Edirne yaÅŸar, Selimiye’ye de seyretmek düÅŸer

Dört yüz yıldır, Yalnızgöz Köprüsü'nün üzerinden geçen herkes, bir uçta Selimiye Camii'ni, diÄŸer uçtaysa II. Bayezid Külliyesi'ni gördü. Acaba aralarından kaçı, bir an için durup bu yapılara baktı? O puslu sabah, benim için, üzerinde yürüyen siluetlerle, köprü de durup bakmaya deÄŸerdi...Edirne'de tuhaf bir yaÅŸam dinamiÄŸi, nehirler ve köprüler. Her ne kadar, esnaf, üniversiteli ve alışverişçilerin günün her saatinde doldurduÄŸu Saraçlar Caddesi, kentin kalbi sayılsa da, gerçek Edirne'yi görebilmek, asırlık taÅŸ köprülerinden yürümeyi gerektiriyor. Mimar Sinan'ın Yalnızgöz'ünün bir ucunda oturup seyrediyorum... Åžu kadın, oÄŸluna kaÅŸkol örmek için, yün almaya gittiÄŸi Bedesten'den dönüyor. Çarşı iznindeki askerin aklında, Selimiye'nin önünde çektirdiÄŸi fotoÄŸrafı görmek var. At arabasının kaçıncı geçiÅŸi bu... Edirne, bir sınır kenti, Türkiye'nin Avrupa'ya açılan kapısı. Ãœstelik tek bir kapıyla deÄŸil, tam altı yerden Batı'ya dönmüş yüzünü. ‘‘Öğrenciler gitse, yıkılacakmış gibi duruyor’’ diye bahsedilen kente, Trakya Ãœniversitesi büyük canlılık veriyor. Kentin Batılı tavrı her halinden belli. Edirne'yi terketmek ve gurbette yaÅŸamak pek alışıldık bir ÅŸey deÄŸil buralarda. Kentin turizmi büyük ölçüde kapı komÅŸusuna baÄŸlı. Yol üzeri oteller, badem ezmeciler, et ve balık restoranları, buraya günübirlik ya da haftasonu için gelen Yunanlı turistlere hizmet veriyor. Sokaktaki kestaneci bile, bir süredir malını euro cinsinden fiyatlandırmayı biliyor. SavaÅŸların, iÅŸgallerin ve yangınların tortularına raÄŸmen, Edirneli, sakin, sevecen ve uzlaÅŸmacı.SELÄ°MÄ°YE'NÄ°N GÃœCÃœEdirne'de hangi sokaÄŸa girsem, hep aynı gücün etkisi altında olduÄŸumu hissediyorum. Edirneliler'in alışık olduÄŸu bir ÅŸey olmalı bu; Selimiye'nin bakışlarını üzerlerinde hissetmek... Her sokağın sonunda, silueti, minareleri ya da sadece varlığıyla takip ediyor. Başımı her kaldırdığımda onu görüyorum. BaÅŸka bir yere ait olması gerekiyormuÅŸ gibi, gökyüzünün katmanlarını zorluyor. MuhteÅŸem bir sanat eseri olduÄŸunu biliyor ancak bu mesafeli güzelliÄŸin karşısında çok ama çok küçük hissediyorum. Hayatın doÄŸal ritminde sürdüğü Dilaver Parkı'nın bir ucundan diÄŸerine yürürken, ön yüzünden akıllara sığmayacak kadar heybetli ve ulaşılmaz. Bir taraftan da, gözleri kamaÅŸtıracak kadar sade... Karlı bir gecede, arka kapısından avlusuna girince ise kalkanı düşmüş, yalnız ve gizemli...          Mimar Sinan'ın ‘‘ustalık eseri’’nin kimbilir kaç yüz kez fotoÄŸrafını çekmiÅŸtir, Åžemsi Bey. Selimiye'nin önünden geçenler için bu anıyı, sadece 1.5 milyon liraya ölümsüzleÅŸtiriyor. Özellikle askerlerin çehrelerini kalpler ve yazılarla süslüyor. Kalbin üzerinde ‘‘Vatan borcu biter bitmez, oradayım’’ yazıyor. Arkada da Selimiye var. Selimiye'nin muhteÅŸem ÅŸadırvanlı avlusuna, Arasta'dan geçerek girmek baÅŸka türlü keyiflidir. Çarşının eski taÅŸ merdivenlerini tırmanmadan önce, Edirne'nin övgüyle sahip çıktığı badem ezmelerinin, mis kokulu meyve sabunlarının ve aynalı süpürgelerin arasından geçilir. Edirne'de geçirdiÄŸim birkaç günün