Fiyat artışı spekülatif bir balon, havalar ısınınca patlar

Referans'a konuşan A. Gary Shilling & Company kurucusu ve yönetim kurulu başkanı Dr. Shilling fiyatlardaki yükselişte kötü hava koşullarının da etkisi olduğunu, bunun spekülatörlere fırsat verdiğini, havaların düzelmesi ile birlikte tarımsal emtia fiyatlarının rayına gireceğini belirtti. Shilling ayrıca mortgage krizinden de kötü etkilenen yatırımcıların güvenli liman olarak emtiaya yönelmelerinin fiyat artışı üzerinde etkisi olduğunu vurguluyor. Bunu 90'ların sonunda dotcom balonunun patlamasıyla yatırımcıların emlaka yönelmesine benzeten Shilling yatırımcıların emlaktan olduğu gibi tarımsal emtiadan da hızla kaçabileceklerini, bunun da fiyatları tahmin edilemeyecek kadar düşürebileceğini belirtiyor.

Son haftalarda tüm dünyayı saran gıda fiyatlarındaki artışa yönelik protestolar Haiti'de 5 kişinin ölümüne neden oldu, başbakanı görevinden etti. Ekvador, Hindistan, Fransa, İtalya, Japonya, Mısır gibi ülkelerde grevler ve sokak gösterileri düzenleniyor. Yalnızca son 3 haftada yüzde 20'nin üzerinde artış gösteren küresel gıda fiyatları birbiri ardına rekor kıran pirinç, buğday, mısır gibi tarımsal emtia fiyatları ile paralel düzeyde seyrediyor.
 
Yükseliş hızlı olmuştu düşüş daha hızlı olacak

Gary Shilling tarımsal emtia fiyatlarındaki önlenemez artışın spekülatif bir balon olduğunu düşündüğünü, ama her balonda olduğu gibi bunda da bir gerçeklik olduğunu belirtiyor. Shilling'e göre buradaki gerçeklik de güçlü talebin dünyanın pek çok yerindeki kötü hava koşullarıyla birleşmesi.

"Kötü hava koşulları nedeniyle yeterince tahıl üretimi gerçekleştirlemedi. Bu durum da tahıl ürünleri fiyatlarını spekülatif bir biçimde, arz-talep ilişkisinin gerçekleştirebileceğinin çok daha üzerinde, yükseltti" diyen Dr. Shilling bunun sonucunda dünyanın dört bir yanında ayaklanmalar, protesto gösterileri ve grevler olduğuna dikkat çekiyor. Geçtiğimiz günlerde aralarında Çin, Hindistan, Vietnam, Endonezya, Mısır ve Suudi Arabistan'ın da bulunduğu bir grup gelişmekte olan piyasa, ülke içinde gıda fiyatlarını kontrol altında tutabilmek için yurtdışına yaptıkları ihracat miktarına sınırlama getirmeye başlamıştı. Shilling de buna değiniyor ve ekliyor: "Ama, daha önce de belirttiğim gibi ben bunun bir balon olduğunu ve havalar normale döndüğünde tarımsal emtia fiyatlarının da gerileme trendine gireceğini tahmin ediyorum.Üstelik bu gerilemenin oldukça hızlı gerçekleşeceğini düşünüyorum çünkü gerçekten de fiyatların yükselmesinde spekülatör yatırımcıların rolü çok büyük."

Bu yatırımcıların tarımsal emtiaya yöneldiklerinden daha hızlı bir şekilde bu ürünlerden kaçacaklarını belirten ünlü ekonomist, "Bana sorarsanız artık fiyatlar arz-talep ilişkisiyle açıklanabilecek seviyenin çok üzerine çıktı ve bunun tek nedeni de spekülasyon. Bu spekülatörler arasında kurumsal yatırımcılar olduğu kadar bireysel yatırımcılar da var. Örneğin emeklilik fonu danışmanları müşterilerine emtiaya yatırım yapmalarını tavsiye etti. Bu nedenle de portföylerin büyük bir yüzdesi emtia yatırımlarına yöneldi. Çok sayıda hedge fon da emtia yatırımlarına dahil oldu. Çünkü fiyat artışlarından kaynaklanan büyük nakit kazanç fırsatını kimse kaçırmak istemedi" şeklinde konuşuyor.
 
