Bunlara cok sasirdik

20'inci yuzyil, dunyanin simdiye kadar gormedigi bir hiza sahne oldu. Bir tekerlegi icat etmek icin yillarca ugrasan insanoglu, sosyal ve kulturel gelisimi hizlandiran bircok bulusu bu kisa zaman dilimine sigdirmayi basardi.

Sadece buluslar degil cagin dusunce ve estetigi de inanilmaz derecede hayret vericiydi. Freud'un bilincaltini, Picasso'nun kubizmini ilk bakista dogal karsilamak o kadar kolay degildi.

1900

Bilincin alti da nedir?

Viyanali hekim Sigmund Freud, Ruyalarin Yorumu adli kitabiyla cagin dusunce ve estetiginde devrimler yaratacak psikanaliz teorilerini, bilincaltini ilk kez ortaya atiyor. Psikanaliz yontemiyle bireylerin, kendilerini, arzularini ve duslerini tanimalarina giden yol aciliyor.

1901

Avrupa'dan telgraf var

Italyan mucit Guglielmo Marconi sayesinde dunya global koy olma yolunda ilk adimini atti. ABD'nin Cornwall ve Iskocya'nin Newfoundland arasinda kurulan baglanti araciligiyla ilk kez Avrupalinin telgrafi, ABD'ye ulasti. Artik yeni dunya bir telgraf uzakligindaydi.

1903

Ilk motorlu ucus

Yuzyilin ilk icadi Amerikali Wilbur ve Orville Wright kardeslerden geldi. Bisiklet tamiriyle gecimlerini saglayan iki kardesin ucmaya inanilmaz bir meraki vardi. 17 Aralik 1903 tarihinde iki kardes Kitty Hawk'ta ucagi denediler. Ucagi denemek icin yazi tura attilar. Orville kazandi. Orville, ucakla 36 metre yukseldi. Tum yolculuk topu topu 12 saniye surdu. Ama yuzyillardan beri insanoglugunun kurdugu ruya gercek oldu... Insanoglu artik ucuyordu.

1913

Alo sesim geliyor mu?

Telgraf baglantisindan sonra iletisimin hala bir numarali araci olan telefon kullanimi hizla yayginlasmaya basladi. Ilk kez Avrupa ile ABD arasinda kitalararasi telefon gorusmesi gerceklesti.

1915

Sarlo cok gulduruyor

20'inci yuzyil hafizalarina damgasini vuran Hollywood ilk evrensel kahramanini yaratti. Charlie Chaplin, nami diyar Sarlo. Melon sapkali, salvar pantolonlu Sarlo, toplumsal kaygilara, mizahi acidan yaklasarak modern komedinin babasi oldu. Chaplin, yuzundeki uzgun ifade ve yasli gozlerine ragmen izleyicileri guldurmeyi basardi.

1916

Ve cagin dehasi

Asrin dahisi Alman asilli Amerikali fizikci Albert Einstein 'Izafiyet teorisini' gelistirerek bilime yeni bir yon verdi. Einstein'in fizik teorileri, formulleri ve hesaplamalari, bugun dahi teknoloji ve bilime isik tutuyor.

1923

Asil adi televisor

Televizyonun mucidi diye ortalikta dolasan bir isim yok ama, bu mucize aletle en cok ozdeslestirilen kisi Iskocyali muhendis John Logie Baird. Ilk kez 1923'de sekiz cizgili ekran goruntusunun patentini alan Baird'in bu girisiminden yedi yil sonra televizyon cihazlarinin satisina baslandi. 1932 yilinda BBC ilk TV yayinlarina basladi.

1924

Baska galaksiler de var

Amerikali astronom Edwin Hubble, uzayda gezegenimizin icinde bulundugu Samanyolu galaksisinden baska galaksilerin bulundugunu da ispatladi. Insanoglu bugun Hubble adini tasiyan bir teleskopla hala uzayin derinliklerinde baska yasamlar olup olmadigini arastiriyor.

1925

Bazi kitaplar zararlidir

Adolf Hitler, Avusturyali bir gumrukcunun ogluydu. 'Mein Kampf' isimli bir kitap yazdi. Hitler, kitabiyla Ikinci Dunya Savasi'na zemin hazirlayacak ilk nefret tohumlarini saciyordu. Ancak hicbir kitap 'Mein Kampf'in rekorunu kiramadi. 'Kavgam' hala tum zamanlarin en cok satan kitabi unvanini koruyor.

1928

Penicilin'in hakkini yemeyin

Insanoglu cok nankor. Simdi herkes Viagra'yi mucize ilac zannediyor ama, yuzyilin mucize ilaci aslinda penicilin. Iskocyali arastirmaci Alexander Fleming 1928 yilinda mikroplarin kuflu ortamda oldugunu kesfetti. 1943 yilinda penicilinin endustriyel uretimine baslandi ve Ikinci Dunya Savasi'nda bu ilac sayesinde binlerce hayat kurtarildi. Butun antibiyotik familyasi penicilinden dogdu.

