Hamburgerin adı köftenin tadı

Hamburger dünyaya hükmediyor. Amerikalılar kadar olmasa da biz Türklerin de hayatında önemli bir yer tuttuğu inkar edilemez. Peki nedir hamburgeri bu kadar popüler yapan? Hamburgerin geniş bir öyküsüne yer veren The Economist'e göre hamburger sevdasının nedenleri hayli fazla. Bir kere lezzetli. Kolay ve çabuk yeniyor. Pizza gibi kimseyle bölüşmek zorunda kalmıyorsunuz. Ucuz olmasına rağmen üstü başı dökülen çocuktan, cumhurbaşkanlarına, sinema yıldızlarına kadar herkesin gözbebeği.

Bir Amerikalı haftada ortalama üç hamburger yiyor ve ülke genelinde yılda 40 milyar hamburger satılıyor...Kolesterol korkusuna rağmen restoranlarda satılan hamburger ve cheeseburger sayısı ise 1990'dan beri tam 5 kat artmış. Dükkanlarda, evlerde ve işyerlerinde hamburger şeklinde kağıt ağırlıkları, saatler, çaydanlıklar ve daha nice aksesuarı görmek mümkün. Ve Claes Oldenburg adlı bir ‘‘hamburgerkolik’’ 1962'de renkli yelken bezinden dev bir hamburger yaparak, hamburgere olan aşkını ölümsüzleştirmiş, aynı zamanda milyonlarca Amerikalı'nın da hislerine tercüman olmuş.

Peki nasıl başlamış bu salgın hastalık gibi yayılan ‘‘ekmek arası köfte’’lerin öyküsü? Soğan suyu katılmış çiğ kıyma etini yeme alışkanlığını göçebe Tatar kabilelerden kapan Hamburglu göçmenler ABD'ye gelince sürdürmüşler bu alışkanlıklarını. Bu alışkanlık Yeni Dünya'da küçük bir değişikliğe uğramış ve etler pişirilmiş. Daha sonra ekmek arasına konmuş. Nihayet, 1920'li yıllarda sandöviç ekmeğinin arasındaki yerini almış köfteler.

1948 yılında da Richard ve Maurice McDonald ilk dükkanlarını açınca hamburgerin önlenemez yükselişi de başladı. Önceden hazırlanan hamburgerler kızıl ötesi ışık altında sıcak tutuluyor, çalışan garsonlar kağıt şapkalar giyiyorlardı. Kısa süre içinde ilk durağı olan Kaliforniya'dan yola çıktı hamburger. Önce ABD'nin her noktasına, sonra da Tahiti'den Kıbrıs'a kadar tüm dünyaya yolculuk başladı. Bu arada sayısı bilinmeyecek kadar çok burger zinciri ve donmuş burger hazırlayan firma türedi, ancak hiçbiri McDonald's kadar sevilmedi. Tokyo'da 1971 yılında McDonald's açıldığında müdürü ‘‘Eğer biz 1000 yıl boyunca hamburger ve patates kızartması yersek, daha uzun, daha beyaz ve daha açık renk saçlı oluruz’’ demiş. Ciddiye alınmış olsa gerek ki bugün Japonya'nın en büyük lokanta zinciri McDonald's.

McDonald's şimdiye kadar 70 milyar hamburger satmış. Bunlar yan yana dizildiğinde uzunlukları 17 kez aya gidip gelmekle eş değerde oluyor.

Hamburgerin saltanatı sonsuza kadar sürer mi bilinmez. Hijyen ve sağlıkla ilgili şüpheler dışında son yıllarda hamburgerin ününe gölge düşürecek bazı başka şeyler oldu. Örneğin 1989'da kötü koktuğu için Romanya'da bir McDonalds'ın açılması önlenmeye çalışıldı. 1993'te de Paris'te Eyfel Kulesi yakınlarında açılması istenen bir McDonald's restoranına izin verilmedi. 1992'de ise şirket utanç verici bir davaya karıştı. İngiliz çevrecilerin açtığı davada ise McDonald's zinciri Amerikan kapitalist emperyalizminin bir canavarı olarak gösterildi.