“Çocuklar çay kahve içmez, içersen büyüyemezsin” diyen büyüklerimiz doğru mu söylüyordu?
Güncelleme Tarihi:
Yıllar önce ‘Çocuklar çay-kahve içmez, içersen büyüyemezsin, küçük kalırsın’ diyen büyüklerimiz haklı mıydı? Galler’de, çocuklar için zararlı olduğu gerekçesiyle kafein içeren yiyecek ve içeceklerin 16 yaşından küçüklere satışının yasaklanması için yasa teklifi verilmesi tartışma konusu oldu. Biz de konunun uzmanlarına sorduk
Bazı ebeveynler kafeinin uyarıcı etkisinin hiperaktiviteyi tetikleyeceği endişesi ile çocuklarının kahve ya da enerji içeceği tüketimini yasaklıyor. Kafein denince akla genellikle enerji içecekleri ve kahve geliyor ama kafein içeren içecekler bunlarla sınırlı değil. Gazlı içecekler, kakaolu süt, sıcak çikolata, buzlu çay, soğuk kahve hatta dondurma gibi çocukların tükettiği pek çok ürünün içeriğinde kafein bulunuyor.
Galler'de, sağlıklı beslenme stratejisinin bir parçası olarak içeriğinde kafein olan içeceklerin sağlığı olumsuz etkilediği savunuluyor. Çocuklara enerji içeceği satışını sona erdirmek için yapılan çalışmaların bir parçası olarak yasağın çay ve kahve gibi kafein içeriği yüksek olan diğer içecekleri dikkate alacak şekilde genişletilmesi planlanıyor. Bu nedenle 16 yaşından küçük çocuklara çay ve kahve satışının yasaklanması için yasa teklifi verildi. Yasak tartışma konusu oldu.
Daily Mail’de yer alan habere göre, söz konusu yasak henüz uygulamaya geçmedi ancak önümüzdeki yıl yürürlüğe girmesi bekleniyor. Verilen teklif kapsamında, 150 miligramdan fazla kafein içeren çay ve kahve dışındaki tüm içeceklerin ambalajına bir uyarı metni eklenmesi gerekecek.
Birleşik Krallık hükümeti, 2018 yılında İngiltere’de 16 yaşından küçüklere enerji içeceği satışının yasaklanması yönünde istişarelerde bulunmuştu ancak bu yasak da henüz uygulanmıyor. Galler’deki Ruh Sağlığı Bakan Yardımcısı Lynne Neagle, bu yasak üzerine yapılan tartışmalarda “ulusun daha sağlıklı olmasını nasıl destekleyeceklerine” ilişkin fikirler aradıklarını ifade etti.
Artık sadece gençlerin değil çocukların da elinde sıklıkla çay-kahve görüyoruz. Bundan 30-40 yıl önce “Çocuklar çay içmez, kahve içmez, içersen büyüyemezsin” denirdi, misafirliğe gidildiğinde bile çocuklara çay-kahve ikram edilmezdi ama şimdilerde yolda, sokakta, okulda çok küçük çocukların ellerinde bile sıklıkla çay ya da kahve görüyoruz. Özellikle sınav dönemlerinde daha zinde ve uyanık tuttuğuna inanıldığı için 16 yaş altı çocuklar da bu ürünleri tüketiyor.
-- Peki, çocukların çay ve kahve tüketmesi zararlı mı?
-- Kafein çocukların gelişimini nasıl etkiliyor?
-- Tüketim için bir yaş ve miktar kısıtlaması olmalı mı?
-- Fazla çay-kahve tüketen çocuklarda ne gibi sorunlar yaşanabilir?
CİNSİNE VE HAZIRLANMA BİÇİMİNE GÖRE KAFEİN MİKTARI DEĞİŞİYOR
“Kafeinin fizyolojik ve davranışsal etkileri doza bağlıdır” diyen Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Seda Ocak kafein üzerine yapılan araştırmaların bunu akılda tutarak yorumlanması gerektiğini belirtti.
Kafein alımının kaygı, sinirlilik, uykusuzluk ve hatta panik ataklarla ilişkili olduğunu ancak nedensellik kanıtının olmadığını ifade eden Ocak, yoğun kahve tüketiminin, duyarlı kişilerde koroner hastalıkları ve kalpte ritim bozukluklarını tetikleyebileceğini, özellikle düşük kalsiyum alımı olan kadınlarda, daha düşük kemik yoğunluğu (kemik erimesi/osteoporoz) ve artan kırık riski ile ilişkili olabileceğini ifade etti.
DONDURMADA BİLE KAFEİN VAR
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Doç. Dr. Elif Sağsak da önemli bir uyarıcı olan kafeinin, uykusuzluğa, baş ağrısına, konsantrasyon bozukluğuna, kalp atımı ve kan basıncında artışa, mide sorunlarına neden olduğunu ve kemik sağlığını olumsuz etkilediği belirtti.