ardından, manavdaki meyveleri sabun, hediyelik sabunları da meyve sanmaya baÅŸlamıştım bile. 400 yıllık, el yapımı meyve sabunu kültürü çalışmaya ihtiyacı olan kadınlar için yeniden canlandırılmış. Saflığın ve güzelliÄŸin sembolü olarak kabul edilen aynalı süpürgeler de eski iÅŸlevlerini yitirmiÅŸler. SöylendiÄŸine göre, kızlar temizlik yaparken, süpürgenin aynasından kayınvalidelerinin yüzlerine bakar, memnun olup olmadıklarını kontrol ederlermiÅŸ. Yine kadınlar, kocalarının eve gelmesine yakın, aynadan kendilerine çekidüzen verirlermiÅŸ. Selimiye'nin önündeki park gibi, kış aylarının sakin geçtiÄŸi bir yer daha vardır; Bat Pazarı'ndaki Çalgıcılar Kahvesi... Bir benzerine artık sık rastlanmayan küçük ÅŸekerciyle, tek masalı paçacıyı geçince, o dar sokakta kime sorsanız gösterir. Yazın aralıksız birbirini takip eden köy düğünleri, havalar soÄŸuyunca, bıçak gibi kesilir. O zaman, davulsuz zurnasız kınanın kabul görmediÄŸi buralarda, Romanlar'ın müziÄŸi de duyulmaz olur. Bu kahveye çoÄŸu kanı kaynayan Roman çalgıcılar, onları tanıyanlar, sevenler ve eski baÅŸpehlivanlar gelir. NeÅŸeli insanları herkes sever, bu kahve de o yüzden hiç boÅŸ kalmaz. Günay Zurna-soyadı uydurma deÄŸil gerçek- 37 yaşında, Selanik göçmeni, inceden bir delikanlı. Ama zurnasını eline alınca aslan kesiliyor, dededen babadan duyduklarını çalıp kendinden geçiyor. Günay, aynı zamanda Tarihi Kırkpınar Davul Zurna Ekibi YaÅŸatma ve Kültür DerneÄŸi BaÅŸkanı. Romanlar, tarihi Kırkpınar güreÅŸlerinde yıllardır çalıyorlar. Bugünlerde, bütün kahve Halk Oyunları Yarışması'na hazırlanıyor. Cep telefonları hep açık. Eskiden çalıgıcıları kahveye gelip bulan düğün sahipleri, artık cepten arıyorlar çünkü. BaÅŸaltı pehlivanı Ayhan, kahveye eski baÅŸpehlivanlardan babasıyla gelmiÅŸ. ‘‘Şen insanlar’’ diyor, ‘‘ruhumuz açılıyor.’’ Kırkpınar'ın davul ve zurna ÅŸefliÄŸini yapan Turhan Dindoruk'un da, tüm çalgıcılar gibi, kendine özgü bir planı ve sitemi var.‘‘Yazın kazandığım parayla, kış için un, yaÄŸ, kömür alır, karının kollarına da birkaç bilezik takarım ki, aç kaldık mı bozalım... Günlük yaÅŸam süreriz. Sosyal güvencemiz sıfır. Ä°ÅŸ olsa çalışırım, amelelik de yaparım, ama yok. NeÅŸeli insanlarız da, böyle kalmak zor. Karıya zaman zaman Türkan Åžoray'a benziyorsun derim ki, neÅŸelensin... Ne yapayım, kadın yaÄŸ bulursa tuz bulamaz, un bulursa ÅŸeker kalmaz... Bak, hiçbirimiz çocuklarımızı çalgıcı yetiÅŸtirmiyoruz. OÄŸlum eline sazı alınca, haÅŸlıyorum onu. 43 yıldır güreÅŸin müziÄŸini bizler çalarız. Pehlivansız davul zurna, davul zurnasız da pehlivan olmaz, bunu herkes bilir.’’ KARAAÄžAÇ'IN KALBÄ°Gündüz gece Edirne'nin kalbinin attığı Saraçlar Caddesi'ne çıkınca, Kervansaray'a doÄŸru uzanan yolun başında, köylü kadınlar el arabaları üzerinde tavuk ve horoz satarlar. Burası tabelaları, ciÄŸercileri ve meyve sebze satıcılarıyla tam bir curcuna caddesidir, üstelik kafa karıştırıcı bu karmaÅŸanın sonunda tüm dinginliÄŸiyle Selimiye yükselir. Hep böyledir zaten, Edirne'ye yaÅŸamak, Selimiye'ye de durup seyretmek düşer. Edirne pazarının sebzeleri, kentin sera ve bahçelerinin