Böceğe bak, binayı yap

Rezzan HASANBEŞEOĞLU

Bir arkadaşım genelde kendini kötü hissettiğinde, morali bozuk olduğunda, ‘‘bugün böcek gibiyim’’ der ve ilişilmek istemez. Aslında böceklere düpedüz hakaret eder. ‘‘Microcosmos’’ filmi, pekçok canlıdan daha özel ve güzel bir dünyaya sahip böceklerin müthiş dünyasına götürmüştü bizleri...

Yaklaşık 350 milyon yıldan bu yana var olan böcekler bir milyondan fazla türe sahip. Bu sıradışı yaratıklar, hamam böcekleri, karıncalar, örümcekler, çekirgeler şimdilerde özel yetenekleriyle gündemdeler. Çağdaş yapılanmaya ilham kaynağı oldular. Mimarlar, 21'nci yüzyılın evleri, işyerlerinin tasarımı için böceklerin eserlerini ciddi, ciddi inceliyor. Bilim adamlarına göre fosil yakıtlar hızla tükendiğinden çevre dostu ofisler, evler ve köprüler yaratmanın tam zamanı. İngiltere'nin Glasgow kentinde bu konuda hummalı araştırmalar yapılıyor. Yılın tasarım ve mimari merkezi ilan edilen Glasgow Üniversitesi'nden biyoloji ve ekoloji mekaniği yani biomimetri uzmanları, özellikle böceklerin yuvalarındaki havalandırma sistemlerine hayran kalıyor.

Yaklaşık 30 yıldır mimar-mühendis böceklerin davranışlarını araştıran Dr.Mike Hansell bu zeki ve hünerli yaratıklarla ilgili olarak şunları söylüyor: ‘‘Mimarların böceklerden öğrenecekleri çok şey var. Bu konuda çok kapsamlı araştırmalar yapılmalı. Böceklerin yapıp ettikleri bizleri de aşıyor. İnşaatta kullandıkları malzemeleri özenle seçiyor ve verimli olana yatırım yapıyorlar. En az enerjiyi kullanarak son derece konforlu yuvalar yaratıyorlar.’’

Karıncalar havadar, yüksek bina tasarımında bir numaralar. Bir binanın maliyetinin yüzde 25'i havalandırma sistemlerine ayrıldığından karıncaların teknikleri örnek alınarak hem ekonomik, hem doğal, hem sağlıklı binaların yükselebileceği söyleniyor. Karıncalar toprağı, çamuru öylesine şekillendiriyor ki sıcak hava göz, göz yuvalarının dibine kadar inene kadar soğuyor ve tekrar yüzeye çıkana kadar ısınıyor. Isı farklılığı tıkır, tıkır işleyen, doğal bir havalandırma sistemi sağlıyor ve enerji tasarrufu yapıyor.

Afrika ülkelerinden Zimbabwe'nin başkenti Harare'deki 9 katlı bir merkezin mimarları resmen karıncalardan esinlendiklerini itiraf ediyor. Havalandırma sistemleri ithal edildiğinden, hayli pahalı olduğundan ve bozulduğunda yedeği bulmak zaman aldığından proje sorumlularının imdadına karıncalar yetişmiş. Mimar ve mühendisler, tıpkı karıncalar gibi güneşin yönüne göre ve ısı denetimini esas alan bir proje geliştirmişler ve sonuçtan memnunlar.

BAĞLANTI HESAPLARI

Örümceklerin de hakkını yememek lazım. Sizler farketmeden beliren ağları birer mimarlık harikası. Bağlantı hesapları, detayları asma köprülerde rahatlıkla dikkate alınabilir.

Doğal Hayatı Koruma Derneği'nin (DHKD) üç ayda bir yayınlanan Kelaynak Dergisi'nin bir sayısında Dr.Erdal Şekeroğlu'nun, ‘‘Böcekler Dünyasında Kısa Bir Gezinti’’ başlıklı ilginç bir yazısını okumuştum. Konumuza ilişkin satırları aynen aktarıyorum:

‘‘Çamur arısı küçücük çamur parçalarından yüksük şeklinde yuvalar örer, taşlar, duvarlar üzerine. Sonra iğnesi ile bir çekirge ya da başka bir böceği sokarak paralize eder ve çamurdan yaptığı yuvanın odacıklarından birinin içine taşır, üzerine bir yumurta bırakır, odacığın girişini kapatır. Artık yumurtadan çıkacak olan yavrusunun ergin olana kadar gereksinim duyacağı tüm besini sağlamıştır, hem de kendine özgü bir oda içerisinde. Yaban arısı, yuva yapımı için selüloz içeren malzeme toplar, ağzında çiğneyerek işler ve kağıt benzeri bir malzemeye dönüştürür. Bu yapı malzemesi ile altıgenlerden oluşan peteklerden, çok katlı bir yerleşim birimi yapar, diğer bireylerle birlikte ortaklaşa çalışarak. Her işi ortaklaşa aynı istekle yaparlar, bireysellik ve sömürü yoktur.’’