Mortgage'dan yara alanlar tarımsal emtiaya koştu

Gary Shilling'e göre olumsuz hava şartları ve spekülasyonların yanında subprime mortgage krizinden yara alan yatırımcıların tarımsal emtiayı güvenli bir liman olarak nitelemesi ve buraya yönelmesi de fiyat artışlarının bir diğer nedeni oldu. Shilling, "Ben yaşanan bu durumu 1990'ların sonunda dotcom balonunun patladığı döneme çok benzetiyorum. O dönemde de insanlar güvenli liman olarak emlak yatırımlarına yönelmişti. Şimdi bunun benzeri emtiada yaşanıyor" diyor.
Mart ayı ortalarında emtia fiyatlarında ciddi bir gerileme yaşandığına da dikkat çeken Shilling bunun nedenini hisse varlıklarında büyük gerilemeler yaşayan spekülatörlerin emtiadaki uzun vadeli pozisyonlarını bozmak ve satış yapmak zorunda kalmalarına bağlıyor. Spekülatörlerin sermaye sıkışıklığı yaşadıkları için buna zorunlu kaldığını belirten Shilling, "Dünyada o kadar çok spekülatif para var ki bu para aynı zamanda aynı yerde aynı şeyde toplanıyor. Bu nedenle en ufak bir gelişmede tek bir ürün ya da alandan çekilme başladığında diğerleri de sıraya giriyor. Çünkü iflas etme korkusu yaşıyorlar" şeklinde konuşuyor.
 
Hükümetler sorunu uzatıyor yapay yokluk çare değil

Gary Shilling'e göre yüksek emtia ve gıda fiyatları konusunda hükümetlerin de sorun yaratmak gibi bir eğilimi var. ABD Hazine Bakanı Henry Paulson'ın yakın zamanda bir açıklama yaptığını ve hükümetleri tarımsal emtia piyasasına karışma konusunda uyardığını belirten Shilling, "Elbette pek çok ülke kendisini baskı altında hissediyor. Çünkü tarımsal emtia fiyatlarındaki artış gıda fiyatlarına da yansıyor ve bu da ayaklanma ve protestolara neden oluyor. Ama hükümetler ne yaparlarsa yapsınlar yapay yokluklar yaratarak sorunu daha da uzatacaklar" diyor. Ünlü ekonomist ülkelerin talebi azaltan yüksek fiyatlardan korunmak için fiyat sınırlaması koymalarını beyhude bir çaba olarak görüyor. Bunun çözülmesi gereken sorunu uzatmaktan başka bir işe yaramayacağının altını çiziyor ve ekliyor; "Tarımsal emtada ise hava şartlarının fiyatlar üzerinde etkisi vardır. Hava koşullarında yaşanan düzelme ile birlikte mutlaka tarımsal emtia ürünlerinin fiyatlarında büyük gerilemeler yaşanacaktır."
 
Rakamlar çok yüksek sonsuza kadar süremez

Petrol, bakır, kurşun gibi emtialar ve tarımsal emtia çok farklı etkenler tarafından yönlendiriliyor. Ben ABD'de derin bir resesyon yaşadığımızı ve bunun dünyaya yayılmakta olduğunu görüyorum. Çünkü ABD'li tüketici harcamalarını kısıyor ve pek çok ülkenin büyüme için bağımlı olduğu ihraç ürünlerini ABD'li tüketici alamayacak. Bu durumun da emtiaya olan temel talebi düşüreceğine inanıyorum. Bakır gibi temel metaller endüstriyel talep ile birlikte yükselir ya da geriler. Ama örneğin petrol fiyatları arz-talep dengesinin yanında terör tehdidi, Ortadoğu'da yaşanan gelişmeler gibi etkenlere de bağlı olarak belirleniyor. Örneğin geçtiğimiz gün Rusya'da petrol üretiminin son 10 yıldır ilk defa gerilediği ortaya çıktı. Bunun endişe nedeni olması gerekir çünkü Rusya en büyük petrol üreticisi.
 
Gerileme yıl ortasında

Petrol bu hafta 114 doların üzerine çıkarak tüm zamanların rekorunu kırdı. Ben petroldeki yükselişin yıl ortasına kadar süreceğini ve sonrasında gerileme trendine gireceğini düşünüyorum. Örneğin pirinç de yeni bir rekor kırdı ve 22 doların üzerine çıktı. Bu rakamlar o kadar yüksek ki sonsuza kadar süremez. Spekülasyonlar he şekilde hızlı sonuçlar doğurur. Fiyatlar aklınızın almayacağı şekilde artabilir ve ondan daha hızlı şekilde de düşebilir.