Dr. Yanıt

Dáhiyi dáhi yapan nedir?Bern Ãœniversitesi’nden bir bilim adamı, dáhiyane bir buluÅŸ için çalışkanlık, sabır ve zamanın yeterli olduÄŸunu öne sürerken, diÄŸer bilim adamları parlak fikirlerden, özellikle de beyindeki yetersiz ayıklanma mekanizmalarını sorumlu tutuyorlar. Bu araÅŸtırmacılara göre dáhilik kelime anlamı olarak deliliÄŸin sınırında yer almakta. Soru: DáhiliÄŸin sırrı nerededir?Yanıt: Normal insanları bir dáhiden ayıran, Einstein’a göre sezgiydi, diÄŸerleri yaratıcılık, yaratıcı kuvvet veya esin diyorlar. Sıradan insanı dahiden ayıran bu "ÅŸeyin" arayışı geçmiÅŸte ilginç filizler vermiÅŸtir. Mesela Amerikalı bir patolog, Einstein’ın beynini 240 küp ÅŸeklinde parçaladıktan sonra dáhiliÄŸiyle ilgili tek bir ize ulaÅŸamadı. Hatta Lenin’in beyni de aynı amaç için 30.000 parçaya bölünmüştü Äž tabii yine hiçbir sonuç alınamadıĞ. Bilim adamları günümüzde de niçin bazı insanların aklına ilginç fikirler geldiÄŸini araÅŸtırmaya devam ediyorlar. Bern Ãœniversitesi bilim teorisi profesörü Gerd Grasshoff’a göre mesele çok açık: Dáhiyane bir buluÅŸ için çalışkanlık, sabır ve zaman yeterli. Grasshoff’un tezi ÅŸu: Yeni tezBir sorunun tüm olası çözümlerinin sistematik olarak test edilip, denenmesi otomatik olarak keÅŸfe götürmekte. Bild der Wissenschaft dergisine göre, bilim adamı tezini kanıtlayabilmek için bu ilkeye göre bilimsel buluÅŸları deÄŸerlendiren bir bilgisayar programı da geliÅŸtirmiÅŸ. Amerikalı yaratıcılık araÅŸtırmacısı Dean Simonton ise bilgisayarın hiçbir zaman yaratıcı fikirler üretemeyeceÄŸi kanısında. Bilim adamına göre bu konuda en önemli moment olan rastlantı eksik. Rastlantı, bir bilim adamının öğrenimi sırasında hangi fikirlerle, teoriler ve düşünce modelleriyle karşılaÅŸtığını belirlemekte. Daha sonra akılda dolaÅŸan bu fikirlerin hangileriyle çarpışacağı da bir rastlantıdır. Post-Its markasıyla ünlenen kendinden yapışkanlı not kağıtları bu tür rastlantısal fikir çarpışmalarının bir ürünüdür. Çünkü buluşçusu Art Fry’ın güncel bir sorunu Äž Kilisede ilahi okurken, kitabının arasındaki iÅŸaret notlarının durmadan düşmesi Äž bilimsel bir problemle çarpışmıştı. Fry, bir meslektaşının baÅŸarısız süper yapıştırıcı geliÅŸtirme çalışmasını hatırlamıştı. Bu yapıştırıcı kağıdın üzerine sürüldüğünde bir yere iliÅŸtirilebilir ve istendiÄŸinde çıkarılabilirdi. Bu konsept, küçük sarı not kağıtlarını günümüzde bile vazgeçilmez kılacak kadar dahiceydi. Henüz bilinmeyenlerBununla birlikte bilim adamları hangi faktörlerin rastlantıyı çığır açacak fikirlere götürdüğünü henüz bilemiyorlar. Simonton, araÅŸtırmaları sırasında zekanın sadece yardımcı olduÄŸunu saptamış. Tabii mesela fizikteki temel konseptlerinin kavranması için belli bir zeka seviyesi gerekli. Ancak daha çok zeka yaratıcılık için itici bir güç deÄŸil diyor bilim adamı. Hatta birçok dáhiye yakıştırılan inatçı ve çılgın kiÅŸilik de yaratıcılıkla çok fazla ilintili deÄŸil. ÖrneÄŸin küstahlık ve garezlik kiÅŸiyi daha yaratıcı kılmıyor. Bu özellikler sadece araÅŸtırma fonları için mücadele ederken iÅŸe yarıyor. Ve bilim adamlarının, yerleÅŸik düşünce tarzlarını ve eski tahminleri terk edebilmek için bir parça hırslı olmaları gerekiyor. Beyinde fazla baÄŸlantıDáhi beyinleri üzerindeki incelemeler baÅŸarılı sonuçlar vermediyse de, bilim adamları yine de yalnızca yaratıcı insanlara özgü bir özelliÄŸi açıklayabiliyorlar. Dáhilerin beyninde her düşünce için daha fazla baÄŸlantı söz konusu. Bu bir yerde baÅŸarılı ve yenilikçi insanların, kolay iletiÅŸim kurabilmeleri ve konuÅŸmalar sırasında hep yeni fikirler yakalayabilmeleriyle ilgili. Fakat yaratıcı insanın bilinçaltı önemli ve önemsizleri birbirinden ayırt etmek konusunda çok kötüdür. Beyin neredeyse her bilgiyi süzmeden alır. Dáhiler bu nedenle yeni ve verimli düşünce kombinasyonları oluÅŸturabilecek çok daha fazla bilgiye sahipler. Tabii eksik olan bilgi filtresi yüzünden beyinleri daha çabuk yorulmakta. Bunun sonucu da örneÄŸin ÅŸizofreni gibi psiÅŸik bozukluklardır ki ÅŸizofreni de kötü uyarı filtresiyle belirlenen bir hastalıktır. Â