“Günlük yaşamda kafein tüketiminin kaynağı siyah ve yeşil çay, kahve, kolalı içecekler, enerji içecekleri, soğuk çaylar, çikolata ve kahveli-çikolatalı dondurmadır” diyen Sağsak, besinlerin kafein içeriklerinin tüketilen içeceğin ya da yiyeceğin çeşidine, miktarına ve hazırlama yöntemine bağlı olarak değiştiğinin altını çizdi.
Sağsak şöyle devam etti: “150 mililitre siyah çayda 40-80 miligram kafein bulunurken, 150 mililitre yeşil çay 30-50 miligram kafein içerir. Kahvenin cinsine ve hazırlanma yöntemine (kaynatma, filtre, espresso veya instant) göre kafein miktarı değişkenlik gösterir. Ayrıca bazı ilaçlarla (analjezikler/ağrı kesiciler, soğuk algınlığı-grip ilaçları, zayıflama ilaçları, bazı reçeteli ilaçlar) da önemli miktarda kafein alınır.”
Dr. Seda Ocak, yapılan araştırmalara göre, ortalama miktarda alınan kafeinin herhangi bir zararı olmadığını ancak güvenli tüketim miktarının ne kadar olduğu konusunda net bir veri bulunmadığını söyledi.
Dr. Elif Sağsak ise yetişkinlerle karşılaştırıldığında, çocukların özellikle de küçük çocukların kafeine karşı oldukça hassas olduğunu, çünkü kafeinin halen gelişmekte olan çocuk organizmasında etkisini çok daha hızlı gösterdiğini vurguladı.
Sağsak, okul çağı çocuklarında yapılan bir çalışmada, günde 50 miligram ve üzerinde kafein alan çocukların, 10 miligram ve altında alanlara göre düşünmede güçlük ve sinirlilik benzeri olumsuz bulgular gösterdiklerinin saptandığını sözlerine ekledi.
12 yaşında ve tam 10 yıldır sadece yoğurt ekmek yiyor! Kafein her vücut dokusunda emilir, kalp atış hızını artırıp tansiyonu yükseltir. Bir uyarıcı olduğu için iştah üzerinde de etkili olabilir. Bu nedenle kafein ergenlik dönemindeki gençlerin iştahlarını bir şekilde frenlerse, büyümelerini de etkileyebilir.
Adolesan tıp doktoru ve Amerikan Pediatri Akademisi Beslenme Komitesi eski üyesi Dr. Marcie SchneiderMASUM GİBİ GÖRÜNÜYOR AMA…
Enerji içeceklerinin zararlı olduğunu biliyorduk ama çay ve kahvenin bu kadar zararlı olduğunun çoğumuz farkında olmayabiliriz. Çay ve kahve de enerji içeceği kadar kafein içeriyor mu? Sağsak, bu sorumuza şöyle yanıt verdi:
“250 mililitre enerji içeceği yaklaşık 80 miligram kafein içeriyor. Bu da yaklaşık 150 mililitre (2 çay bardağı) siyah çaya denk. Dolayısıyla masum görünen enerji içeceği, çay ya da kahve ile aslında çocuklar yüksek oranda kafein tüketmiş oluyor. Diğer yandan bu ürünlerin yüksek şeker içerikleri de obezite riskini artırıyor.”
Son yıllarda ergenlik dönemindeki çocukların elinde daha fazla enerji içeceği, kahve, çay görüyoruz. Bu içeceklerle dolaşmak onların deyimi ile oldukça havalı görülüyor.
Dr. Seda Ocak, enerji içeceklerinin zararının kafeinden kaynaklandığını gösteren yayınlanmış veri olmadığını ancak bu ürünlerin kafein oranının diğer içeceklerden yüksek olması nedeniyle muhtemel yan etkilerin daha kısa zamanda ve daha az tüketilen miktarda ortaya çıkabileceğini vurguladı.
Ocak kafeinli enerji içeceklerinin tüketimi ve enerji içeceklerinin kötüye kullanılmasından kaynaklanan kafein toksisitesi raporlarının özellikle erkek ergen popülasyonunda artmış olduğunun altını çizdi.
Peki, kafein tüketimi için yaş sınırı ne olmalı? Belli bir miktarda tüketilmesi yine de küçük çocuklar için riskli mi?
Amerikan Pediatri Akademisi 12 yaş altı çocukların; kafein içeren yiyecek veya içecek tüketmemelerini öneriyor.12 yaş üstü çocuklarda ise günlük kafein tüketimlerinin 85-100 miligramın altında kalması tavsiye ediliyor.
Dr. Elif Sağsak, 10 yaş altındaki çocuklarda kafein içeren içecek tüketiminin günde 1 çay bardağı yeşil çay veya yarım çay bardağı siyah çayı geçmemesi gerektiğini belirtti.
Dr. Seda Ocak, erişkinlerde kafein tüketimi sınırının günde 400 miligram (yani ortalama 2 kupa veya 400 mililtre) olduğunu, çocuklar için ise bu sınırın net olmamakla birlikte bazı kaynaklardaki verilere göre günlük kilogram başına 3-8 miligramın altında olduğunu belirtti.
