Genç Cumhuriyet’e ışık olan kadınlar

TBMM’de 8 Mart Kadınlar Günü nedeniyle “Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda Kadın Kahramanlar Sergisi” açıldı. Hisart Canlı Tarih Müzesi koleksiyonunda yer alan eserlerden oluşan sergi, 1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı dönemlerinde, işgal edilen bir ülkenin, tüm yokluklara rağmen ağır şartlar altında giriştiği mücadele esnasında Türk kadınının çektikleri zorlukları, yüklendikleri sorumlulukları ve gösterdiği kahramanlıkları konu alıyor. İşte o kadın kahramanlardan ikisinin, bugünlere ışık olan hikâyesi...

HARF DEVRİMİ’NİN ‘ECE’ ÖĞRETMENİ

Sergide dikkat çeken eserlerden biri yeni Türk harflerini yazıp okuyanlara verilen tasdikname. Tasdikname Latin harfleriyle ders veren ilk öğretmenlerden olan Seyyide Çakır Yurddaş’a ait. Ayrıca öğrencileriyle fotoğrafları da sergileniyor. 1903 doğumlu olan Seyyide Öğretmen, doğudaki hizmetlerinden sonra Adana Kız Lisesi öğretmeni olarak emekli olmuş. İstanbul Nişantaşı’nda yaşamını sürdürürken, 1974 yılında 70 yaşında hayata veda etmiş. 1933’te Cumhuriyetin 10’uncu yılı olması nedeniyle bir aylık yurt gezisine çıkan Atatürk’ün, burada Yurddaş ile de yolu kesişmiş. Latin harflerini öğrenip ders vermeye başlayan Seyyide Öğretmen’i tebrik eden Atatürk, “Sen ece (kraliçe) öğretmensin artık” yakıştırması yapmış. Ulaştığımız torunları, öğretmenlerin ecesi anneannelerinin zorlu hayat hikâyesini paylaştı. Anne ve babasını savaşta kaybeden Yurddaş’ı, Türk ordusunun üst düzey subaylarından Yusuf Paşa’nın kapısını açarak evlat edindiği öğrenildi. Yusuf Paşa’nın ölümüyle, komutanın eşi Seyyide’yi büyüterek okuttu ve öğretmen olmasını sağladı. Torunlarına Atatürk’ün kendisine “Sen ece öğretmensin” dediğini aktaran Yurddaş, kendisine “Ece” denilmesini istemiş. Torunları da ona yaşamı boyunca ismi yerine “Ece” diye hitap etmiş. 

KÜÇÜK KARDEŞE MEKTUP: DÜN GECE DÜŞMAN BİZE BOMBA ATTI

Safiye Hüseyin’in yurtdışı eğitimi sırasında ailesine gönderdiği mektuplar ile 1’inci Dünya Savaşı sırasında görev yaptığı Reşit Paşa Gemisi’nden yazdığı mektuplar da sergide yer alıyor. 21 Aralık 1915’te yüzen bir hastane olarak tanımladığı Reşit Paşa Gemisi’nden küçük kardeşine yazdığı mektup, ne kadar zor şartlar altında çalıştığını gösteriyor. Mektupta şöyle diyor: “Sevgili küçük kardeşim Refika. Dün gece hastalandım ve bugün yataktayım. Gemiye tedavi için getirilen ve hayatını kaybeden çok sayıda asker var. Dün akşam yemeğinden sonra bir düşman uçağı gemimize yaklaştı ve iki bomba bıraktı. Bombalardan biri gemiye isabet ederek bir mürettebatı yaraladı; diğeri gemiyi ıskalayarak denize düştü. Bizi görmeliydin, korkunçtu.”

HASTANE GEMİSİNİN MADALYALI HEMŞİRESİ

Sergide yer verilen Safiye Hüseyin İngiltere’de deniz ataşeliği hizmetinde bulunan Ahmet Paşa’nın kızı. Öğrenimini Avrupa’da yaptı. Türkiye’de modern hemşireciliğin gelişmesine büyük katkısı olan Safiye Hüseyin (Elbi), şefkatle ve meslek aşkıyla dopdolu bir kadın olarak biliniyor. Batı kültürüyle yetişen bu ilk hemşire, saltanat döneminde Almanya ve İsviçre’de düzenlenen milletlerarası kongrelere katıldı. İlk defa ülkeyi bu alanda temsil etti. Yabancı devletlerden iftihar ve takdir nişanları aldı. Çanakkale Savaşı başladığında Safiye Hüseyin gönüllü hasta bakıcı olarak yazıldı ve Reşit Paşa Hastane Gemisi’ne baş hasta bakıcı olarak verildi. Ayrıca Balkan muharebelerinde de hasta bakıcı olarak görev aldı. Cumhuriyet’in ilanından sonra da tüm hayır kurumlarında ve derneklerde üstün bir feragatle çalıştı. Hemşirelik mesleğiyle ilgili hayli yazılar yazdı ve konferanslar verdi. Ömrünün son gününe kadar mesleğinin tutkusu içerisinde yaşamını sürdüren ilk hemşire Safiye Hüseyin, 1964 Temmuz’unda 83 yaşında, yetiştirdiği hemşirelerin kucağında hayata gözlerini kapadı. Sergide Elbi’nin Florence Nightingale hatıra madalyasından Balkan Savaşları için İngiliz Kızılhaç madalyasına, Osmanlı harp madalyasından Hilal-i Ahmer Madalyasına kadar aldığı madalyalar bulunuyor. İngiltere Kralı V. George’un taç giyme törenine davet ettiği Elbi’ye verdiği madalya ve davetiye de serginin önemli eserlerinden.

KAHRAMANLIK SERGİSİ

TBMM Şeref Holü’nde açılan Kadın Kahramanlar Sergisi’nde; Hilal-i Ahmer Cemiyeti (KIZILAY) tarafından kurulan hemşirelik kursları belge ve fotoğrafları, yardım rozetleri ve kartpostalları ile ilk Türk hemşire Safiye Hüseyin Elbi’ye ait madalyalar, mektuplar, Latin harfleriyle ders veren ilk öğretmenlerden Seyyide Çakır Yurddaş’ın yeni Türk alfabesi ile ders verme tasdiknamesi yer alıyor. Ayrıca savaş esnasında cephane ve erzak taşıma faaliyetlerini gösteren fotoğraf ve evraklar, fişek fabrikasında çalışan kadın ve çocukların fotoğrafları, kartpostal, aksesuar, rozet, madalya, şefkat nişanı, mektup, propaganda afişleri, dönemin gazete nüshaları, bilgi belge, fotoğraflar ile diorama ile canlandırmalardan oluşan 200’den fazla obje sergileniyor.

Sergide cepheye mühimmat taşıyan kadınların fotoğrafları da var.