Dünya çare arıyor

Küresel ısınma sorunu için ilk adım 1992'de Rio'da yapilan Dünya Zirvesi'nde 160 ülkenin 'İklim Değişimi Sözleşmesi'ni imzalamasıyla atıldı. Ancak bu konuda etkin bir önlem alınamayınca karbondioksit üretiminin üçte ikisini gerçekleştiren zengin ülkelerin tedbir alması gündeme geldi. İmzalanan anlaşmanın etkinleştirilmesi için bu kez 1997 yılında Kyoto kentinde 84 ulus tarafından bir protokol imzalandı. Bu protokolda karbondioksit üretimini kontrol altına almanın en akılcı yol olduğu vurgulanıyordu. Yürürlüğe girmesi için 55 ülkenin onayı gereken protokolü şimdiye dek sadece 22 ülke imzaladı.

Tartışmalar sürüyor

Kyoto'daki zirvede endüstriyel ülkeler, en azından kağıt üzerinde, atmosfere yaydıkları karbondioksit ve diğer zehirli gazların miktarını azaltma kararı aldılar. Ancak, uygulamada ilk adımlar bile atılamadı. Hükümetler, hava ve güneş enerjisi gibi yeni enerji kaynaklarına yönelseler de hala birçok ülkede kömür, petrol ve benzin gibi atmosfere zarar verici yakıtlar kullanılıyor. Kyoto protokolünün şartları çok az ülke tarafından uygulandı çünkü emisyonları azaltmak beraberinde yüklü maliyetleri de getiriyor. Örneğin Amerikan Senatosu bu kararı onaylamadığı için ABD'de uzun süre arabaların, santrallerin ve fosil yakıtı kullanan diğer kurumların ürettiği karbon miktarına yasal sınırlama getirilemedi. ABD'de, üretim kaybından doğacak maliyetin yılda 100 milyar dolar civarında olacağı söyleniyor.

İmzalanan anlaşmalar ve yapılan tartışmalara rağmen dünyadaki ülkeler bu konuda görüş birliğine varamıyor. Gelişmekte olan ülkeler gelişmiş ülkelerle aynı kefeye konmak istemiyor. Gaz oranlarının indirilmesinin işsizliğe ve vergi kaybına yol açağını belirterek, gelecek yıllarda gelişmemiş ülkelerin kendilerinden fazla karbon gazı üreteceği tezini ileri sürüyor. Gelişmekte olan ülkeler ise gaz oranlarına belli bir sınırlama getirmelerinin kalkınmalarının da sınırlanması anlamına geleceğini, gelişmiş ülkelerin sanayileşmelerinin diyetini ödemek istemediklerini savunuyor.

Protokol neler getiriyor?
1. Sanayileşmiş 38 ülke, sera gazı emisyonlarını ortalama yüzde 5 indirerek, bunları 2008-2012 yılları arasında 1990 seviyelerinin altına çekecek.
2. Özellikle fosil yakıtlardan çıkan karbon dioksit ve zararlı gazlar kısıtlanacak.
3. Emisyonlarını yeteri kadar indiremeyen ülkeler, emisyonlarını öngörülen seviyelerin altına çekebilen ülkelerle anlaşarak, onların fazla kotalarını satın alabilecekler. ABD'nin ısrarıyla protokole giren bu uygulamaya, gelişmekte olan ülkeler şiddetle karşı çıktılar.
4. Kalkınmakta olan ülkelerin, özellikle Çin ve Hindistan'ın, gönüllü kısıtlama hedefleri koymaları istendi. Protokol, dünya karbondioksit emisyonlarının yüzde 55'inden sorumlu olan 55 ülkenin onaylaması ile yürürlüğe girecek.