olduÄŸu, Meriç Nehri'nin bereketine yaslanmış KaraaÄŸaç'tan gelir. Meriç Köprüsü'nün bitiminde baÅŸlayan, alabildiÄŸine geniÅŸ, arnavut kaldırımı Lozan Caddesi'nden, Pazarkule sınır kapısını kullanan Yunan plakalı otomobiller de geçer, Edirne pazarına giden marul dolu at arabaları da... Bisikletiyle kaldırımda yol alan Ali MutafoÄŸlu ise, farkedilmeyecek bir ihtiyar deÄŸildi. Herkesin imreneceÄŸi bir 77'lik. KaraaÄŸaç'ın, tren garı kadar sembolleÅŸmiÅŸ bir baÅŸka yeri de, Rektörlük Binası'nın karşısındaki Fazlı'nın Kahvesi'dir. 19. yüzyılda bu kaldırımın gözde mekánı, Djanik Otel'iymiÅŸ. Bugün otel deÄŸil ama, yarım ay kıvrımlı kaldırım olduÄŸu gibi duruyor. Otelin yerinde de, Fazlı'nın pembe, ahÅŸap pencere ve kapılı, tertemiz kahvesi var. Burası hálá KaraaÄŸaç'ın en yaÅŸayan köşesi. Yazın geç saatlere kadar, kaldırıma taÅŸan insan dolu masalar, kışınsa dışarıda kar yaÄŸarken, kadın erkek etrafında toplanılan kömür sobası, buranın klasik görüntüleri. Fazlı'nın geceyarısı yoldan telefon açıp, kahve içmek için rezervasyon yaptıran Yunan müşterileri bile var. GÖKTE GÃœNEÅž YERDE YUSUFKaleiçi'ndeki Kırkpınar Kültür Evi'ni geziyorum. 644 yıllık bir geleneÄŸi bir müzeye sığdırmak mümkün olabilir mi? Efsane pehlivanlara, hırslara, mücadelelere, kursakta kalan yaÅŸamlara, birkaç pehlivan eÅŸyası görerek yakınlaÅŸabilmek çok zor. Müze sorumlusu Alaattin Bey yanıma geliyor. O sırada ben 1890'ların efsanevi pehlivanlarından, Koca Yusuf'un önündeyim. Adına inat, trajik bir hikayesi var Koca Yusuf'un. BaÅŸa soyunduÄŸu günden beri hiç yenilmediÄŸi için, ‘‘gökte nasıl bir güneÅŸ varsa, yerde de yalnız bir Yusuf vardır’’ derlermiÅŸ onun için. GüreÅŸmek için, önce Fransa'ya sonra da Amerika'ya gitmiÅŸ. 40 yaÅŸlarında, Amerikalı güreşçilerle yaptığı mücadelelerde büyük paralar kazanmış. Kazançlarını yüklenerek, onu New York'tan yurda getirecek Bourgogne vapuruna binmiÅŸ. Günlerden bir gün, ne olduysa, vapur batmaya baÅŸlamış. Anlatılana göre, cüsseli Koca Yusuf, denizde yakaladığı bir filikaya binmeye çalışırken, filikadakiler onu bileklerinden kesip suya itmiÅŸler. Er Meydanı'nın Koca Yusuf'u da denizin derinliklerine gömülmüş....BEN OLSAYDIM BUNLARI YAPARDIM-Yalnızgöz Köprüsü'nden yürüyerek geçmek ve insan manzaralarını seyretmek -Lozan Caddesi'nin arnavut kaldırımı yolundan bisikletle geçmek-İçlerine girilemese de, Bulgar kilisesine ve sinagoga uÄŸramak-SaÄŸlık Müzesi'ni karış karış gezmek, müzik ve su sesi eÅŸliÄŸinde, karasevdalıların da bulunduÄŸu, birçok hasta odasına uÄŸramak  -Karlı bir günde, Eski Karakol binasından Meriç Nehri'ni seyretmek-Edirne'nin her köşesinden Selimiye'ye bakmak-Kar altında Selimiye'nin avlusunda dolaÅŸmak-KaraaÄŸaç'ın renkli cepheli evlerine, ahÅŸap süslemelere ve kapı tasarımlarına hayran olmak-KeÅŸan'ın meyhane kültürüne tanık olmak-Selimiye Camii önünde Åžemsi Bey'in alacalı bulacalı çerçevelerinden birini seçip, Edirne Hatırası çektirmek- Peynircilere ve badem ezmecilere uÄŸrayıp, tadarak kendi tercihinizi yapmak- Er Meydanı'nda kıyasıya bir yaÄŸlı güreÅŸ izlemek- Meriç Nehri kıyısındaki Söğütlük Ormanı'nda dolaÅŸmakÂ