batıklara sahip çıkmalı. Tarihe ışık tutacak, ülkeye zenginlik katacak hazinenin denizin dibine terk edilmesi büyük kayıptır’’ diye konuştu.

HEYECAN BİTMEDİ

1995'ten beri Çeşme Batığı'na kendi olanaklarıyla dalan Emre Omur, heyecanını yitirmediğini söyledi. 5 yıl önce TV belgeseli çekerken deniz dibindeki topları gören ve araştırma sonucu amiral gemisi Yevstafiy'i bulduğunu anlayan Omur, ‘‘500 bin altının önemli bölümü hâlâ denizin derinliklerinde. Bu hazineyi çıkarmak için çok geniş teknik imkân ve finansman lazım. Elden geleni yaptık. Bulduğumuz her şey, Çeşme Müzesi'ne teslim edildi. Hazinenin çıkarılması halinde Türkiye büyük servet kazanacak. Çıkarılacak batıkta tarihe ışık tutacak belge ve bilgilere de ulaşılacak’’ diye konuştu.

Profesyonel dalgıç olmadığı halde kurslara katılıp bröve alan ve Omur ekibinin çalışmalarını denetleyen Çeşme Müze Müdürü Emrullah Karaturgut, Yevstafiy batığına yapılan dalış sırasında ölümden döndüğünü söyledi. 43 metre derinlikte Yevstafiy batığının fotoğraflarını çektiklerini de belirtti.

Hazinenin öyküsü

Rus Çarı Petro'nun sıcak denizlere açılma özlemini hayata geçirmek isteyen Çariçe 2. Katerina, Ege kıyılarını ve adaları ele geçirmek için 18. yüzyılın sonuna doğru harekete geçti. Osmanlı egemenliğindeki bölgelerde isyan çıkarmak için yöre halkına rüşvet olarak dağıtılmak üzere St. Petersburg'da bastırdığı 500 bin adet som altın Hollanda Dukası ve binlerce gümüş sikkeyi amiral gemisi ‘‘Yevstafiy’’e yükledi. Böylece Rusya tarihin ilk kalpazanlığını da yaptı.

‘‘Yevstafiy’’ ve beraberindeki 2 Rus Filosu, Çeşme Limanı açıklarında Osmanlı Donanması'yla karşılaştı. Cezayirli Hasan Paşa komutasındaki 84 toplu ‘‘Burc-u Zafer’’ kalyonu ilk ateşi açtı. Ağır hasar gören ‘‘Yevstafiy’’ mürettabatı ve değerli hazinesiyle battı. Bu sırada yara alan Burc-u Zafer de kıyıya sürüklenip burundaki kayalara çarparak battı. Üç gün süren ve Çeşme Limanı'nda bulunan yaklaşık 50 Osmanlı gemisinin batmasına ve 9 bin kişinin ölümüne neden olan bu savaş, tarihe ‘‘Çeşme Faciası’’ olarak geçti.

Savaşın Osmanlı donanmasının yenilgisiyle sonuçlanmasının nedeni ise Kaptanıderya Hüsamettin Paşa'nın kurt denizci Cezayirli Hasan Paşa'yı dinlememesiydi.

O güne kadar Rus donanmasına büyük darbeler vuran Osmanlı donanması, Hüsamettin Paşa'nın emriyle Çeşme Limanı'na sıkışık nizam demirledi.

Hüsamettin Paşa, Cezayirli Hasan Paşa'nın tüm uyarılarını dinlemedi ve Rusların artık kendilerine saldıracak cesaretleri olmadığını belirtti. Ama tam aksi oldu ve Çeşme Faciası, 1768-74 Osmanlı-Rus Savaşı'nın gidişini olumsuz yönde büyük ölçüde etkiledi.