Net bir veri olmamakla birlikte 1 yaşından itibaren çocuk beslenmesi erişkin beslenmesine adapte olmaktadır. Örneğin, “1 yaşında bir bebek açık ve taze demlenmiş çay içemez” denemez. Tüketilen miktar ve demlenme süresine bağlı olarak oluşan kafein yoğunluğu önemlidir. Bununla birlikte bu durum rutinde önerilen bir tüketim şekli değildir.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Seda Ocak12 YAŞ ALTI ÇOCUKLAR İÇMEMELİ, 12 YAŞ ÜSTÜ KISITLI TÜKETMELİ
Önceki araştırmalar düzenli olarak enerji içecekleri içen çocukların baş ağrısı, uyku ve ruh hali sorunları yaşama olasılığının yüksek olduğunu göstermişti. Fazla çay-kahve içen çocuklar ne gibi sorunlar yaşar?
Dr. Elif Sağsak, çocuklarda fazla kafein tüketiminin; uykusuzluk, sinirlilik, mide bulantısı, baş ağrısı, konsantrasyon güçlüğü ve kalp atış hızının artmasına neden olabileceğine, özellikle çocukluk çağı ve ergenlik döneminin kemik gelişimi için en önemli yıllar olduğuna dikkat çekti.
Fazla kafein tüketiminin, kalsiyum emilimini engelleyerek, kemik gelişimini yavaşlatabileceğini sözlerine ekleyen Sağsak, kafeinin idrar söktürücü etkisinin sıvı alımı yeterli olmayan ve fazla ter atan çocuklarda, su ve mineral kaybına da yol açabileceğini vurguladı.
“Özellikle ergenlik yaşındaki gençler fazla kahve tüketebiliyor. Böylelikle yüksek dozlarda kafein alıyorlar. Şekerli çay, kahve, soğuk çay, gazlı içecekler, enerji içecekleri içerdikleri yüksek miktarda şeker nedeniyle obezite riskini de artırıyor” diyen Sağsak, özellikle 12 yaş altındaki çocukların kafein içeren içecekleri içmemeleri, 12 yaş üstünde ise kısıtlı içmeleri konusunda aileleri uyardı.
Pittsburgh Çocuk Hastanesi'nde diyetisyen olan Ann Condon-Meyers da kafeinli içeceklerin tüketimindeki sorunu daha da kötüleştiren şeyin, birçoğunun yüksek oranda şeker içermesi olduğunu söylüyor. Condon-Meyers, “Günde birden fazla şekerli içecek içen bir çocuğunuz varsa, bu obezite için bir hazırlıktır” diyor.
AİLELER VE ADOLESAN YAŞ GRUBU BİLİNÇLENDİRİLMELİ
Dr. Seda Ocak da kafeinin yüksek miktarda (günde 400 milligramdan fazla) tüketildiğinde dikkat dağınıklığı, anksiyete, titreme, aşırı sinirlilik, mide bulantısı, uyku bozuklukları, kalp tepe atımında artış, kardiyak aritmi, yüksek kan basıncı, baş ağrısı, karın ağrısı, idrar miktarında artışla birlikte fazla vitamin ve minerallerin atılımına sebep olabileceğini, yemeklerle birlikte alındığında demir ve çinko emilimini azaltarak büyüme gelişmeyi olumsuz yönde etkileyebileceğini belitti.
Kafeinin zararlarının çocuklarda erişkinlerden fazla olduğunu söylemenin doğru olmadığını belirten Ocak, özellikle sınav stresi vb. durumlarda gençlerin uyanıklık ve dikkat artırmak amacıyla yüksek dozda kafein almasının sakıncalı olduğunu ifade etti. Ocak bu konuda ailelerin ve adolesan yaş grubunun bilinçlendirilmesi ve uyarılması gerektiğini sözlerine ekledi.
Houston'daki Texas Çocuk Hastanesi'nde diyetisyen ve spor beslenme direktörü olan Roberta Anding, yüksek kafein yüklerinin çocuklar için uygun olmadığını, halihazırda anksiyete bozukluğu olan bir çocuğunuz varsa, kafeinin etkilerinin durumu daha da kötüleştirdiğini gösteren bazı kanıtların olduğunu belirtiyor. ABD'de Nationwide Children's Hospital’da pediatri yardımcı doçenti olan Dr. Nicole Caldwell, FDA'in kafein tüketimi için güncel bir kılavuzu bulunmadığını ancak kafeinin uyarıcı olarak merkezi sinir sistemini etkilediğini, bir çocuğun beyninin, kafeinin etkilerine yetişkinlerin beyninden biraz daha duyarlı olma eğiliminde olduğunu, fazla kafein tüketiminin onları gergin ve endişeli yapabileceğini, mide ve uyku problemleri yaratabileceğini söylüyor. Los Angeles Çocuk Hastanesi Genel Pediatri Uzmanı Dr. Matthew Keefer ise küçük çocukların kesinlikle kafeine ihtiyacı olmadığını, daha büyük bir çocukların ise ara sıra bir fincan kahve ya da çay içmesinin çok sorun olmayacağını söylüyor. Ancak enerji içecekleri söz konusu olduğunda, bunların pediatride hiçbir rolü olmadığını vurguluyor.