1943

Bilgisayar

Bilgisayari Nazilere borclu olmamiz tarihin garip bir cilvesi. Ingiliz matematikci Alan Turing, 1943 yilinda Nazilerin gizli sifrelerini cozmek icin ‘‘Colossus’’ adinda devasa bir elektro-mekanik komputer gelistirdi. Cok kisa bir sure icinde bu cihaz iyice kuculdu, gucu birkac bin kat artti.

1945

Atom bombasi soku

Milyonlarca insanin oldugu Ikinci Dunya Savasi’nda son sozu ABD soyledi. ABD'nin Japonya'nin Nagasaki ve Hirosima kentlerine attigi atom bombalariyla dunya uluslararasi siyasi sistemde soguk firtinalar estiren bir doneme girdi.

1953

Hayatin sirri

Tam 28 Subat 1953 gunu Ingiliz bilimadami Francis Crick, Cambridge'deki Eagle Pub'ta su aciklamayi yapiyordu: ‘‘Dostlarim, nihayet hayatin sirrini kesfettik.’’ Crick ve Amerikali arastirmaci James Watson, cekirdek hucredeki cifte sarmal molekulu bulmuslardi ve bu molekul canlilarin kalitim ozelliklerini belirliyordu.

1954

Cinsel ve sosyal devrim

ABD'li hekim Gregory Pincus'un ilk kez 1954'de gelistirdigi dogum kontrol hapi inanilmaz bir devrimin yolunu acti. Kadinlar ilk kez kendi ureme haklari uzerinde kontrolu ele gecirdiler.

1957

Uzay cagi basliyor

Tarih; 4 Ekim 1957. Sovyetler Birligi Sputnik 1 uydusunu uzaya firlatiyor. Bu insansiz uydu dunyaya gonderdigi ‘‘bip bip’’ sinyaliyle yorungeye yerlestigini haber veriyor. 12 Nisan 1961'de Rus kozmonot Yuri Gagarin uzaya cikan ilk insan unvanini kazaniyor. Ancak aya ilk ayak basan Amerikalilar oluyor. Tarih; 20 Temmuz 1969. Kahramanin adi; Neil Armstrong.

1967

Yabanci organla yasam

Guney Afrikali hekim Christian Barnard tarihin ilk kalp naklini gerceklestirdiginde dunya gercek anlamda sok gecirdi. Zaman icinde tip bilimi karaciger, deri, retina, testis ve hatta el nakledecek kapasiteye kadar ulasti.

1969

Pentagon'dan Internete

Bilgi dolasimini doruk noktasina cikaran Internet, Amerikan Savunma Bakanligi'nin gizli bir projesinden dogdu. Orumcek agi gibi tasarlanan bu komunikasyon agi icindeki ilk baglanti 1969 yilinda Guney California'daki bir laboratuvarda gerceklestirildi. Ingiliz bilgisayar cambazi Tim Berners-Lee'nin ise 1989 yilinda modern Interneti gelistirdi.

1978

Tupte bebek yetisir mi?

Cok sasirticiydi ama, yetisti. Ilk tup bebek Louise Brown gecenlerde 21'inci yasini kutladi. Annesinden alinan yumurta babasindan alinan spermle dollendirilmisti. Yani her cocuk gibi, ancak onun temelleri laboratuvar tuplerinde atilmisti.

1985-1989

Soguk savas elden gidiyor

Soguk savasa alisan dunya 1985-89 donemini saskinliktan saskinliga suruklenerek gecirdi. 1985'de iktidara gelen SSCB lideri Mihail Gorbacov, Perestroyka ve Glasnost politikalariyla Moskova'nin kapilarini acti. Dogu Bloku ulkelerinin ipleri gevsedi; derken kiminde kadife, kiminde demir gibi devrimlerle komunist rejimler yikildi ve sonunda Kasim 1989'da Berlin Duvari da yikildi.

1996

En unlu koyun

Dolly siradan bir koyun degildi. Bir yetiskin koyunun meme hucresinden klonlanan ilk koyundu o. Ingiliz arastirmacilar Keith Campbell ve Ian Wilmut, Dolly'yi kopyalamislardi. Dolly'nin uretilmesi bircok soruyu pesinde getirdi. Teorik olarak insanin kopyalanmasi bile mumkundu. Insanoglu ilk kez bilimden, Frankensteinlar yaratmaktan endise duyuyordu...

1998

Yikilmayan adam

Yuzyilin son surprizi belki de Bill Clinton'in dayanikliligiydi. Monica skandaliyla tam bir yil ugrasti, dustu dusecek derken badireyi sapasaglam atlatmayi basardi. Hem de her zamankinden daha populer bir sekilde.